Media-icmal 09.02.19

Minimum əməkhaqqının artırılması, pərakəndə satış nöqtələrində süd məhsullarının bahalaşması, ölkənin mənzil bazarındakı durum və s. məsələlər bugünkü (09 fevral, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Vətəndaşa diqqət və qayğı

"Azərbaycan" qəzeti "Dövlətin siyasətinin mərkəzində vətəndaşın rifahı dayanır" sərlövhəli məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin minimum əməkhaqqını artırmasını dəyərləndirir.

Müəllif dövlət başçısının fevralın 8-də imzaladığı fərmanla minimum əməkhaqqının 180 manat həddində (buna qədər 136 manat idi-red.) müəyyən olunmasını dövlətin Azərbaycan vətəndaşına diqqət və qayğısının daha bir nümunəsi adlandırır.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı özü də vətəndaşların rifah halının yüksəldilməsinin daim dövlət siyasətinin mərkəzində dayandığını, bunun əməli iş və tədbirlərlə təsdiq olunduğunu vurğulayır: "Ölkədə yeni-yeni müəssisələrin açılması, çoxsaylı iş yerlərinin yaradılması, sosial infrastrukturun genişləndirilməsi insanlara qayğının davamlı olduğunu göstərir".

Məqalə müəllifi son 15 ildə ölkədə 2 milyon yeni iş yerinin açılmasını, bu iş yerlərinin çoxunun bölgələrin payına düşməsini, ölkənin uğurlu inkişafının və vətəndaşa diqqətin göstəricisi hesab edir.

Son 15 il ərzində ölkədə əməkhaqqının 7 dəfə, pensiyaların isə 9 dəfə artmasını, 3200-dən çox məktəbin, 640 tibb müəssisəsinin tikilməsi və əsaslı təmirini də dövlətin siyasətinin sosialyönlü olmasının təsdiqidir.

Müəllif vurğulayır ki, regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının icrasının yekunlarına həsr olunan konfransda dövlət başçısı da sosial sahənin daim diqqət mərkəzində saxlanıldığını bir daha qeyd edib: "Məcburi köçkünlərin problemləri həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur, bu gün də belədir.

Son illərdə yüzdən çox köçkün şəhərciyi tikilib, köçkünlərə təqdim edilib.

Şəhid ailələri, müharibə veteranları, müharibə əlilləri üçün 6650 mənzil təqdim edilib və bu proses davam etdirilir. Yəni, Azərbaycan sosial sahəyə çox böyük diqqət göstərən ölkədir".

Müəllif şəhid ailələrinə bridədəflik 11 min manat müavinətin verilməsini də vətəndaşa qayğıının bir təzahürü kimi yada salır, indiyə kimi 3100 şəhid hərbi qulluqçu vərəsələrinin bu məbləği aldığını bildirir.

Yazi müəllifi deyir ki, hər bir vətəndaş dövlətin qayğısının əhatəsindədir və "Mən hər bir azərbaycanlının prezidentiyəm" deyən İlham Əliyev bunu əməli tədbirlərlə, yeni sərəncam və fərmanlarla, eləcə də minimum əməkhaqqının artırılması barədə sərəncamı ilə də təsdiq edir.

Bahalaşmanın səbəbləri

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Bahalaşmanı kimlər yaradır - pərakəndə ticarətçilər, yoxsa..." sərlövhəli məqalə isə verilən suala cavab axtarılır.

Müəllifi deyir ki, 2019-cu il yanvar ayının ortalarından pərakəndə ticarət şəbəkələrində ərzaq məhsullarının bahalaşması müşahidə olunur, xüsusilə taxıl və süd məhsulları 10-50 qəpik bahalaşıb, bəzi firmalar isə süd məhsullarını kəskin şəkildə azaldıb.

Müəllifə görə, məsələnin anlaşılmaz tərəfi budur ki, ölkədə süd istehsalının kəskin azalmasına dair hər hansı məlumat olmadığı, üstəlik Azərbaycanın süd idxal etdiyi Avropa ölkələrində son 6 ayda süd və süd məhsullarının qiymətində xeyli ucuzlaşmanın müşahidə olunduğu vaxt bahalaşma yox, ucuzlaşma daha gözlənilən idi.

Müəllif deyir ki, sosial şəbəkələrdəki müzakirələrdə bu bahalığa səbəb kimi vergi qanunvericiliyinə dəyişiklikər, vergidən yayınmaya qarşı mübarizə göstərilir.

Yazıda deyilir ki, bu ilin yanvarından pərakəndə ticarətçilərin xeyli hissəsi sadələşdirilmiş yox, mənfəət vergisi ödəmələrinin subyektidirlər, bu isə onların əvvəlkindən daha yüksək həcmdə vergi ödəməsi deməkdir.

Müəllif vurğulayır ki, vergi sistemində yaradılan şəffaflıq sahibkarların vergidən yayınmaq cəhdlərinin qarşısını alır, nəticədə ticarətçi sahibkarlar ödədikləri artıq vergini satdıqları malların üstünə əlavə edirlər.

Məqalə müəllifi bunu araşdırmaq üçün ekspertlərlə söhbətləşir.

"Bugünkü bahalaşmanın heç bir iqtisadi əsası yoxdur və sırf subyektiv amillərlə bağlıdır. Vergi yükünün artması barədə deyilənlər reallığı əks etdirmir. Əvvəl topdan və pərakəndə ticarət obyektləri, ictimai-iaşə sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri ola bilirdilər. Onlar dövriyyələri 200 min manata qədər olduqda Bakıda 4 faiz, regionlarda 2 faiz, ondan yuxarı olduqda ticarətçilər 6 faiz, ictimai iaşə isə 8 faiz vergi ödəyirdi. İndi topdansatış sadələşmiş vergi ödəyicisi ola bilmir. Ticarətçilər də 200 min manatdan yuxarı dövriyyə olduqda mənfəət vergisinin ödəyicisi olurlar". İqtisadçı-ekspert, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Qalib Toğrul bunu "Yeni Müsavat"a bildirib.

Q.Toğrul deyir ki, əvvəl ticarətçilər, elə ictimai-iaşə də az vergi ödəmək üçün dövriyyəni dəfələrlə kiçildir, əmək haqlarını tam rəsmiləşdirməməklə vergidən yayınırdılar, indi vergi qanunvericiliyi dəyişib, vergidən yayınmaya qarşı mübarizə gedir, ticarətçilər də buna qiyməti artırmaqla cavab verirlər.

Q.Toğrul aparılan müşahidələrə əsasən deyir ki, pərakəndə ticarətçilərin məsuliyyəti topdansatışın üzərinə yıxmağa çalışmaları əsassızdır, bu həlqədə qaydalara əməl etməyən tərəf pərakəndə ticarətçilərdir.

Q.Toğrul hesab edir ki, ticarətçilər öz uçot sistemlərini qaydalara uyğun qurmalıdır, əks halda, yüksək məbləğdə cərimələr nəzərdə tutulur və mövcud vergi yükü o qədər ağır deyil ki, risk edib uçotdan yayınmaya gedirlər, düzgün uçot aparsalar qiymətləri qaldırmağa da ehtiyac qalmayacaq".

Mənzil bazarında nə var, nə yox?

"İnsider.az" da isə "Mənzil bazarında qiymətlərin düşməsi gözlənilirmi? - ekspert" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif ölkənin mənzil və ev tikintisi bazarında qiymətlərin ucuzlaşa bilməsi məsələsini ekspert və mütəxəssislərlə müzakirə edir.

Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin sədr müavini, Ekspertiza Mərkəzinin rəhbəri Vüqar Oruc sayta açıqlamasında deyir ki, alternativ sosial proyektlərin həyata keçirilməsi rəqabəti nəticəsində alqı-satqı bazarında qiymətlər aşağı düşə bilər.

"Sosial evlər inşa edilən zaman özəl sektora təsir göstərməməsi nəzərdə tutulub", - evlərin ucuzlaşması ilə bağlı proqnoza ekspert Vüqar Bayramov da aydınlıq gətirir.

Onun sözlərinə görə, evlərin ucuzlaşacağı xəbərləri sosial evlərin satışı ilə əlaqələndirilir: "Lakin bizim anailizlər göstərir ki, sosial evlər mənzillərin ucuzlaşmasına təsir göstərməyəcək.

Bazara çıxarılan sosial evlərin sayı çox deyil. Ümumiyyətlə, sosial evlərin tikintisində özəl şirkətlərin rentabelliyini azaltmamaq əsas götürülüb".

Ekspert deyir ki, Bakıda illik 30 min mənzilə tələbat var, sosial mənzil fondu isə ən yaxşı halda 3 min mənzil bazara çıxarır, bu isə paytaxda mənzil tələbatının 10%-nin ödənməsi deməkdir : "Yasamal yaşayış kompleksində 1800 mənzil, Hövsan yaşayış kompleksində 3000 mənzil satışa çıxarılacaq. Eyni zamanda mənzillər mərhələli şəkildə təhvil veriləcək".

V.Bayarmov deyir ki, bu baxımdan hələlik sosial evlərin yaxın illərdə ümumi evlərin qiymətinə təsir edəcəyi və ucuzlaşacağına səbəb olacağı gözlənilmir.

Onun fikrincə, ümumi qiymətlərə təsir edəcək faktor pilot layihələr çərçivəsində bazara çıxarılan evlərdir və pilot layihələr nəticə etibarilə bazara daha çox mənzilin çıxarılmasını təmin edə bilər, amma bu da bazara nə qədər mənzil çıxarmasından asılı olacaq.

V.Bayramov proqnoz olaraq bildirib ki, növbəti aylarda mənzil bazarında qiymətlər sabit olacaq: "Əgər ilin ikinci yarısında əmlak bazarına daha çox mənzil çıxarılarsa, bu, qiymətlərin aşağı düşməsinə gətirib çıxara bilər. İndiki halda biz 2019-cu ildə mənzillərin qiymətinin kəskin azalmasını proqnozlaşdırmırıq".

Ekspert deyir ki, çünki bu sadaladıqlarının fonunda mənzillərin qiymətinin kəskin azalması inandırıcı deyil.

V.Bayramov xatırladır ki, durğunluq olmasına baxmayaraq, mənzilə tələb hələ də yüksəkdir, alıcıların sayı azalsa da, yenə də mənzilə tələbat yüksəkdir, digər tərəfdən mənzil alqı-satqısı ilə məşğul olanlar da bu işdə rol oynayır, yumşaq desək, onlar da mənzillərin qiymətinin azalmasına imkan vermirlər.

Ekspert vurğulayır ki, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti ilə mənzillərin qiyməti arasında fərq var və hazırda alıcılıq qabiliyyəti çox aşağıdır, bununla belə 2019-cu ildə mənzillərin qiymətində kəskin azalma proqnozlaşdırılmır.