Media-icmal 10.08.17

Ölkədə regional inkişafın səviyyəsi, ölkə iqtisadiyyatının durumu, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvlüyün yubanması, problemli kreditlərin həcminin artmaqda davam etməsi bugünki (10 avqust. 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Ölkə yeni inkişaf mərhələsində

"Azərbaycan" qəzeti "Regional inkişafda yeni mərhələ" sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=127776) Azərbaycanın yerləşdiyi regionda inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan yerləşdiyi regionda davamlı inkişaf edən, xoşməramlı məqsədlərinə doğru inamla irəliləyən dövlətə çevrilib: "Son 14 ildə ölkədə işsizlik probleminin həlli, yeni sosial infrastruktur obyektlərinin istifadəyə verilməsi aparılan işlərin uğurlarından xəbər verir. Bu kontekstdə regional inkişafa xidmət edən dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi, sənayeləşmə prosesinin sürətləndirilməsi də diqqət mərkəzindədir".

Müəllif hesab edir ki, regionların davamlı inkişaf etdirilməsi dövlətin sosial-iqtisadi siyasətinin mühüm tərkib hissəsidir və regionlardakı çoxcəhətli fəaliyyət, infrastruktur yaradılması, sahibkarlığın güclənməsinə dövlət dəstəyi və s. ölkədə aparılan siyasi, iqtisadi və hüquqi islahatların bariz nümunəsidir.

Müəllif deyir ki, xarici investisiyaların regionların inkişafına yönəldilməsi, əlverişli sahibkarlıq və münbit biznes mühitinin təmin edilməsi Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının ana xəttidir və regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramlarının icrası bölgələrin simasını dəyişdirib.

Müəllif vurğulayır ki, Prezident İlham Əliyev bu günlərdə Qaxda keçirilən barama, tütün və fındıq istehsalının inkişafı məsələlərinə dair respublika müşavirəsində də bu məsələ barədə danışıb: "2004-cü ildə mənim təşəbbüsümlə regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı qəbul edilmişdir və bu proqramın ölkə tarixində çox böyük rolu vardır.İndi təsəvvür edin, əgər o proqram qəbul edilməsəydi, bizim bölgələrimiz hansı problemlərlə üzləşə bilərdi. Məhz bu birinci proqramın, ondan sonra ikinci, üçüncü proqramların qəbulu nəticəsində bölgələr dirçəldi, inkişaf etdi, böyük investisiya təmin edildi".

Müəllif deyir ki, dövlət proqramlarının icrası nəticəsində həyata keçirilən şaxələndirmə tədbirlərilə cari ilin altı ayında ixrac 36 faiz, qeyri-neft ixracı 27 faiz, kənd təsərrüfatı ixracı 40 faizdən çox artıb, kreditlərin 74 faizi regionların payına düşür.

Müəllif deyir ki, ölkədə həyata keçirilən siyasət-iqtisadi islahatların və inkişafın mahiyyət etibarilə yeni - Azərbaycan modelinin formalaşmasına zəmin yaratdı və regional inkişaf sahəsində əldə olunmuş uğurlu nəticələr deməyə əsas verir ki, ölkə qlobal böhrandan irəli gələn çətinliklərə baxmayaraq, davamlı inkişaf edir.

"Əgər"lərə bağlı inkişaf

"Exo" qəzeti "Azərbaycan iqtisadiyyatının artımı üçün real amillər yoxdur"

(http://ru.echo.az/?p=61703) sərlövhəli məqalədə müəllif ölkə iqtisadiyyatının durumunu ekspertlərlə müzakirə edir.

"Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf tempini artırmaq üçün hökumətin diqqəti ölkədə sahibkarlıq mühiti üzərinə cəmləməsi zəruridir. İndi isə ölkə iqtisadiyyatında durğunluqdur, əgər bu ilin sonuna iqtisadiyyat 1% artarsa, bu, artıq uğur olar, inanmaq istərdim ki, belə olsun, amma hazırda iqtisadiyyatın artımı üçün real amillər yoxdur". Bunu qəzetə ekspert Fuad Əlizadə şərh edir.

Ekspert xatırladır ki, yenə də ölkəyə əsas gəliri neft gətirir. Aqrar sektor Ümum Daxili Məhsulun artımına (ÜDM) təsir göstərə bilər, bu isə daha çox iqlim əlverişliliyindən asılı olan məsələdir.

F.Əlizadə deyir ki, yaxın 2 ildə ölkə iqtisadiyyatının 3,5% arta bilməsi olduqca aşağı göstəricidir, yenə də hər şey qeyri-neft sektorunun inkişafından asılı olaraq qalır, ölkənin ixrac imkanlarını artırmaq iri müəssisələrin varlığından keçir və odur ki, sahibkarlıq dəstəklənməlidir: "Ölkədə istehsalın sürəti artan kimi iqtisadiyyat aktiv fazaya daxil olacaq, habelə investisiya və istehlak tələbatının artması ÜDM-in artmasına dəstək olacaq. Amma xarici şərait və eləcə də neft bazarında durum yenidən kataklizmlərlə müşayət ediləcəksə, o zaman iqtisadi artımı unutmaq olar, çünki, ölkə iqtisadiyyatı hələ uzun illər boyu neftdən asılı olacaqdır".

Daha sonra müəllif "Standard & Poor"s (S&P) beynəlxalq reytinq agentliyinin Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə bağlı göstricilərinə əsasən deyir ki, 2018-ci ildə iqtisadiyyatın 2% faiz artacağı, 2017-ci ildə iqtisadi artımın 1% kiçiləcəyi, 2019-2020-ci illərdə isə 3,55 artım olacağı prqonozlaşdırılır.

Müəllif vurğulayır ki, bu artım yenə də qaz-neft sektorunda "Şahdəniz" yatağında işlərin ikinci fazaya keçməsilə bağlı olacaq və nominal ÜDM 60 milyard manat və ya 38 milyard dollar olacaq.

Yazı müəllifi agentliyə istinadən inflyasiyanın azalması ilə qeyri-neft sektoruna investisiyanın da artacağını proqnozlaşdırır.

Real durumla bağlı göstəricilərə əsaslanan müəllif yerli rəsmi statistik rəqəmlərə istinadən hazırda ÜDM-in 1,3% kiçildiyini, 31 milyard manatdan bir az çox təşkil etdiyini, bu ilin ilk yarısında qeyri-neft sektorunun isə 1,7% artdığını bildirir.

20 illik danışıqların görünməyən sonu

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatına niyə üzv olmur?" (http://musavat.com/news/azerbaycan-umumdunya-ticaret-teskilatina-niye-uzv-olmur_459721.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif xatırladır ki, Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzv olması üçün 20 ildir ki, danışılqar gedir, amma məsələ həllini tapmır və danışıqların nəticəsiz qalmasını deputatlar və ekspertlərlə müzakirəyə çıxarır.

İqtisadçı-deputat Vahid Əhmədov bu quruma üzvlüyün uzun bir yolu olduğunu deyir: "Bununla bağlı dövlət başçısı İlham Əliyevin xüsusi sərəncamı da var. Xarici İşlər Nazirliyinə və İqtisad Nazirliyinə tapşırıb ki, danışıqlar aparsın. Bu təşkilata daxil olmağın özünün uzun bir yolu var. Çünki dövlətlərlə müəyyən protokollar imzalanmalıdır".

V.Əhmədov deyir ki, Azərbaycanın quruma daxil olmağı çox vacib məsələdir, belə ki, bu ölkə daxili bazarda stabilliyə müəyyən qədər xidmət edə bilər, amma burada bir sıra nüanslar var ki, onlar da həllini tapmalıdır.

Deputat vurğulayır ki, ÜTT üzvü olan ölkələr öz daxili bazarlarını sabitləşdirə bilmək üçün 2-5 il müddətinə güzəşt alırlar ki, gömrük tarifləri ilə bağlı müəyyən problemləri həll edə bilsinlər.

V.Əhmədov deyir ki, ölkə quruma üzv olduqda məhsul idxalında problem olmayacaq, amma istənilən məhsulun da ölkəyə daxil olması yerli bazar, istehsalçılar və sahibkarlar üçün problem yarada bilər.

Deputat hesab edir ki, bu məsələdə gömrük rüsumları ilə əlaqədar danışıqlarda da müəyyən fikir ayrılığı olduğu üçün hələlik məsələ öz həllini tapmır: "Amma mən bir iqtisadçı olaraq hesab edirəm ki, Azərbaycanın ÜTT üzvü olması vacibdir, bu, Azərbaycanda həm məhsul bolluğu yaradacaq, həm də müəyyən qədər inhisarçılığın qarşısını alacaq".

Digər iqtisadçı Vüqar Bayramov da ölkənin bu quruma üzvlüyünü vacib sayır və bunun sürətləndirilməsinin lazım gəldiyini bildirir: "İndiki dövrdə bu qurumdan kənarda qalmağa ciddi əsas yoxdur. 5 illik güzəşt müddəti ölkə iqtisadiyyatını ÜTT tələblərinə uyğunlaşdırmaq məqsədi daşıyır. Əvvəlki dövrlərə baxdıqda bu gün ÜTT üzvlük imkanlarının daha geniş olduğunu bildirir".

Ekspert hesab edir ki, rəsmi Bakı yaxın vaxtlarda quruma üzvlüyü ziddiyyətsiz olaraq qəbul etməlidir və Qazaxıstan bu təşkilata üzv olduqdan sonra Azərbaycanın bu quruma üzv olması olduqca vacibdir".

Qeyd edək ki, ÜTT 1995-ci ildə yaradılıb. Təşkilatın qərargahı İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşir. Ən gənc beynəlxalq təşkilatlardan olan ÜTT əsası 1947-ci ildə qoyulmuş Tariflər və Ticarət üzrə Baş Sazişin (GATT) davamçısıdır. Dünya ticarətinin 98%-dən çoxu ÜTT-yə üzv ölkələrin payına düşür.

"Problem"li vətəndaşların artan problemli kreditləri

"Novoye Vremya" qəzetində "Vaxtı keçmiş kreditlər rekord vurur" sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w101608/.../#.WYtHL1GrTIU) məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif Mərkəzi Banka istinadən bu il iyulun 1-nə problemli kreditlərin həcminin 1810,7 milyon manat olduğunu, aylıq müqayisədə 70,9 milyon manat və ya 4%, ilin əvvəlindən bu yana 338,1 milyon manat və ya 23%, illik müqayisədə 270,9 milyon manat və ya 17,6% artdığını bildirir: "Beləliklə, bütün kredit portfelində problemli kreditlərin payı 13% həcminə çatıb, halbuki, may ayında bu nisbət 11,8%, keçən ilin sonuna 9%, keçən ilin iyun ayına nisbətdə 8,4% idi".

Müəllif həm də bildirir ki, bu kateqoriya kreditlərin həllini yubatdıqca, onların həcmi artır və ən başlıcası, bütün bank sahəsinin fəaliyyətinə mənfi təsirini göstərir. "Ödənilməmiş kreditlər kapitallaşmanın azalmasına, bank sektorunda müflisləşmənin artmasına birbaşa təsir edən amildir, əgər hər il problemli kreditlər 20% artırsa, bu, yaxşı heç nə vəd etmir və bu artım artıq özü tələb edir ki, onun haqqında danışmaq yox, onu həll etmək lazımdır. Hər halda, bu həcmin 2 milyard manata yaxınlaşması zarafat deyil, bu məbləğ hesabına bütün bank sahəsinin fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq olardı".

Yazı müəllifi deyir ki, kimsə düşünürsə ki, bank sisteminin problemlərini ödənilməmiş kreditlər problemindən kənarda həll etmək olar, bu düşüncə özü yanlışdır, çünki bu problem daim bankların kredit portfelinə təzyiq göstərəcək, ona görə də bank sisteminin durumu daha da pisləşəcək.

Müəllif deyir ki, ölkə vətəndaşlarının sosial-məişət durumu yaxşılaşmır, indiki qiymət bahalaşması və inflyasiya fonunda potensial bank borclularının sayı daha da artacaq və sosial problemlər banklardan götürülən kreditlərin qaytarılmasını mümkünsüz edir, üstəlik, vətəndaş işini itirməklə bu proses dayanır.

Məqalədə deyilir ki, yüksək bank faizləri məsələsi də durumu ağırlaşdırır, halbuki, fazilərin aşağı salınması kredit götürənlərin onu qaytarmalarını asanlaşdıra bilərdi.

Müəllif bu kreditlərin qaytarılması üçün bankların borclulara fiziki və mənəvi-psixoloji təzyiqlərini və bəzən prokurorluğu və hüquq-mühafizə orqanlarını bu işə qatmasını yersiz sayır və hesab edir ki, məsələ bu yolla həllini tapmayacaq, odur ki, bu problemli kreditlərin həcmi azalmaq əvəzinə artır: "Problemli kreditlərin qaytarılması əvəzinə, həm porblemli kreditlərin, həm də bu əsasla intiharların artmasını görürük və odur ki, təziq və ya hədə problemin həlli yolu deyil. Bundan da irəli gələrək aidiyyatı qurumlar ölkənin bank sisteminin, vətəndaşların marağı naminə bu dalandan çıxış yolu tapmalıdır, əks halda bütün bank sektorunun böhranı hələ uzun müddət davam edəcək".