Media-icmal 13.09.17

Ölkənin qaz ehtiyatları, əhalinin xərclərinin artması, biznes mühitində kardinal dəyişikliklərin olmaması bugünkü (13 sentyabr. 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

100 illik qaz təchizatçısı

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan bölgəni 100 il qazla təmin edəcək" sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=129786) məqalədə ölkənin qaz ehtiyatlarını dəyərləndirir.

Müəllif son illər Xəzərin Azərbaycana aid sektorunda kəşf edilən yataqların ölkənin həm də zəngin qaz mənbələrinə malik olduğunu göstərdiyini və qısa müddətdə qaz ixracatçısı kimi tanındığını bildirir.

Müəllif deyir ki, bu, ilk növbədə böyük ehtiyatlara malik "Şahdəniz" yatağının sayəsində baş verib: "Bu yataq Azərbaycandan Avropaya qaz nəql edəcək 3500 kilometrlik "Cənub" qaz dəhlizinin əsas ehtiyat mənbəyidir. Lakin "Şahdəniz" Xəzərdə tək deyil, yaxın gələcəkdə bir sıra digər perspektivli yataqlardan da hasilata başlanacaq.

Müəllif bu mövzuda fikrini qüvvətləndirmək üçün bu yaxınlarda "Xankəndi" sualtı tikinti gəmisinin təqdimat mərasimində prezident İlham Əliyevin çıxışından sitat da gətirir: "Şahdəniz"in minimum qaz ehtiyatı 1,2 trilyon kubmetrdir. Bu, dünyanın ən böyük qaz yataqlarından biridir. Ümumilikdə isə qaz ehtiyatlarımız 2,6 trilyon kubmetrdir. Yəni, Azərbaycan bundan sonra ən azı 100 il ərzində özünü və bir çox ölkələri təbii qazla təmin edəcək".

Müəllif yada salır ki, "Şahdəniz" yatağından çıxarılan qaz birinci fazada 2006-cı ildən Gürcüstana, oradan da Türkiyəyə ixrac edilir, ikinci fazada isə TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) vasitəsilə bütün Türkiyəyə, 2020-ci ildən isə TAP (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) vasitəsilə Avropa ölkələrinə də ixrac ediləcək.

Müəllif deyir ki, indi 7 ölkə - Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, İtaliya və Albaniya "Cənub" qaz dəhlizinin üzvüdür, Xorvatiya, Monteneqro, Bosniya və Herseqovina kimi 3 Balkan ölkəsi layihənin növbəti mərhələsində Azərbaycanın tərəfdaşları olacaqlar: "Gələcəkdə ara keçid boru kəmərləri ilə İsveçrə, Avstriya, Fransa, Almaniya və Belçikaya, hətta İngiltərəyə də təbii qaz transferinin mümkün olacağı istisna edilmir.

Müəllif ilkin mərhələdə Türkiyəyə ildə 6, Avropaya isə 10 milyard kubmetr qaz ixrac olunacağını, bu həcmin 2026-cı ilə kimi ildə 31 milyard kubmetrə çatacağını bildirir.

Yazı müəllifi Azərbaycanın Avropaya əlavə qaz həcmləri verə biləcək "Abşeron", "Ümid", "Babək", "Qarabağ", "Dan ulduzu", "Əşrəfi", "Şahdəniz-3" və s. yataqları olduğunu, bunların "Cənub" qaz dəhlizinin növbəti inkişaf mərhələsində ehtiyat bazası ola biləcəyini vurğulayır.

Müəllif bu yataqların bütün Azərbaycanı, eləcə də bir sıra digər ölkələri ən azı 100 il mavi yanacaqla təmin edəcəyini nəzərə çatdırır.

Gəlir azalır, xərclər artır

"Exo" qəzetində "Azərbaycan əhalisinin xərcləri 50% artıb" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.( http://ru.echo.az/?p=62550).

Müəllif ölkə əhalisinin xərclərinin artmasını ekspet Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

Ekspert əhalinin gəlirlərinin artması barədə rəsmi statistikanın məlumatının doğruluğunu şübhə altına alır və ölkədə real durumu əks etdirmədiyini vurğulayır və bunun əksini nəzərə çatdırır: "Son iki ildə əhalinin gəlirləri 30% azalıb və azalmaqda davam edir, dövlət qurumları isə hansısa artımdan danışırlar. Manatın devalvasiyası ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir edib. Manatın məzənnəsinin və neftin qiymətinin aşağı düşməsinin nəticələrini ölkə indi də yaşayır. Əhalinin gəlirləri azalıb, 2015-ci il ilə müqayisədə xərcləri isə 50% artıb".

N.Ağayev deyir ki, bu duruma uyğun ölkədə aşağı səviyyəli maaşın yarıdan çoxu ərzağa gedir, əlavə gündəlik nəqliyyat xərcləri, kredit, kommunal ödənişləri də nəzərə alınsa orta səviyyəli azərbaycanlının bütün maaşının cəmi 15%-i qalır.

Ekspert əhalinin güzəranının yaxşı olmamasına nümunə kimi, metronun "Nizami" və "Koroğlu" stansiyaları yaxınlığında bəzilərinin qələm, salfet, bişinti məhsulu sataraq nəsə qazanmaq istəməsini göstərir: "İnsanların durumu əslində belədir, əhalinin gəlirlərinin artımı qeydə alınıb, amma bunlar proporsional deyil, belə ki, varlılar daha da varlanıb, yoxsullar isə daha da yoxsullaşıblar".

N.Ağayev vurğulayır ki, qeyri-sabit iqtisadi durum insanları qeyri-leqal işləməyə məcbur edir ki, bu, ölkə üçün əlavə bir problemdir və iqtisadiyyatın geniş kölgə sektoru əhalinin gəlirlərinin azalması amillərindən biridir və ekspert deyir ki, təqribi hesablamalara görə, ölkədə 1 milyon 250 minə yxın qeyri-leqal əməkçi var.

Müəllif isə xatırladır ki, 2017-ci ilin yanvar-iyul aylarında əhalinin nominal gəlirləri 27 milyard 716,9 milyon manat olub ki, bu 2016-cı ilin eyni dövrülə müqayisədə 7,5% çoxdur, amma illik orta inflyasiya 14% olmaqla bu gəlirləri iki dəfəyə yaxın üstələyib.

Müəllif deyir ki, rəsmi statistika bu ilin iyulunda inflyasiyanın 0,1% olduğunu, amma qeyri-ərzaq mallarının 1,6 faiz, əhaliyə xidmətlərin isə 0,4 faiz bahalaşdığını bildirir.

Yazı müəllifi iyul ayında mal, qoyun ətinin, pendir, kərə və zeytun yağlarının, soğan, sarımsaq və s. qiymətlərində bahalaşma olduğunu nəzərə çatdırır.

Müəllif nəzərə çatdırır ki, iyul ayının nəticələrinə görə, orta illik qiymət bahalaşması 14%-ə çatıb, o cümlədən ərzaq malları il ərzində 18,2%, qeyri-ərzaq malları 12,6%, xidmətlər isə 9,6% bahalaşıb.

Artan yoxlama, pisləşən biznes-mühit

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Ölkədə biznes-mühiti pisləşdirmə tədbirləri" (http://www.novoye-vremya.com/w105085/.../#.WbiPy8irTIU) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif biznes sferasında yoxlamaların min dəfə azalmasına dair göstərilən rəqəmlərdə ziddiyyətləri araşdırır: "Bütün lazımsız yoxlamaların dayandırılması barədə prezident fərmanının qüvvəyə minməsindən artıq 20 ay keçir, hökumət 2016-cı ildə cəmi 96 biznes obyektində yoxlama aparıldığını, bu ilin 6 ayı ərzində isə cəmi 26 obyektdə belə yoxlamanın olduğunu bildirir. 20 aydan öncəki durumu müqayisə edərək yoxlamaların min dəfəyə qədər azaldığı və layihə uğurlu olduğu üçün onun müddətinin uzadılmasına dair yeni qanun layihəsi hazırlandığı qeyd olunur.

Müəllif deyir ki, yoxlamaların min dəfə azaldılması İqtisadiyyat Nazirliyinin sevimli mövzusudur, amma göstərilən rəqəmlər çox vaxt reallıqla üst-üstə düşmür.

"Belə ki, İqtisadiyyat Nazirliyi bildirir ki, 2014-cü ilin aprelindən 2015-ci ilin noyabrına kimi 99 min yoxlama olub, sonrakı ildə belə yoxlamalar bundan min dəfə az keçirilib. Vergilər Nazriliyi isə bildirir ki, 2016-cı ilin 4 ayında yoxlama sayı 2015-ci ilin eyni dövrülə müqayisədə 45% azalıb. Bu, min faiz deyil, yoxlama sayının 20 mindən 11 minə enməsidir".

Müəllif xatırladır ki, 2012-ci ildə isə 11 min yoxlama bütün il ərzində keçirilib və odur ki, yoxlamaların sayının min dəfə azalması haqda deyilənlər reallığı əks etdirmir.

Müəllif deyir ki, son illər vergi qurumlarının biznesə təzyiqləri güclənib və onu heç olmasa 5 il öncəki həddə endirmək lazımdır.

Müəllif deyir ki, əsas yoxlama istiqamətlərindən biri əmək münasibətləri, işçilərin işə qəbulu zamanı qanunvericilik tələblərinə riyaət edilib-edilməməsi olub.

Müəllif hesab edir ki, məhz sosial müdafiə sahəsində uğur əldə edilməyib, çünki 22 faiz ödəniş olduğu üçün iş adamları bu sahədə işçiləri rəsmi qeydiyyata almırlar: "Belə ki, 2013-cü ildə bu sahədə 425min nəfər yeni işçi qeydə alınıbsa 2015-2016-cı illərdə bu, cəmi 395 min nəfər olub, hələ bu sistemdə 1 milyon nəfər insan qeydə alınmayıb, baxmayaraq ki, əmək məşğuliyyətləri var".

Müəllif deyir ki, bunu aradan qaldırmaq üçün prezident yaninda Əmək Münasibətlərinin Monitorinqi Mərkəzi yaradılıb və qurum ilk işi kimi iri tikinti qurumları ilə görüşüb, çünki bu sahədə qeyri-leqal işçi sayı daha çoxdur.

Amma müəllif hesab edir ki, bu qurumun da fəaliyyəti səmərəsiz, sahibkarlığa növbəti maneə olacaq.

Müəllif deyir ki, ölkədə biznes-mühiti bütün mümkün metodlarla pisləşir: "Bu günlərdə şəhərin mərkəzində klub bağlanıb, səbəbindən asılı olmayaraq bu ölkənin imicinə və biznes-mühitə zərbədir. Bu, bir daha onun təsdiqidir ki, bu ölkədə hər hansı fəaliyyətə zəmanət yoxdur və istənilən an sənin obyektini əlindən ala bilərlər".

Müəllif xatırladır ki, devlvasiyadan bu yana keçən iki il ərzində biznesə hərtərəfli dəstək vəd olunsa da ölkədə real islahatlar keçirilməyib, biznes hələ də çoxsaylı qurumların təzyiqi altındadır və belə bir şəraitdə Azərbaycanın biznes-mühiti necə yaxşılaşdıracağı aydın deyil, amma pisləşmə planında isə hər şey "qaydasında" gedir.