Media-icmal 11.02.2017

Dövlət başçısı İlham Əliyevin “Milli Qəhrəman” Ç.Qurbanovun ailə üzvlərilə görüşü, ölkədəki manat qıtlığı, bank sisteminin durumu, dollar alqı-satqısındakı kəskin fərqlər bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Bu, bütün şəhidlərə verilən qiymətdir 

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın güclü əsgərləri var” sərlövhəli məqaləni  (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=115692) bu günlərdə “Milli Qəhrəman” adı alan Çingiz Qurbanovun ailə üzvlərinin dövlət başçısı İlham Əliyevlə görüşünə həsr edib.

Müəllif məqaləni görüş zamanı dövlət başçısının Ç.Qurbanovun cəsurluğuna aid sitatı ilə başlayır: “Biz Çingizlə fəxr edirik. Bütün Azərbaycan Çingizlə fəxr edir. Bu, bir daha göstərdi ki, Azərbaycan vətəndaşı, Azərbaycan gənci, əsgəri heç vaxt bugünkü durumla barışmayacaq. Bu, bir daha göstərdi ki, Azərbaycan dövlətinin güclü əsgərləri var. O, böyük vətənpərvərlik, peşəkarlıq, rəşadət göstərmişdir”.  

Daha sonra məqalədə Ç.Qurbanovun həyatı, tələbəlik dövrü, anadan olduğu Həzrə kəndinə bağlılığı, vətənpərvərliyi barədə düşüncələr yer alır.

Müəllif  2016-cı ili dekabrın sonlarında Qarabağ cəbhəsindəki insidentə toxunur, Ç.Qurbanovun təkbaşına qarşı tərəfin hərbçilərilə döyüşə girdiyini, erməni tərəfin 3 əsgər və zabitini zərərsizləşdirdiyini və həlak olduqdan sonra cəsədinin erməni tərəfin əlinə keçdiyini nəzərə çatdırır.

Ç.Qurbanovun atası Salman Qurbanov oğlunun nəşinin erməni tərəfin əlində qaldığı müddətdə dövlətin onları tək qoymadığını bildirir: “Mən vətənimi sevən insanam. Övladlarımı da belə bir kökdə böyütmüşəm. Biz həmişə dövlətimizə arxayınıq və onu daim hiss edirik. Oğlumun nəşinin alınmasında bunu bir daha yəqin etdim”. 

Yazı müəllifi fevralın 5-də Ç.Qurbanovun nəşinin qarşı tərəfdən alınması, dəfni və fevralın 7-də ona “Milli Qəhrəman” adı verilməsini də məqalədə vurğulayır.

Məqalədə  S.Qurbanovun oğlu Ç.Qurbanova “Milli Qəhrəman” adının verilməsini dəyərləndirməsi də maraq kəsb edir: “Bu ali mükafat təkcə Çingizə deyil, Azərbaycan torpaqları uğrunda canından keçən bütün şəhidlərimizə sizin tərəfinizdən verilən qiymətdir”.

Manat qıtlığı ilə devalvasiyadan qaçmaq istəyi

“Exo” qəzeti ”“Manat qıtlığı: Azərbaycan hökuməti qiymət artımını dayandırmağa cəhd edir” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=56389) ölkədə milli valyuta qıtlığının yaranması  səbəblərini ekspertlərlə araşdırır.

Mərkəzi Bank inflyasiya prosesini dayandıra bilmək üçün manat kütləsini yığmağa başlayıb və buna görə də ölkə banklarında manat qıtlığı yaşanır. Bunu qəzetə ekspert Oqtay Haqverdiyev şərh edir.

“Mərkəzi Bank manat kütləsini həm də ona görə toplayır ki, müvəqqəti də olsa mal və xidmətlərin qiymət artımını dayandıra və inflyasiya prosesindən qaça bilsin. Bu ilin əvvəlindən kəskin qyimət artımı müşahidə edilir. Bu, xüsusilə ərzaq mallarına aiddir. Yumşaq desək, cəmiyyətdəki əhval-ruhiyyə sevindirici deyil”. O.Haqverdiyev maliyyə sahəsindəki durumu cəmiyyətin ovqatına transfer edərək bunları söyləyib.

Ekspert deyir ki, pul-kredit siyasətinin sərtləşdirirlməsi pul kütləsinin azalmasına yönəldilib ki, bazarda manat qıtlığı yaransın. O.Haqverdiyev vurğulayır ki, Mərkəzi Bank manatı təkcə bahalaşmanı dayandıra bilmək üçün yox, həm də milli valyutanın məzənnəsini sabit saxlaya bilmək üçün toplayır.

O.Haqverdiyev deyir ki, Mərkəzi Bank 4%-lik marjanı ləğv etdikdən sonra manatın məzənnəsi həm kommersiya banklarında, həm də “qara bazar”da dollara nisbətdə günbəgün ucuzlaşmağa başladı: “Hökumət başa düşür ki, manat sərbəst üzən məzənnəyə keçsə, o zaman milli valyutanın “dib”ə dəyməsi saatı yaxındadır. Bunu da qeyd edim ki, manatla olan pul kütləsinin təqribən yarıya qədəri əhalinin əlində və biznes strukturlarda cəmləşib. Mahiyyət etibarilə bunlar nəzarətdənkənar pul vəsaitləridir. Ola bilər ki, Mərkəzi Bank bunları da öz nəzarətinə götürmək istəyir”.

Müəllif ekspert Əkrəm Həsənovun bu günlərdə qəzetə Mərkəzi Bankın Dövlət Neft Fondunun valyuta ehtiyatı hesabına manatın devalvasiyasını yubandırmağa çalışdığını, amma hələ ki bir nəticəyə nail ola bilmədiyi haqda verdiyi şərhi xatırladır.  

Ə.Həsənov deyir ki, uzunmüddətli perspektivdə manatın mövqeyinin möhkəmlənməsi üçün heç bir obyektiv əsas yoxdur.

Ölkə bankları korrupsiya-dələduzluq sisteminin tərkib hissəsi 

“Novoye Vremya” qəzeti “Banklar korrupsiya-dələduzluq sisteminin bir hissəsi kimi” ( http://www.novoye-vremya.com/w81734/.../#.WJ34vzuLTIU) sərlövhəli məqalədə müəllif ölkənin bank sisteminin durumunu dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hər gün ölkənin bank  sistemi barədə məlumatlar verilir və bunlarn hamısı da neqativ əsaslı olur.

Məqalədə buna nümunə kimi artıq 2016-cı ildə bağlanmış 9 bankın ləğvedicisi olan Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun bu banklarda maliyyə cinayətlərinin üstünü açması ilə bağlı açıqlaması göstərilir: “Gördüyümüz kimi, bu banklar “partlayıb”lar, təqsir təkcə manatın devalvasiyasında, kreditlərin qaytarılmamasında deyil, həm də bu banklardakı açıq dələduzluq və talançılıqdadır”.

Bu dələduzluq və talançılıq bir neçə bankda baş verdiyi üçün müəllif belə bir ümumi qənaətə gəlir ki, Azərbaycan banklarında dələduzluq təsadüfi deyil, əksinə, dələduz olmayan banklar istisna təşkil edir, Fondun bu açıqlaması isə vətəndaşların banklara olub-qalan etmadını da “yuyacaq”.

Müəllif xatırladır ki, bu etimadın olmamasıdır ki, təkcə keçən il əhali ölkə banklarından 2 milyard manat əmanətini geri çəkib və əhalinin bank əmanətləri 2017-ci iin yanvarına 9 milyard manatdan 7 milyard manata enib.

Məqalədə banklara olan etimadsızlığın artmasının səbəbləri sırasında bankların hesabatlarını açıqlamaması, beynəlxalq reytinq agentliklərinin ölkə banklarının   proqnozlarını neqativ dəyərləndirməsi də göstərilir.

Daha sonra müəllif ölkə banklarının mahiyyətini izah edir: “Heç kəsə sirr deyil ki, kommersiya bankları adlandırılsalar da Azərbaycandakı bankların arxasında məmurlar, oliqarxlar, hakimiyyətə yaxın şəxslər dayanırlar. Yəni, bank sistemi ölkədə mövcud olan oliqarx-məmur sisteminin bir hissəsidir ki, burada biznes, dövlət sturkturları və ayrı-ayrı məmur maraqları birləşir”.

Müəllif deyir ki, dövlət strukturlarının və məmurların necə işləməsini isə keçmiş Milli Təhlükəsizlik, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar nazirliklərinin rəhbərliklərinin barəsində aparılan istintaq göstərib. 

Müəllifə görə, üstəlik bağlanmış banklarda maliyyə cinayətlərinin üzə çıxması təsdiqlədi ki, vəzifə saxtakarlığı, xidməti səlahiyyətdən sui-istifadə, talançılıq və dələduzluq bütün səviyyələrdə Azərbaycan məmurları üçün az qala adi  iş normasına dönüb.

Qazanan banklar, itirən vətəndaş

“Müsavat.com” saytı ”Dollar təlaşda, manat müəmmada...” sərlövhəli məqalədə (http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/dollar-telashda-manat-muemmada_414638.html) son zamanlar dolların ucuzlaşmasını ekspertlərlə müzakirə edir.

Məqalədə bir həftədir ki, dolların manata nisbətdə ucuzlaşması və ekspertlərin bu prosesin iqtisadi əsasının olmaması kimi dəyərləndirməsi yer alır. 

“O fikirlərlə mən də razıyam ki, manatın dəyər tapması, dollar qarşısında bahalaşması üçün real əsaslar olmalıdır. Real əsaslar isə tələb-təklif, idxal-ixrac, neftin qiymətidir, bunlar olmalıdır. Manat möhkəmlənirsə bu, müsbət haldır, amma bunun sabahı necə olacaq, bu, davamlı olacaqmı, belə suallar var”. Bunu isə qəzetə deputat Vahid Əhmədov şərh edir.

V.Əhmədov deyir ki, Mərkəzi Bank manatı bahalaşdırıb. Dolları ucuzlaşdırmaqla faktiki dolları banklara cəmləməyi hədəfləyib. Deputat hesab edir ki, manatın bahalaşması müvəqqəti xarakterlidir, bir müddət sonra manatın ucuzlaşması prosesinin şahidi olacağıq.

Ekspert Vüqar Bayramov isə dollar alqı-satqısındakı kəskin fərqi diqqət mərkəzinə gəirərək bu fərqdən bankların əldə etdikləri gəirləri süni gəlirlər adlandırır.

V.Bayramov hesab edir ki, bank sektorunda rəqabət zəif olduğuna görə Mərkəzi Bank xarici valyuta alqı-satqısında marja tətbiq etməlidir ki, vətəndaş alqı-satqıda ciddi itkiyə məruz qalmasın.

Ekspert Samir Əliyev isə deyir ki, dolların ucuzlaşdırılması süni sürətdə baş verir: “Banklar vəziyyətdən sui-istifadə edərək alış qiymətini kəskin aşağı salıblar.

Rəsmi məzənnə 1 dollar üçün 1,82 manat olduğu halda alış qiyməti 10 faiz ucuz- 1,65 manata endirilib. Satış isə ən çoxu 4 faiz bahadır. Bankların satdığı dolların alışı ilə satış arasındakı fərqi 3 faizdən 15 faizə qədər dəyişir”.

Ekspert deyir ki, ən az qazanan bank 3 faiz, ən çox qazanan bank isə 15 faiz qazanır. S.Əliyevə görə, banklar gündəlik aşağı qiymətə aldığı 7-8 milyon dolları baha qiymətə satdıqda təxminən 500-700 min dollar arası qazanc əldə edirlər.