Media-icmal 12.04.2017

Ölkədəki ixrac sahəsində uğurlar, tikinti sektorundakı durum, manat qıtlığı, müflisləşmə prosesi bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

İxrac da artır, gəlirlər də

“Azərbaycan” qəzeti “İxracın artması ölkəyə valyuta ilə bərabər, insanlara qazanc da gətirir (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=119693) sərlövhəli məqalədə rəsmi rəqəmlərə istinadən ölkədə ixrac artımını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Dövlət Statistika və Gömrük komitələri bu ilin yanvar ayında Azərbaycanın hüquqi və fiziki şəxslərinin 117 ölkədəki tərəfdaşları ilə ticarət əməliyyatları həyata keçirdiklərini bildirirlər.

Müəllif vurğulayır ki, bu məlumatlara görə, 70 ölkəyə məhsul ixrac olunub, 109 ölkədən isə müxtəlif mallar idxal edilib.

Müəllif deyir ki, bu dövrdə xarici ölkələrlə 1254,6 milyon ABŞ dolları məbləğində ticarət əməliyyatları aparılıb, bunun da 804,6 milyon dolları ixracın, 450 milyon dolları idxalın payına düşür və beləliklə, xarici ticarət əməliyyatlarında saldo yenə də müsbətdir. 

Müəllif idxal-ixracın bütün sahələri üzrə rəqəmlər göstərir və bu proseslərdə Azərbaycanın mal ixrac etdiyi və mal idxal etdiyi ölkələrin adlarını sadalayır.

Müəllif bu məsələdə idxalın azalmasını xüsusi əhəmiyyət kəsb edən məsələ adlandırır və müasir dövrdə idxalın azaldılması ilə yanaşı, ixracın artmasını və şaxələndirilməsini də əsas vəzifələrdən biri sayır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycandan təzə meyvə və tərəvəzin, bitki yağlarının, polietilenin, pambıq lifinin, qara metaldan boruların, bentonit gilinin ixracının artması təqdirəlayiqdir, amma bu yöndə genişmiqyaslı işlər aparılmalıdır.

Müəllif ixracın artırılması barədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirməklə fikrini daha da qüvvətləndirir: “Biz ixracı şaxələndirməliyik və ilk növbədə kənd təsərrüfatı məhsulları hesabına... Biz nəyi ixrac edə biliriksə, diqqətimizi o real sektora yönəltməliyik. Burada kənd təsərrüfatı, emal sahəsi, əlbəttə ki, ən böyük potensiala malikdir. Torpaqlardan səmərəli istifadə etməliyik və ixracımızı şaxələndirməliyik. Hesab edirəm ki, biz görüləcək tədbirlər sayəsində kənd təsərrüfatı məhsulları ixracını iki dəfə artıra bilərik. Bu, ölkəmizə daha çox valyuta, kənddə yaşayanlara isə əlavə vəsait gətirəcək”.   

Azalan tikinti, artan işsizlik

“Novoe Vremya” qəzetində “İqtisadi böhran tikinti sektorunun axırına çıxır” (http://www.novoye-vremya.com/w88067/.../#.WOz-k4iLTIU) sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə tikinti sektorunun durumunu müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, artıq bir ildən çoxdur ki, ölkədə tikinti bumu tikinti çöküşü ilə əvəzlənib və bu mənada Ümumi Daxili Məhsulun kəskin azalması tikinti sahəsində istehsalın azalmasına birbaşa bağlıdır.

Məqalədə deyilir ki, tikinti sektorunun dayanması əmək bazarında işsizlərin sayını da kəskin artırıb, xüsusən tikintilərdə daha çox çalışan gənclər arasında işsizlik böyükdür: “İqtisadi böhran başladı, manat ucuzlşadı, bank sahəsində durum pisləşdi, tikinti biznesində “boğulma” baş verdi, tikinti şirkətləri isə bağlanmağa məcbur oldular. Bu proses bu gün də müşahidə edilir”.

Müəllif xatırladır ki, böhran başlanması ilə tikinti şirkətlərinin 80%-ə qədəri ya sıradan çıxıb, ya da fəaliyyətini olduqca məhdudlaşdırıb.   

Daşınmaz əmlak sahəsi üzrə ekspert Rəşad Əliyev bunun səbəblərinə toxunaraq deyir ki, Azərbaycanda tikinti şirkətlərinin maliyyə monitorinqi aparılmır və hansı şirkətin tikinti bazarında dayanıqlığa malik olub-olmadığı bəlli deyil: “Şirkət var ki, bir bina tikib, paralel həmin mənzilləri satır, faktiki olaraq isə müflisdir və bu, ona görə baş verir ki, şirkət müflis olması haqda müraciət etmir”.

R.Əliyevə görə, bu mənada tikinti şirkətlərinə münasibətdə ən yaxşı nəzarət üsullarından biri xarici maliyyə monitorinqidir.   

Ekspert hesab edir ki, tikinti şirkətlərinin müflisləşməsinə şirkət daxilində maliyyə məsələsinin düzgün tənzimlənməməsindən mənzil bazarında tələbatın azalmasına kimi müxtəlif amillər təsir edir.

Müəllif deyir ki, tikinti sahəsində istehsalın azalması faktdır, amma tikinti şirkətlərinin işlərini dayandırması birbaşa ölkə iqtisadiyyatının indiki durumuna bağlıdır, alıcılıq qabiliyyətinin azalması üzündən mənzil almağa tələbat da kəskin düşüb: “Tikinti şirkətlərinin çoxunun böhrandan sonra bağlanmağa başlaması buna səbəb böhranın olduğunu deməyə əsas verir.

Müəllif hesab edir ki, ölkənin qızıl-valyuta ehtiyatlarının azalması da tikinti sektorunun fəaliyyətinə ciddi zərbə vurub və indi ancaq iri məmurlara yaxın tikinti şirkətləri maliyyə vəsaiti ala bilirlər, tikinti üçün layihələri ancaq belə şirkətlər udurlar: “Belə formal tikinti tenderləri bütün tikinti sferasına təsir edərək korrupsiyanı, talanı, inhisarı gücləndirir”. 

Müəllif hesab edir ki, artıq iri tikinti şirkətləri digərlərini sıradan çıxarıb, bazarda sağlam rəqabət yoxdur, amma birmənalı olan budur ki, neft bumu tikinti bumuna səbəb oldu, elə neft məsələsi də onu dayandırdı.

Müflisləşmə necə olur? 

 “Exo” qəzeti “Azərbaycanda kim və necə özünü müflis elan edə bilər?” sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=58441) məqalədə müəllif ölkədə müflis olmanın əsaslarını ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

“Dayanıqsızlıq və müflisləşmə haqqında” qanun 1997-ci ildə qəbul edilib. Bütün bu illər ərzində bu qanun fərdi sahibkarlıqla məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərə aid oldu. 2015-ci ildə düzəlişlərlə qanun adi fiziki şəxslərə də aid edildi, amma müflisləşmənin elan olunması qaydasının təfərrüatları açıqlanmadı”.

Bu şərhi qəzetə Ə.Həsənov verib.

Ekspert deyir ki, bu qanun ümumilikdə köhnəlib və yenidən işlənməlidir.

Ə.Həsənov vurğulayır ki, adi fiziki şəxsləri də əhatə edən müflisləşmə institutu bütün sivil ölkələrdə inkişaf edib: “Qərb ölkələrində bu 100 ildən çoxdur ki, mövcuddur, amma necə olursa olsun, Azərbaycan da bu nöqtəyə gəlməlidir. Mən hesab edirəm ki fiziki şəxslər müflisləşmə qaydasının qanunda əksini tapmamasına baxmayaraq, özlərini müflis elan edə bilərlər”. 

  Ekspert vurğulayır ki, bu məsələ qanunda əksini tapmadığı üçün birinci instansiya məhkəmələrinin buna necə reaksiya verəcəkləri bəlli deyil, amma mənfi olsa, məsələni Konstitusiya Məhkəməsinə daşımaq olar.

Ə.Həsənov deyir ki, qanunda fərdi sahibkar olan fiziki şəxs özünü müflis elan edirsə, bu, onun adi fiziki şəxs kimi götürdüyü bank borclarına da şamil edilir:

“Fiziki şəxs əlində hansısa mülkiyyət olduğu, amma bütün borclarını bağlaya bilmədiyi halda belə özünü müflis elan edə bilər”.

Ekspert hesab edir ki, bütünlükdə müflisləşmə cəmiyyət üçün faydalıdır, belə ki, borclu şəxslərin siyahısından ibarət informasiya reyestri yaradılır. İstəyən şəxs bu reyestrə daxil olaraq kimin borclu olub-olqmadığını öyrənə bilir.

Müəllif deyir ki, 2015-ci ildə dövlət başçısı İlham Əliyevin haqqında danışılan qanuna dəyişiklikləri təsdiq etməsi ilə müflisləşmə prosesinə aid ümumi qaydalar bütün kommersiya və qeyri-kommersiya qurumlarına şamil olundu. 

Sıxılan manat, tələb azalan dollar

“Yeni Müsavat” qəzeti “Dünya bazarında bahalaşan dollar Bakıda ucuzlaşır” (http://musavat.com/news/dunya-bazarinda-bahalasan-dollar-bakida-ucuzlasir_429692.html)  sərlövhəli məqalədə müəlif bütün dünyada dollar bahalaşdığı halda, Bakıda ucuzlaşması kimi tərs mütənasibliyi ekspert Vüqar Bayramlı ilə müzakirə edir. 

Müəllif öncə xatırladır ki, Mərkəzi Bankın aprelin 11-də keçirdiyi növbəti valyuta hərracında dollar cüzi də olsa manata nisbətdə ucuzlaşıb və 1 dollar 1.7031 nisbətindən 1.7029 nisbətinə enib.

Ekspert Vüqar Bayramlı qəzetə şərh edir ki, manatın dollara olan məzənnəsi birbaşa dövriyyədəki milli valyutanın həcmindən asılıdır: “Mərkəzi Bank valyuta hərracları vasitəsilə dövriyyədə olan manat bazasının azaldılmasına nail ola bilib. Digər tərəfdən, aprelin 1-dən başlayaraq kommersiya banklarına nağdlaşdırma ilə bağlı məhdudiyyətlər tətbiq edilir. Hesablarında vəsaiti olan şirkətlər belə o vəsaiti nağdlaşdıra bilmirlər”.

V.Bayramlı bildirir ki, bu, nəticə etibarilə pul kütləsinə təsir göstərir və nağd şəkildə olan manat bazasının azaldılmasına səbəb olur.

Ekspert xatırladır ki, sadələşmiş vergi subyektləri üçün 15 min manat, ƏDV ödəyiciləri üçün 30 min manat aylıq nağdlaşdırma limiti müəyyən edilib: “Bu mənada manatın dollara nisbətdə məzənnəsinin necə dəyişəcəyi birmənalı şəkildə manat bazasının necə dəyişəcəyindən asılı olacaq”.

V.Bayramlı vurğulayır ki, manat qıtlığı olduğuna görə dollara tələbin artacağı ilə bağlı proqnozlar özünü doğrultmur və ekspertlərin aprel ayında dollara tələbin artacağını proqnozlaşdırdıqlarını yada salır: “Əslində iqtisadi baxımdan dollara tələb artmalı idi, amma manat qıtlığı bu tələbi məhdudlaşdırdı. Çünki idxal artır, Azərbaycanın hər zaman idxal məhsullarına tələbatı böyükdür”.

Ekspert üstəlik büdcə xərcləmələrini də xatırladaraq deyir ki, büdcə xərcləmələrinin və hesablara köçürülən pulun əhəmiyyətli hissəsi nağdlaşdırıla bilmir, nəticədə dollara tələbi artıracaq milli valyuta dövriyyədə yoxdur. Bu da dollara tələbin məhdudlaşdırılmasına gətirib çıxarır: “Əgər Mərkəzi Bank manat bazasının məhdudlaşdırılmasını davam etdirəcəksə, nağdlaşdırma ilə bağlı limitlər qalacaqsa, dollara tələb artmayacaq. Manat bazasının məhdudlaşdırılması qısamüddətli dövr üçün effektli ola bilər, ortamüddətli dövr üçün manat bazasının optimallaşdırılması siyasəti həyata keçirilməlidir”.

V.Bayramlı dünya bazarında dolların bahalaşdığını deyərək bildirir ki, bu gün Azərbaycanda dolların məzənnəsinin aşağı düşməsi dünya bazarındakı tendensiya ilə bağlı deyil, yalnız  Mərkəzi Bankın manat bazasını  məhdudlaşdırması yolu ilə dollara tələbatı azaltması ilə bağlıdır.