Media-icmal 14.04.2016

Regional və beynəlxalq münasibətlər, prezidentin yeni fərmanları, intiharlar, bankların vətəndaşlara ölkədən çıxış qadağaları medianın aparıcı mövzusudur.

Bu ticari əlaqələr yetərsizdir

“Azərbaycan” qəzeti dövlət başçısı İlham Əliyevin ABŞ səfərinə dair “ABŞ İlham Əliyevin yanındadır” adlı məqaləni ilk səhifədə yerləşdirib.

Bu səfərin nəticəsi  və diqqət yetirilməli sahələr haqda məqalədə deyilir. “Prezidentin bu görüşdən gözlədiyi əsas nəticə dövlətlərarası iqtisadi-ticari münasibətlərin genişlənməsi, ümumiyyətlə, yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasıdır. Hazırkı durumu hansısa mənada problemli saymamaq da olar, amma ölkələrin malik olduqları potensialı və aralarında yüksələn xətlə inkişaf edən strateji tərəfdaşlığı nəzərə alsaq  bunu yetərli hesab etmək qeyri –mümkündür”.

Şəffaflıq və ictimai nəzarət yoxdursa...

“Bir sözlə, istər dövlət büdcəsinə izafi xərc hesabına prezident yanında yeni Agentlik yarat, istərsə də bunu nazirliklərdən birinin vasitəsilə elə, şəffaflıq və ictimai nəzarət yoxdursa, nəticə eyni olacaq”. Ekspert Rövşən Ağayev Mənzıl İnşaatı Agentliyinin yaradılması haqda prezident fərmanını “Əvvəlcə korrupsiya yığışmalıdır” adlı məqalədə “Azadlıq” qəzetinə belə şərh edir.

Onun fikrincə, indiyədək ölkədə ucuz mənzillərin tikilməməsinin səbəbi hansısa mərkəzləşdirilmiş agentliyin olub olmamasında deyil. “Əsas səbəb odur ki, tikinti bazarında rəqabət yoxdur, bütün iri tikinti şirkətləri siyasi hakimiyyətə bağlı qrupların əlinə keçib, rəqabətin yerini inhisarçılıq tutub, tətbiq etdikləri qiymətlər də inhisarçılıq qiymətləridir və bu şəraitdə bu, belə də olmalıdır”.

Daha sonra ekspert ölkədə tikinti məhsulları bazarının da inhisarda olduğunu və buna görə materialların dəyərinin yüksək olduğunu nəzərə çatdırır.

Ekspert bundan çıxış yolunu da göstərir. “Ucuz mənzil tikintisi üçün rüşvət mexanizmlərini kəsmək, tikinti bazarında bütün şirkətlər üçün bərabər fəaliyyət imkanı yaratmaq lazımdır. Hökumət müəyyən nazirlik və ya İpoteka Fondu vasitəsilə bunu edə bilərdi”.

Ekspertə görə, hətta belə durumun  yaranması belə azdır. R.Ağayev bunu belə əsaslandırır. “Amma yenə də burada önəmli olan şəffaflıq və ictimai nəzarət imkanlarıdır: şirkətlər nə dərəcədə şəffaf tenderlər vasitəsilə seçiləcək, onlara verilən vəsaitlərin şişirdilərək korrupsiyanın yeminə çevrilməyəcəyinə hansı hüquqi təminat mexanizmi və ya institutları var?”

Valyutadəyişmə məntəqələri sistemi qayıtsınmı?

“Valyutadəyişmə məntəqələri sistemi yenidən Azərbaycan bazarına gələ bilər”. Bunu ekspert Nəriman Ağayev eyni adlı məqalədə “Exo” qəzetinə şərh edir.

O, hökumətin bu sistemi ləğv etməsinin əsas səbəbi kimi valyuta məzənnələrini əsassız qaldırmadqa olduğunu deyib və hazırda belə təhlükə yaşanmadığını izah edib. “Möhtəkirlik təhlükəsinə gəlincə, bu, əsassız bir qorxudur. Belə məsələlər ölkədə artıq ikinci plana keçib. Amma bu sirr deyil ki, ölkədə “qara bazar” hələ də var. Bazar günü banklar işləmir və ona görə də əhali “qara bazar”a  müraciət edir”.  

Daha sonra ekspert bu səbəbdən valyutadəyişmə məntəqələrinin qayıtmasını məqbul sayır. Ekspertə görə, əhali artıq dolları kütləvi şəkildə almadıqları üçün artıq bu məntəqələrin fəaliyyətinə qadağa qoyulmasına elə bir ehtiyac yoxdur. Bu məntəqələrin fəaliyyəti dövründə banklara faizlər ödədikləri vurğulanır və hazırda bankların bundan məhrum olduqları deyilir.

“Hətta əvvəlcədən də bilinirdi ki, bu ağac ikibaşlı yox, bir neçə başlıdır və onu heç bir halda kəsmək olmaz”, - N.Ağayev fikrini möhkəmləndirir.

Əgər dövlət deyilsə, kim?

“Novoye Vremya” qəzeti “Həlledici məqam” adlı məqalədə son vaxtlar mediada geniş yer alan intihar faktları və ondan çıxış yolları haqda yazır.

“Daha çox məhz gənclər həyatla “haqq-hesab” çəkirlər. Bu çox narahatedicidir. Statistika da göstərir ki, əksər hallarda insanı intihar etmək düşüncəsindən daşındırmaq mümkün olmur”. Müəllif bu problemin “hər yerdə belə olur” yanaşılmasıyla həllinin tapılmayacağını deyir. Dövlət səviyyəsində həllini tapmadıqca problemin daha da  dərinləşəcəyi xəbərdarlığı olunur.

“Bu sahədə vəziyyət elədir ki, bu intiharlar artıq geniş təhlil və ya statistika tələb etmir. Artıq bunlarsız da aydındır ki, son bir il və ya ilyarımda intiharlara əsas səbəb vətəndaşların sosial problemləridir”. Daha sonra məqalədə intiharlara əsas kimi manatın 100 faizdən çox devalvasiyaya uğraması, bunun vətəndaşların həyat səviyyəsinə mənfi təsiri, iş, maaş olmaması, aşağı keyfiyyətli təhsil, korrupsiya, müstəqil məhkəmənin olmaması göstərilir. Ona görə də intiharların azalmasında dövlətin böyük rol  oynaya biləcəyi deyilir. “Əgər hakimiyyət bankirlərlə və vətəndaş cəmiyyətilə birgə ödənilməmiş kreditlər problemini həll etməyəcəksə kim həll edəcək? Əgər hakimiyyət deyilsə, vətəndaş üçün rahat həyat şəraitini kim yaratmalıdır. Ölkədə daha çox insanın işlə təmin olunduğu tikinti sahəsinin canlanmasına ümid yaranır. Amma bununla bağlı məmurların fəaliyyəti necə olacaq? Onlar hakimiyyətin hətta ən yaxşı niyyətlərini belə məhv edə bilirlər”.

Məqalədə bütün bunlar bir çox bədbəxtliklərin əsası olan iqtisadiyyatdakı mövcud durumu müsbətə doğru dəyişmək üçün yetərli sayılmır. Hakimiyyətdə olan məmurların da iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə hazır olmaları vurğulanır. “Köklü siyasi və iqtisadi islahatlar olmadan insanların həyatı yaxşılaşmayacaq. Bu isə o deməkdir ki, “həlledici məqam”da olanların sayı azalmayacaq”.

“STOP!”-Kredit borcun var

“Bizim Yol” qəzeti  “Minlərlə vətəndaşın ölkədən çıxışına qadağa qoyulub” adlı məqalədə problemə toxunur. Qəzet yazır ki, hər hansı qərar olmadan banklar gecikdirilmiş bank kreditlərilə bağlı Ədliyyə Nazirliyi ilə anlaşaraq minlərlə vətəndaşın ölkədən çıxışna “stop” qoyub.

Ekspert Əkrəm Həsənov məhkəmə qərarı olmadan, banka ödənişin üzürsüz edilməsi müəyyənləşmədən vətəndaşın hərəkət sərbəstliyinə qadağa qoyulmasını özbaşınalıq kimi dəyərləndirib. Ə.Həsənov deyir ki, hətta borclu borcunu məhkəmə qərarı ilə hissə-hissə ödəyəcəyi öhdəliyi götürdüyü halda onun hərəkət sərbəstliyi məhdudlaşdırıla bilməz.

“Yalnız müəyyən edildikdə ki, borclu borcu bilə-bilə ödəmir və bundan yayınır, o zaman bu hal tətbiq edilə bilər.”

Yazı da bu fakt da xatırladırılır ki, ölkədə banka borcu olan vətəndaşların, hətta bank kreditinə zamin duran şəxslərin ölkədən çıxışna qadağa qoyulub.