Media-icmal 10.03.2017

Azərbaycanın islam xalqları arasında birliyi gücləndirmək səyləri, hökumətin xalqa “ötürdüyü” borc mirası, ərzaq mallarının bahalaşması, dəm qazından boğulmalar bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İslami birliyə Azəbyacan tövhəsi

“Azərbaycan” qəzeti “İslam ölkələri arasında birliyin və əməkdaşlığın güclənməsinə töhfə” sərlövhəli məqalədə (”http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=117619) Azərbaycanın bü sahədə addımları dəyərləndirilir.

Müəllifə görə, iqtisadi, ekoloji və demoqrafik problemlərlə yanaşı, əxlaqi-etik dəyərlərə lazımi diqqət yetirilməməsi nəticəsində müasir dünyada mənəviyyat problemləri də kəskinləşib: “Belə zərərli meyllər bəzi hallarda fenomen dəyərlərdən olan tolerantlığa da kölgə salır, onun etnik, irqi, dini və siyasi dözümsüzlüklə əvəzlənməsinə rəvac verir”.

Müəllifin fikrincə, belə hallarda müxtəlif mədəniyyətlərinn qorunması üçün dinlər və mədəniyyətlər arasında dialoqa böyük ehtiyac yaranır.

Yazıda bu müstəvidə Azərbaycanda xeyli iş görüldüyü vurğulanır və bu, dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirməklə möhkəmləndirilir: “Azərbaycanda milli və dini dözümlülüyün, tolerantlığın yüksək səviyyədə olması artıq faktdır və bu, bizim güc mənbəyimizdir. Hər bir cəmiyyətin gücü onun dini və milli müxtəlifliyindədir”. 

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycan hazırda islam ölkələri arasında qarşılıqlı əlaqələrin genişlənməsi üçün mühüm addımlar atır. Bu sırada yaxın keçmişdə olan tədbirləri, bu ilin mayında  isə İslam Həmrəyliyi Oyunları keçiriləcəyini xatırladır.

Müəllif  prezident İlham Əliyevin 2017-ci ili ölkədə “İslam həmrəyliyi ili” elan etməsini ciddi kataklizmlərin yaşandığı bir vaxtda zamanın çağırışlarına cavab verən addım hesab edir.

Yazı müəllifi deyir ki, bu addım dövlət başçısı tərəfindən tarixdə ilk dəfə islam dünyasına siyasi mesajdır, vahid mövqedən çıxış etməyin, birliyə nail olmağın, eyni zamanda dünyaya inteqrasiyanın vacibliyinə işarə etməsidir.

Müəllif deyir ki, islam dünyasının birliyinə nail olmağa ciddi ehtiyacın olduğu bir vaxtda İslam həmrəyliyi təşəbbüsünün irəli sürülməsi dünyada sülhün, əmin-amanlığın bərqərar olmasına imkan yaradacaq.

Xalqa “ ötürülən” borc mirası

“Azadliq.info” saytı “Uzaqgörən siyasətin borc mirası” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/180294.html) ölkədə adambaşına düşən xarici borcun artmasını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, hər dəfə statistik məlumatlar açıqlananda ölkədəki açı durum bir az da aydınlaşır: “1994-cü ildə adambaşna düşən xarici borcumuz 9 dollar idisə, 2017-ci ildə bu rəqəm 737 dollara yüksəlib və ya başqa sözlə, 23 ildən sonra xairci borc 80 dəfədən çox artıb”.

Müəllif bu iki mənzərəni müqayisə edərək ölkəyə iri neft pulları daxil olmayan dövrü iri pulların daxil olduğu dövrdən daha ürəkaçan adlandırır.

Müəllif hesab edir ki, hökumətin analoqsuz fəaliyyəti nəticəsində hər bir vətəndaşın çiyninə xarici borc yükü yığılıb: “Ölkəyə gələn neft pulunun 25%-i gələcək nəsillərin sığortası olmalı idi, hökumət isə yerdəyişmə edərək gələcək nəsillərə sığortalı həyat əvəzinə borc mirası qoyub. Həm dövlətin sərvəti talan edilib, həm də boşluqlar xarici borcun hesabına doldurulub”.

Müəllifə görə, bu qədər zəngin ölkənin külli miqdarda borclanması korrupsiyanın göstəricisidir və ölkəyə gələn pullar təyinatı üzrə xərclənsəydi bu qədər borc yığılmazdı.

Müəllif beynəlxalq araşdırmaların nəticəsinə istinadən deyir ki, son 17 ildə ölkədən 95 milyard vəsait çıxarılaraq offşor zonalara yerləşdirilib, ümumilikdə isə ölkənin xarici borcu isə 25 milyard dollara yaxındır.

Məqalə müəllifi hökumətin ölkəni məqsədli şəkildə borc bataqlığına saldığını, hər vətəndaşın boynuna təxminən 1300 manat borc yükü yığıldığını deyir.

Müəllif ölkədə belə ağır bir durum yaşandığı halda rəsmi Bakının  dünyanın  “Azərbaycan modelini öyrənməsi” təbliğatına da mövqe ifadə etməyi arxa plana keçirmir: “24 ildən sonra ölkə əhalisinin 2.5 milyon nəfəri kredit borcu ödəyir, 100 minlərlə vətəndaşın adı “nisyə dəftəri”nə düşüb, şəxsiyyət vəsiqəsini, maaş, pensiya kartını girov qoyub pul götürənlərin sayı sürətlə artır. Göründüyü kimi, hakimiyyətin daxili və xarici siyasəti, daxildən və xaricdən borclanmayla nəticələnib” deyən müəllif ölkənun durumunu anladır.

Bahalaşmanı necə dayandıraq?  

“Exo” qəzetində “Azərbaycana bəzi məhsulların qiymətlərini dondurmağı məsləhət görürlər”  (http://ru.echo.az/?p=57493) sərlövhəli məqalədə ölkədə ərzaq bahalaşması ekspertlərlə müzakirə edilir.

Müəllif deyir ki, ölkədə ərzaq məhsullarının qiymət artımı davam edir və xatırladır ki, 2016-cı ildə ölkədə orta illik inflyasiya həddi Avropa ilə müqayisədə 10,8 dəfə çox olub.

Bəzi ekspertlər belə bir durumda dövlətin kənar müşahidəçi mövqeyi tutmalı olmadığını, qiymət siyasətinə müdaxilə etməli olduqlarını deyirlər. 

“ Belə hallarda bəzi dövlətlər ən zəruri ərzaq malları kimi çörəyə, makaron məhsullarına, qəndə, çaya, una fiksə edilmiş qiymətlər təyin edilir ki, bu qiymətlər heş zaman artırıla bilməz”. Bunu qəzetə iqtisadçı-ekspert Seyfəl Əliyev bildirib.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda aşağı gəlirlərə malik təbəqə və ilk növbədə pensiyaçılar təbəqəsi olduğu üçün bu təcrübəyə əl atmaq olar.

İqtisadçı Fuad Əlizadə isə ölkədə aztəminatlılar üçün ərzaq kartoçkalarının tətbiq olunmasını bütün mümkün variantların ən pisi adlandırır. 

F.Əlizadə hesab edir ki, vətəndaşın əmtəə almaq seçimi olmalıdır, odur ki, dövlət vətəndaşın pul gəlirlərini artırmalıdır: “Bu gün ola bilər ki, bu pul ona ərzaq almağa lazım olsun, sabah isə başqa bir məhsul və ya əksinə”. Odur ki, F.Əlizadə indiki hada ünvanlı sosial yardımın əhatəsini genişləndirməyi çıxış yolu sayır.

 Həm də ekspert sovet dönəminin sonlarında ərzaq talonlarının tətbiqini xatırladaraq bunun müsbət nəticəyə səbəb olmadığını vurğulayır.

Kasıb təbəqələrin bütün ölkələrdə olduqlarını deyən iqtisadçı hesab edir ki, bu təbəqəyə dövlət səviyyəsində sosial yardımlar gücləndirilməlidir. 

Daha sonra müəllif  statistik rəqəmlərə istinadən 2016-cı ildə istehlak səbətinə daxil olan 30 növ əsas ərzaq məhsulunun 18%, bəzilərinin  isə 22%-dən, 100%-ə qədər bahalaşdığını bildirir.

Məqalədə mal, toyuq ətinin, bütün növ yağların, yumurtanın, şəkər tozunun pomidor-xiyarın və s. məhsulların 22%-dən 100%- ə kimi bahalaşdığı sadalanır.

Müəllif rəsmi rəqəmlərə istinadən qeyd edir ki, 2016-cı ildə ölkə əhalisinin ticarət obyektlərindən 30,2 milyard manatlıq istehlak malları alıb və bu 2015-ci il ilə müqayisədə 1,5% çoxdur.

Yazıda deyilir ki, 2016-cı ildə ərzaq mallarına 15,1 milyard manat, qeyri-ərzaq mallarına da 15,1 milyard manat xərclənib.   

Canlar alan dəm qazı və olmayan çarə           

“Novoye Vremya” qəzeti “İnsanlar qazdan həlak olmaqda davam edir, amma buna görə günahkarları heç kəs axtarmır” sərlövhəli məqalədə belə halların səbəbləri (http://www.novoye-vremya.com/w84731/.../#.WMIfrTuLTIU) müzakirə edilir.

Müəllif vurğulayır ki, hər ilin payız-qış aylarında statistikada dəm qazından zəhərlənmələr və bunun nəticəsində ölümlər kimi hallar yer alır. Son vaxtlar havaların nisbətinə qızmasına baxmayaraq, belə halların hələ də davam etməsinin mediada yer aldığı nəzərə çatdırılır.  

Müəllif deyir ki, mart ayının əvvəllərində ölkənin müxtəlif bölgələrində belə hallara dair məlumatlar yayıldı və daha sonra bu ilin yanvar ayından etibarən bu hallara aid faktlar sadalanır: “Təkcə 2016-cı il dekabrın 31-dən 2017-ci il yanvarın 4-nə kimi ölkədə 11 insan dəm qazından boğularaq həyatını itirdi”. 

Müəllif bildirir ki, hər il yüzlərlə şəxs dəm qazından zəhərlənmə ilə bağlı stasionarlara aparılır: “Bu problem neçə illərdir davam edir, amma heç kəs bunu görmək istəmir, rəsmi qurumlar hər dəfə belə hallara görə qəti olaraq xalqı günahkar bilir”.  

Müəllif deyir ki, rəsmi aidiyyatı qurumlara görə, qaz cihazlarından istifadə zamanı texniki təhlükəsizlik qaydaları pozulur və hadisələr buna görə baş verir.  

Bu məsələ ilə bağlı hər ölüm faktının ayrıca öyrənilməli olduğunu deyən müəllif belə təhqiqat aparılmadığı üçün ölümə səbəbin  qaz cihazlarından istifadənin pozulmasının, ya başqa bir səbəbin olmasının açıqlanmadığını deyir: “Bu qədər ölümlərin olmasına baxmayaraq, hələ indiyə kimi konkret bir bir təhqiqatın nəticəsi ortaya qoyulmayıb ki, günahın və günahkarların harda olması müəyyən edilə bilsin”.   

Müəllif hətta “Azəriqaz”ın Dövlət Neft Şirkətinin tərkibinə veriləndə bu sahədə bir qaydanın yaradılacağına bəslənilən ümidlərin də boşa çıxdığını nəzərə çatdırır.

Yazı müəllifi tabeçiliyin dəyişməsinə baxmayaraq, ölümlərin dəyişmədiyini, qəm qazının ölkədə insanların həyatın son qoymaqda davam etdiyini deyir və  bu məsələnin yenə də heç kəsi maraqlandırmadığını bildirir.

Məqalədə vurğulanır ki, buxarıların təmizlənməməsi, mənzillərə gələn qaz xətlərinin yoxlanılmaması, verilən qazın keyfiyyətinin araşıdırılmaması, qaz verilməsində yaranan fasilələr, verilən qazın təzyiqindəki qeyri-sabitlik bu ölümlərin baş verməsi səbəbləri sırasındadır: “Amma şirkətlər, dövlət qurumları neçə illər boyu öz vəzifələrini yerinə yetirmirsə, bunu vətəndaşlardan necə tələb edə bilər, bu, aydın deyil”.