Media-icmal 10.01.19

Özəl sektorun inkişafı, ölkəyə gələn turist sayının kəskin azalması iddiaları, ölkə daxilinə xaricdən baxış və s. məsələlər bugünkü (10 yanvar, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İqtisadi inkişafın mühüm cəhəti -özəl sektor

"Azərbaycan" qəzeti "İşinin və sabahının sahibi" sərlövhəli məqalədə özəl sahənin inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkədə sahibkarlar sinfinin formalaşması Azərbaycanın yeni müstəqillik tarixində iqtisadi inkişafın mühüm cəhətlərindən biridir: "Azərbaycanda ümumi daxili məhsul istehsalında özəl sektorun xüsusi çəkisi aydın hiss olunur, iqtisadi artımın təminatında sahibkarlar sinfinin mövqeyi davamlı şəkildə güclənir", müəllif özəl sektorun yerini belə təqdim edir.

Müəllifə görə, sahibkarlığın inkişafına dövlətin yaratdığı şərait və verdiyi dəstək ölkə iqtisadiyyatının yüksəlişində mühüm rol oynamasına möhkəm əsas yaradıb, bu isə Azərbaycanda sahibkarlıq institutunun formalaşıb inkişaf etməsi müəllifinin də Heydər Əliyev olmasının təsdiqidir.

Müəllif deyir ki, son 15 ildə isə prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi siyasət sahibkarlığın tərəqqisində yeni səhifə açıb, aparılan islahatlar sosial-iqtisadi inkişaf sahəsində keyfiyyətcə yeni bir mərhələnin əsasını qoyub.

"Görülmüş tədbirlər nəticəsində 2003-2018-ci illərdə ölkənin qeyri-neft məhsulları ixracı 4,1, ixrac olunan mal çeşidlərinin sayı 2,6 dəfə artıb. Eyni zamanda, sahibkarlıq subyektlərinin sayı 4,2, hüquqi şəxslərin sayı 1,9, kiçik müəssisələrin sayı 2, fərdi sahibkarların sayı 5 dəfə çoxalıb. Müstəqillikdən sonra isə ölkə iqtisadiyyatına 250 milyard dollar investisiya qoyulub".

Müəllif deyir ki, ölkədə iş yerlərinin 75 faizinin özəl sektorun payına düşməsi onun iqtisadi inkişafda yerini bir daha təsdiq edir.

Məqalə müəllifi deyir ki, son illərdə ölkədə həm sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən prosedur və qaydalar liberallaşdırılır, həm də sahibkarların fəaliyyətinə əsassız və qanunsuz müdaxilələr, bürokratik yoxlamalar aradan qaldırılır.

Yazı müəllifi deyir ki, özəl sektorun inkişafı üçün maliyyə resursları ilə təmin olunması əsas mexanizmlərdəndir, bu istiqamətdə İqtisadiyyat Nazirliyi investisiya layihələrinin ümumi dəyəri 4,9 milyard manat olan 35 mindən çox sahibkara 2,2 milyard manat güzəştli kredit verib.

Bu kreditlərdən istifadə etməklə investisiya layihələrinin reallaşdırılması nəticəsində 164 minə yaxın yeni iş yerinin açılması imkanı yaradılıb. Güzəştli kreditlərin 72 faizi aqrar sektorun, 28 faizi sənaye və digər sahələrin inkişafına yönəldilib. Bu kreditlərin 75 faizi regionların, 25 faizi Bakı qəsəbələrinin payına düşür.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "Ölkə rəhbəri daim sahibkarların qanuni maraqlarını müdafiə edir. Eyni zamanda, sahibkarlar buna adekvat olaraq özəl sektorda üzərlərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirirlər".

Azalan turist sayı

"Fed.az" saytında isə "40-50 dollarlıq otellər belə boşdur"- Azərbaycana gələn turistlər azalıb sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycana gələn turist sayının azalması səbəblərini turizm üzrə ekspert Firdovsi Xəlilovla müzakirə edir.

Müəllifin deməsinə görə, müzakirəyə səbəb turizm sektorundakı mənbələrin 2018-ci ilin ortalarından etibarən ölkəyə gələn turistlərin sayında kəskin azalma olması ilə bağlı məlumat vermələridir.

Ekspert F.Xəlilov isə "fed.az"a bildirir ki, 2015-2016-cı illərlə müqayisədə xüsusilə İran və İraqdan gələn turistlərin sayında ciddi azalma var: "2015-16-cı ilin yanvarında artıq otellər mart ayına, Norvuz bayramı üçün dolu olurdu, boş yer tapmaq mümkün deyildi. Bu tendensiya özünü müəyyən qədər 2017-ci ildə də göstərdi. Amma indi vəziyyət dəyişib.Turist axınının böyük hissəsini iranlı turistlər təşkil edirdi, onların həm sayı çox idi, həm yüksək, həm də orta qiymətli otellərdə yaşayırdılar. İranlılar 4-5 ulduzlu, 150-160 dollarlıq otellərə üz tuturdular, bir hissə isə daha aşağı seqment sayılan 40-50 dollarlıq otellərdə qalırdılar".

Ekspert iddia edir ki, indi vəziyyət dəyişib, yanvar ayı olmasına baxmayaraq, Novruz bayramı üçün otellərin heç də hamısı tutulmayıb, turistlərin sayı 70-80% daha azdır, hətta 40-50 dollarlıq otellər belə boşdur".

F.Xəlilov bildirib ki, İran turistlərinin azalmasının səbəbi son bir ildə İranda baş verən kasıblaşma olub: "Son il ərzində İran valyutası 4 dəfə dəyər itirib. İranda 100 dollar 27 min tüməndən 110 min tümənə yüksəlib. Nəticədə İranlı ailələrin imkanları məhdudlaşıb, yəni turizmə xərclədiyi pullar da azalıb".

Ekspert İranın indi yaşadığını 2015-ci ildə Azərbaycanın da yaşadığını deyir, amma bunun İranda daha kəskin baş verdiyini, turizmə də sirayət göstərdiyini bildirir.

F.Xəlilova görə, Azərbaycan turizminin İranla bağlı əsas probelemlərindən biri odur ki, ölkə şirkətləri İranın ən böyük bazarı olan Tehrana çıxa bilməyib: "Tehran 15 milyon əhalisi olan, ən əsası İranın ən varlı şəhəridir, bütün pullar da buradadır. Amma bizim şirkətlər Tehran bazarı ilə demək olar ki, işləmirlər".

Ekspertin deməsinə görə, ərəb turistlərin azalmasının əsas səbəbi isə İraq turistləri üçün sadələşdirilşmiş viza rejiminin ləğv edilməsidir, belə ki, iraqlı turistlərə aeroportda verilən viza dayandırılıb, artıq iraqlılara Azərbaycan vizası almaq Gürcüstana hər şey daxil tur almaqdan çətin olub".

F.Xəlilov vurğulayır ki, İraq vətəndaşlarına sərhəddə viza verilməsinin dayandırıldığını bu ölkənin Azərbaycandakı səfirliyi də təsdiqləyib və səfirlikdən FED.az-a bildirilib ki, bu dəyişiklik Azərbaycan tərəfin təşəbbüsü ilə olub.

"Unudun onları, onlar ziyalı deyil..."

"Strateq.az" saytında isə "Unudun onları, onlar ziyalı deyillər!..."Görkəmli bəstəkar Cavanşir Quliyev qürbətdəki həyatından danışdı" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif uzun müddətdir ki, Şimali Kiprdə yaşayan Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, ictimai xadim Cavanşir Quliyevlə söhbətləşir və bu söhbət daha çox Azərbaycanın daxilinə xaricdən baxışdır.

2018-ci ilin yayında Bakıya səfər etdiyini deyən bəstəkar təəssüratlarının mənfi olduğunu bildirir: "İnsanlar bədbindirlər, uşaqlarının gələcəyi barədə ümidsizdirlər, ona görə də bir çox ailə məktəb bitirmiş uşaqlarını ali təhsil almaq üçün xaricə göndərməyə çalışır. Düşünürlər ki, bəlkə uşaq orada təhsilini bitirəndən sonra özünə bir iş-zad tapıb qala bildi. Ailəlikcə, hətta sülaləcə köçüb xaricdə özlərinə bir mini-Azərbaycan yaradanlar da var. Bu köçün acınacaqlı tərəfi də o ki gedənlərin əksəriyyəti ağıllı və savadlılar, toplumun, necə deyərlər, qaymaqlarıdır. Mən yaşadığım Şimalı Kiprdə də son illər Azərbaycandan köçüb gələn ailələrin sayı durmadan artır".

C.Quliyev Azərbaycandan kənarda formalaşan toplumun Azərbaycanda yaşayanları, ölkədə olanların da ölkəni tərk edənlərə qarşılıqlı qınağı ilə bağlı deyir ki, belə hadisələr 100 il öncə də olub: "Cümhuriyyət (1918-20-ci illərdə mövcud olmuş Xalq Cümhuriyyəti-red) yıxılandan sonra xaricə gedən insanları buradakılar satqın, qorxaq, agent və digər pis-pis sözlərlə adlandırmadılarmı? "Qızılları götürüb qaçdılar" demədilərmi? Sadəlövhcəsinə təbliğata uyub geri dönənləri isə Sibirə sürgün etmədilərmi? Yenə də tarix təkrar olur".

Bəstəkar belə ittihamlara cavab olaraq deyir ki, əgər xaricə getməyimizi istəmirlərsə elə etməlidirlər ki, buna maraq olmasın, bunu edə bilmirlərsə, danışmağın anlamı qalmır, əməl lazımdır, söz yox.

Azərbaycan cəmiyyətinin inkişaf perspetivinə gəlincə, bəstəkar hesab edir ki, bu, cəmiyyətin aktivliyindən aslı olacaq: "Əgər cəmiyyət aktiv olsa, gedişat da onun istədiyi kimi olacaq. Olmasa, onda hər şey iqtidarın istədiyi kimi olacaq".

Bu mənada ziyalılardan daha çox gözləntilər olduğunu, amma bu gözləntilərin özünü hələ ki, doğrultmaması səbəbləri barədə C.Quliyev deyir: "Mən də hesab edirəm ki, durmalıdırlar, danışmalıdırlar, amma durmurlar, danışmırlar - deməli, ziyalı deyillər. Onları xalqın aqibəti maraqlandırmır, onlar yalnız özləri, öz işləri və öz qohumları ilə məşğuldurlar. Onlara artıq ziyalı kimi baxmayın, zatən heç vaxt onlar ziyalı olmayıblar ki... Onlardan bir şeylər ummayın, unudun onları. Ölkədə üç-beş ziyalı qalıb, vəssalam. Hər yaxşı həkim, alim, müəllim, mühəndis, şair, aktyor, rəssam, memar, bəstəkar hələ ziyalı deyil. Ziyalılıq könül keyfiyyətidir, peşə deyil", - mövqeyini bildirir.

Bəstəkar xaricə getməsinin səbəbinin heç də maddiyyatla yox, ölkədəki mənəvi ab-hava ilə bağlı olduğunu bildirir: "Kiprə güzəran üçün gəlmədim - Bakıda daha çox maddi qazancım vardı. Buraya "mənəvi oksigen" üçün gəldim və onu burada tapdım. Çünki Azərbaycandakı basqılı mənəvi ab-hava şəraitində yaradıcılığım da zərər çəkirdi".