Media-icmal 08.06.18

Ölkənin "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarından əldə etdiyi gəlirlər, maliyyə bazarlarındakı durum, daş karxanalarının torpaqlara vurduğu ziyanlar bugünki (08 iyun, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Davamlı mənfəət mənbəyi

"Azərbaycan" qəzetində "Hasilatın sabit olması mənfəətin davamlılığını təmin edir" sərlövhəli məqalədə müəllif "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarından ölkənin əldə etdiyi gəlirləri dəyərləndirir.

Yazı müəllifi Dövlət Neft Fonduna (DNF) istinadən deyir ki, bu ilin ilk 4 ayında Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yataqlarından 2823 milyon ABŞ dolları həcmində gəlir əldə edilib.

Müəllif deyir ki, AÇG yataqlar blokunda 8 platforma fəaliyyətədir, bunlardan 6-sı hasilat, 2-si texnoloji platformadır: "AÇG-dən əldə olunan gəlirlər bu qurğuların hamısının etibarlı şəkildə işləməsinin bariz nümunəsidir. Bunu AÇG layihəsinin əməliyyatçısı olan BP şirkətinin verdiyi son məlumatlar da təsdiqləyir.

Belə ki, 2018-ci ilin birinci rübündə AÇG-dən hasilat sabit və təhlükəsiz şəkildə davam edib. Ümumi hasilat gündə orta hesabla 597 min barel olub, rüb ərzində ümumilikdə təqribən 54 milyon barel, yəni 7 milyon ton neft alınıb".

Yazı müəllifi deyir ki, keçən ilin sonunda AÇG-də ümumilikdə 118 neft hasilatı quyusu, 52 qaz və su injektor quyusu istismarda olub, bununla yanaşı, blokda qazma işləri davam edir, belə ki, birinci rüb ərzində 5 neft hasilat quyusu qazılıb.

Müəllif vurğulayır ki, AÇG-dən yanvar-aprel aylarında Azərbaycan dövlətinə 525 milyon kubmetr səmt qazı təhvil verilib, qazın qalan hissəsi təzyiqi saxlamaq məqsədilə yenidən kollektora vurulub.

Müəllifə görə, həm hasilatın davamlı olması, həm də yeni quyuların qazılması göstərir ki, AÇG-nin potensialı böyükdür, elə ehtiyatlar çox olduğuna görə, 2017-ci ilin sentyabrında yenidən işlənmiş saziş imzalanıb və bu, 2049-cu ilin sonunadək davam edəcək müqavilədir: "Bu sazişin həyata keçirilməsi AÇG-nin

Sazişin bir hissəsi olaraq AÇG-də SOCAR-ın iştirak payı 11,65 faizdən 25 faizə qaldırılıb. Beynəlxalq tərəfdaşlar Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fonduna 3,6 milyard dollar bonus ödəyəcəklər. 2050-ci ilədək AÇG yataqlar blokuna 40 milyard dollardan artıq sərmayə qoyulması nəzərdə tutulur".

Bu il yanvarın 29-da ARDNF-yə AÇG üzrə imzalanmış yeni sazişə uyğun olaraq 450 milyon ABŞ dolları həcmində ilk bonus ödənişi həyata keçirilib.

2001-ci ildən bu il mayın 1-dək AÇG layihəsindən 131 milyard 309 milyon dollardan çox ümumi gəlir əldə edilib.

Tənzimləyicinin təmin edə bilmədiyi səmərəlilik

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Vahid tənizmləyici bank sisteminin səmərəli fəlaiyyətini təmin edə bilmədi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda iki ildən çoxdur ki, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası (MBNP) fəaliyyətdədir, fəaliyyəti güclü təəssürat doğurmasa da, son vaxtlar ünvanına tez-tez tənqidlər eşidilməkdədir: "Bu həftə məlum olub ki,

Almaniya-Azərbaycan xarici ticarət palatasının birgə sorğularının nəticələrinə görə, Azərbaycandakı Avropa şirkətlərinin 31%-i Palatanın fəlaiyyətindən narazıdır.

Avropa İttifaqının 100-dən çox şirkəti isə Palatanın maliyyə bazarlarına nəzarətini səmərəsiz sayır".

Müəllif deyir ki, sorğu Avropa İttifaqının 27 ölkəsini təmsil edən 400-dən çox şirkət arasında keçirilib.

Məqalə müəllifi Avropa İttifaqının "Azərbaycanda biznes mühiti 2018-ci il" hesabatında ölkədə qeyri-neft sektorunun ancaq tikinti işləri hesabına genişləndiyini bildirir.

Müəllif deyir ki, iqtisadiyyatdakı sabitliyə baxmayaraq, bank sektoru hələ də "kövrək" olaraq qalır və 19 bankın 11-i 2017-ci ili zərərlə tamamlayıb, vaxtı keçmiş kreditlərin həcmi yüksək olaraq qalır.

Yazı müəllifi ölkə banklarının artıq birinci il deyil ki, yaxşı vəziyyətdə olmadıqlarını söyləyir, keçən il gəlirli olubsa da, bu ilin 4 ayını banklar 57,1 milyon manat ziyanla başa vurublar: "Düzdür, ilin əvvəlindən banklarda depozitlər, əmanətlər çoxalıb, banklar kreditləşdirməni 0,7% olsa da artırıblar: "Keçən il isə kreditləşdirmə 28% azalıb, odur ki, bu 0,7% heç nə demir, baxmayaraq ki, tənzimləyici uçot dərəcəsini iki dəfə aşağı saldı, amma Azərbaycan bankları iqtisadiyyatı və istelak bazarını hələ də kreditləşdirə bilmirlər".

Müəllif deyir ki, ölkə bankları iqtisadiyyatın aşağı səviyyədə kreditləşdirilməsindən başqa, vaxtı keçmiş kreditlər problemini yaşayır ki, Palata bunu da həll edə bilməyib və hazırda bu kateqoriya kreditlər 1,71 milyard manat və ya keçən ilki eyni dövrlə müqayisədə 7,5% çoxdur. Bu kateqoriya kreditlər bütün kredit portfelinin 10,2%-dən 14,6%-ə qədərini əhatə edir, amma reytinq agentlikləri deyirlər ki, göstərici daha yüksəkdir və 30%-ə yaxınlaşır.

Müəllif bildirir ki, vaxtı keçmiş kreditlər bankların kredit siyasətinə təzyiq göstərir və vəziyyət ağır qalmaqda davam edir.

Müəllif deyir ki, problemli kreditləri həll etmək məsələsi üzrə danışıqlar keçən ildən banklarla Azərbaycan Banklar Assosiasiyası arasında gedir, məsələyə "Bakı yanaşması" adı qoyulub.

Müəllifin sözlərinə görə, "Bakı yanaşması"na görə, bankirlər verilən kreditlərə görə rezervləşdirmə ilə bağlı ucot dərəclərini ağaşğ salmağı xahiş edirlər, amma hələ məlum deyil ki, Palata bu müddəa ilə kollektiv sazişə salmağa razı olacaq, ya yox?

Müəllif deyir ki, görünən budur ki, 10-larla bankın bağlanmasına baxmayaraq, ölkə banklarının əsas problemlərindən olan vaxtı keçmiş kreditlər hələ də həllini tapa bilməyib".

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın bank sektoru hələ də böhran keçirir və onun nə vaxt bərpa ediləcəyi, ölkə iqtisadiyyatının nəfinə fəaliyyət göstərəcəyi açıq qalır.

Müəllif vurğulayır ki, Fitch beynəlxalq reytinq agentliyinin Azərbaycan bank sektoru üçün proqnozları da bank aktivlərinə təzyiq üzündən neqativ olaraq qalmaqdadır.

Torpağa dəyən ziyanlar

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Torpaq fonduna ciddi ziyan vuran 250 karxana bağlanıb" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Məqalə müəllifi Azərbaycanda bəzi tikinti materiallarının qiymətində artım baş verdiyini, konkret olaraq armatur, ağac materialları, daş, qum-çınqılın qiymətinin bahalaşdığını bildirir: "Qiymətlər xüsusilə bölgələrdə daha çox artıb. Məsələn, taxtanın 1 kubunun qiyməti 340-360 manata yüksəlib. Ən çox bahalaşma daşın qiymətindədir. Belə ki, mişar daşının bir ədədinin qiyməti Bakı şəhərində 36-42, Qaradağ daşı 60-65 qəpiyə satılır. Regionlarda Qaradağ daşı 70-80 qəpiyə, digər daşlar isə 55-60 qəpiyə qədər bahalaşıb".

Müəllifin sözlərinə görə, bahalaşmaya əsas səbəb kimi tikinti mövsümünün başlanması göstərilir, amma daşın qiymətindəki kəskin bahalaşmada təkcə bu amil rol oynamır.

Yazı müəllifi deyir ki, bəzi iddialara görə, mişar daşının kəskin qiymət artımı ölkədə xeyli sayda daş karxanalarının bağlanması ilə əlaqədardır.

Müəllif deyir ki, ölkədə fəaliyyət göstərən daş və qum-çınqıl karxanalarının monitorinqini aparan, Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi fəaliyyətdə olan 585 daş və qum-çınqıl karxanası müəyyən edib, onların elektron məlumat bazası yaradılıb: "Aparılmış təhlillər və monitorinqlər nəticəsində 250 belə karxananın torpaq qanunvericiliyinin tələblərinin pozulması halları əsasında fəaliyyət göstərdiyi müəyyən edilib. Qanunsuz fəaliyyət göstərən bu karxanaların fəaliyyəti dayandırılıb".

Müəllif deyir ki, hazırda 238 daş və qum-çınqıl karxanası fəaliyyət göstərir ki, ondan 23-ü qanuni sənədləşmə aparılmaqla işləyir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, monitorinqlərin nəticəsi olaraq 127 karxanada qanun pozuntusu halları ilə bağlı inzibati protokollar yazılıb, 46 karxananın fəaliyyətində torpaq sahəsinin özbaşına zəbt olunması halları olduğu üçün tərtib olunmuş sənədlər tədbir görülməsi üçün hüquq-mühafizə orqanlarına göndərilib. "Ən çox belə hallar paytaxtın Xəzər, Qaradağ, eləcə də Abşeron, İmişli, Quba, Şəki, Qazax rayonlarında müşahidə edilib".

Müəllif deyir ki, qanunsuz fəaliyyət göstərən karxanalar dövlət mülkiyyətinə aid çay yataqlarında, bələdiyyələrin kənd təsərrüfatı təyinatlı və vətəndaşların özəl pay torpaqlarına ziyan vurub.

Müəllif xatırladır ki, çay yataqlarında necə gəldi yaradılan daş, qum-çınqıl karxanalarının fəaliyyətinin mənfi təsirləri bu günlərdə Göyçay rayonunda körpüləri sel sularının yuyub yararsız hala salması ilə göstərdi.

Müəllif deyir ki, bu baxımdan, qanunsuz fəaliyyət göstərən karxanaların bağlanması müsbət hal sayıla bilər.