Media-icmal 15.05.19

Özünüməşğulluq proqramının tətbiqi, təhsili neqativlərdən xilas etmək müzakirələri, icbari sığrorta və çıxarışı olmayan fərdi mənzillər, uşaq pullarının bərpası və s. məsələlər bugünki (15 may 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Yeni trend - özünüməşğulluqdan ailə biznesinə

"Azərbaycan" qəzeti "Özünüməşğulluq - işsizlikdən kiçik ailə biznesinə keçmək imkanı" sərlövhəli məqalədə özünüməşğulluq proqramının tətbiqini dəyərləndirir.

Müəllif bildirir ki, SSRİ-nin ləğvilə bu məkandakı ölkələr liberal bazar iqtisadiyyatı sisetmində yaşamalı oldular, bu bazar münasibətlərinin öhdəsindən gəlmək heç də hamı üçün asan deyil: "...hətta bazar münasibətlərinin oturuşduğu inkişaf etmiş ölkələrdə cəmiyyət maddi cəhətdən məlum səviyyədə təbəqələşməzdi. Kiminsə milyonları və milyardları fonunda bir başqasının iş, yaxud başının üstünə dam axtarması liberal bazar iqtisadiyyatı üçün adi və qəbuledilən haldır", müəllif bu bazar iqtisadiyyatı sisteminin fəqrli cəhətlərini təqdim edir.

Müəllif vurğulayır ki, bu bazar sistemi yolunu seçmiş ölkələrdə dövlət və hökumətin boynuna ikincilərin sosial problemlərini həll etmək kimi bir missiya da düşür, dövlət də bu missiyanın öhdəsindən layiqincə gəlir.

Müəllifin fikirincə, təkcə cari ilin əvvəlindən reallaşmağa başlayan sosial paketə daxil olan tədbirlər ölkə əhalisinin təxminən üçdə birini əhatə edir.

Son illər dövlət başçısının sosial sahədə xüsusi diqqət və əhəmiyyət verdiyi məsələlərdən biri özünüməşğulluqdur: "Bu sosial proqram çərçivəsində aztəminatlı ailələrin fərdi təsərrüfatlara sahib olmaları onların dövlət yardımından asılılığının aradan qalxmasına, öz zəhmətləri hesabına ailə gəlirlərini artırmalarına və sahibkarlığa çıxış imkanı qazanmalarına şərait yaradır", müəllif özünüməşğulluq proqramının mahiyyətini belə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Prezident Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin ilk rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına dair iclasda bu proqramın əhəmiyyətini bir daha qeyd edib: "Bu proqram çox böyük rəğbət qazanıb. Hər il özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində təqribən 7 minə yaxın insanı işə cəlb etmək fikrindəyik. Ancaq yerlərdən gələn sifarişlər qat-qat çoxdur".

Müəllifə görə, özünüməşğulluq proqramı üzrə verilmiş aktivlər hesabına yaradılan təsərrüfatların 83 faizi kənd təsərrüfatı (maldarlıq, quşçuluq, əkinçilik, arıçılıq, bağçılıq, istixana yaratma və s.), qalan hissəsi isə xidmət və istehsal sahələrini əhatə edir.

Müəllifin sözlərinə görə, bu təsərrüfatlar ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafına və bu sektorda məhsul istehsalının artımına, üstəlik, gələcəkdə vergitutmaların əhatə dairəsinin genişlənməsinə əlavə dəstək verir.

Müəllifə görə, özünüməşğulluq proqramına 2018-ci ildə cəlb edilənlərin sayı 2017-ci illə müqayisədə 6,5 dəfə artaraq, 7896 nəfərə çatmışdır.

Müəllif deyir ki, bu kateqoriya şəxsləri ilkin mərhələdə Beynəlxalq Əmək Təşkilatının təlimçiləri kurslara cəlb ediblər, onlara kiçik ailə biznesinin təşkili, idarəsi, inkişafı üçün zəruri bilik və bacarıqlar öyrədilib.

Proqramın icrası çərçivəsində aparılan işlər eyni zamanda ölkədə ailə təsərrüfatlarının sayının artmasına şərait yaradır ki, bu da ailə biznesinin genişlənməsinə, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına əlavə imkanlar açır.

Bu fikirlərin arxasında real faktların dayandığını sübut etmək üçün müəllif proqram sayəsində işsizdən kiçik ailə biznesi sahibinə çevrilmiş bir neçə konkret ailənin ailə biznesi hekayəsini yada salır.

Təhsili neqativlərdən xilas etmək "respetlər"i

"Yeni Sabah.az"da isə "Azərbaycan təhsilini neqativlikdən necə xilas etmək olar? - təkliflər" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif təhsil sistemini neqativlərdən xilas etmək üçün Bakı Mühəndislik Universitetinin (BMİ) elmi işlər üzrə prorektoru Elçin Süleymanovla söhbətləşir.

Müəllifin sözlərinə görə, son günlər tez-tez orta məktəblərdə baş verən intihar, dərsdən qaçmalar zamanı zədə almalar, müəllim-şagird münasibətlərində kobudluq və s. sosial şəbəkələrin köməyi ilə tez bir zamanda cəmiyyətə yayılır: "Tövsiyəm odur ki, Təhsil Nazirliyi ilə yanaşı, ictimaiyyət və ekspertlər də təhsil ilə bağlı müxtəlif təklif və ya təcrübələri müzakirəyə çıxarmalı, müsbət olanlarının həyata vəsiqə qazanmasına kömək etməlidirlər". BMİ prorektoru E.Süleymanov bunu "Yeni Sabah"a açıqlamasında bildirir.

E.Süleymanova görə, tədris prosesi formalaşdırılarkən yeni nəslin xüsusiyyətləri və texnoloji inkişaf mütləq diqqətə alınmalıdır və bu istiqamətdə inkişaf etmiş xarici ölkələrdə müşahidə etdiyi bəzi nüansları müzakirəyə təqdim edir.

Prorektor deyir ki, xarici ölkələrdə orta məktəblər 12 illik olmaqla, ibtidai (I-VI siniflər), əsas (VII-IX siniflər), orta (X-XII) məktəblərə bölünür və 3 ayrı məktəbdə keçirilən formaya ayrılır və bunun tətbiqini səmərəli sayır.

E.Süleymanovun sözlərinə görə, bu halda aşağı və yuxarı sinif şagirdləri üz-üzə gəlmir, aşağı sinif şagirdlərinin tapdalanması, şiddət və neqativ halları minimuma enir.

Prorektora görə, məktəbin birinin tamamən ibtidai məktəb (I-VI siniflər), birinin əsas məktəb (VII-IX siniflər), birinin də orta məktəb (X-XII siniflər) kimi yenidən formalaşdırılması büdcəyə əlavə yük gətirməz, bu cür formalaşma həm keyfiyyəti artırar, həm də nəzarəti asanlaşdırar.

E.Süleymanovun fikrincə, belə təşkil olunmuş təhsilin ikinci müsbət cəhəti hər mərhələ bitincə şagirdlərin göstəricilərinə görə növbəti məktəbə qeydiyyata alınmasıdır, belə ki, Amerikadakı kimi rəqabətlə bağlı göstəricinin formalaşması da müsbət olar: "Bunun bir başqa müsbət nüansı hazırda birinci sinifdə neqativ imic formalaşdıran bir məktəblinin bu imiclə eyni sinifdə 11 il oxumasının əksinə olaraq, hər mərhələdə yeni bir məktəb və sinifdə yoldaşlarının əhatəsində olmasının müsbət təsiri olmasıdır".

Prorektor həm də ikinci təklif olaraq bildirir ki, bu məktəblərin maliyyələşməsinin adambaşına və məktəbin formalaşdırdığı göstəricilərə görə olmasıdır.

E.Süleymanovun iddiasına görə, bu maliyyləşdirmə metodu da məktəblər arasında rəqabətə və nəhayət inkişafa səbəb ola bilər.

İstənilən halda problem həllini tapmalıdır

"Modern.az"da isə "İcbari tibbi sığortanın tətbiqinədək "sənədsiz evlər" məsələsi həll olunacaq" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ölkədə gələn ildən icbari tibbi sığortanın tətbiqi və bu fonda Bakıda sənədsiz əsasən fərdi evlərin sənədlə tətbiq olunması məsələsini deputat Vahid Əhmədovla müzakirəyə çıxarır.

Müəllif bildirir ki, Baş nazirin müavini Əli Əhmədov 2020-ci ilin yanvarından ölkədə hər kəsə icbari tibbi sığorta xidməti göstəriləcəyi, İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinin (İTSA) tərkibinə keçən xəstəxanaların hazır vəziyyətə gətirilməsi üçün iş getdiyi və hüquqi normativ sənədlər hazırlanması barədə açqılama verib.

Müəllif deyir ki, Agentlik üzərinə düşən məsələlərin həllilə məşğuldur, amma nəzərə almaq lazımdır ki, vətəndaşların icbari tibbi sığortadan yararlanması üçün yaşadığı evdə qeydiyyata düşməsi mütləqdir: "Azərbaycanda isə uzun illərdir ki, sənədsiz torpaq sahələrinin və evlərin dövlət reyestrinə daxil edilməsi problemi gündəmdədir. Min bir əziyyətlə başa gələn evlərinin tam hüquqlu sahibi olmaq və qeydiyyata düşmək sadə vətəndaşın arzusu olaraq qalır", deyə müəllif bu sahədə real vəziyyəti diqqətə çatdırır.

Müəllifin sözlərinə görə, Prezident İlham Əliyev məsələ ilə bağlı aidiyyatı qurumlara dəfələrlə göstəriş versə də, konkret nəticə hasil olmayıb, hətta bir neçə il öncə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti hazırda paytaxt və paytaxtətrafı ərazilərdə tikilmiş sənədləşdirilməsi mümkün hesab edilən evlərin sayının 700 mindən artıq olduğunu açıqlayıb.

Müəllif deyir ki, hazırda Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi tərəfindən sənədsiz inşa edilmiş tikililərin sənədləşdirilməsi ilə bağlı konsepsiya hazırlandığı və yaxın zamanlarda Prezident Administrasiyasına təqdim ediləcəyi bildirilir.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov da "modern.az"a deyib ki, məsələ ilə bağlı dövlət başçısı tərəfindən dəfələrlə göstəriş verilib: "Amma problem öz həllini tapmayıb. Ölkə başçısının imzaladığı fərmanla yeni tikilən binalarda problem həll olunur.

Vətəndaşlar fərmanda göstərilən vaxt ərzində çıxarış ala biləcəklər".

Deputatın sözlərinə görə, illər əvvəl tikilən və hələ də "kupça" ala bilməyən fərdi evlərə gəldikdə, bununla əlaqədar dəfələrlə Bakı Şəhəri İcra Hakimiyyətinə Prezident tərəfindən göstəriş verilib.

V.Əhmədov vurğulayır ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqi üçün vətəndaşların dəqiq ünvanını göstərən sənəd olmalıdır: "İstənilən halda problem öz həllini tapmalıdır. Çünki 2020-ci ildən icbari tibbi sığortanın tətbiqi üçün insanların ünvanları dəqiq göstərilməlidir. Ona görə də inanıram ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqinədək "sənədsiz evlər" məsələsi həll olunacaq", V.Əhmədov belə deyib.

Tək kasıblara yox, hamıya verilsin...

"Sfera.az"da isə ""Uşaq pulu yalnız yoxsul ailələrə verilsin" təklifi etiraz doğurdu - bu nə deməkdir?" sərlövhəli məqalə maraq doğurur.

"Mexanizmi seçmək çox asandır, burada mürəkkəb mexanizmlərdən istifadə etməyə ehtiyac yoxdur, təki hökumətin istəyi olsun". "Sfera.az"a açıqlamasında bu sözləri son zamanlar uşaq pulunun bərpası məsələsinin vacibliyinin gündəmə gəlməsi fonunda onun verilmə mexanizmləri barədə danışan Liberal İqtisadçılar İctimai Birliyinin (LİB) sədri Akif Nəsirli deyib.

A.Nəsirli deyir ki, uşaqlar və böyüklər üçün əhalinin istehlak səbəti müəyyən edilib, elan edilən rəsmi istehlak səbətinin məbləği çox aşağıdır, 200 manat civarındadır.

Buna görə ekspert hesab edir ki, hökumət uşaq pulu vermək fikrində olsa, onun mexanizmini seçmək çox asandır: "Çünki Azərbaycanda iqtisadiyyat o qədər də pilləli və mürəkkəb deyil. Sadəcə olaraq, dövlət büdcəsindən vəsait ayrılar, hər bir uşaq üçün müəyyən məbləğ nəzərdə tutula bilər. İnkişaf etmiş ölkələrdə uşaq pulu məfhumu əsasən vergi güzəştlərilə həll olunur. Vergi ödəyicisi olan şəxslər də anadan olan ilk uşağa görə ölkələrdən asılı olaraq, 400-600 avro arası məbləğində vergi güzəştlərindən yararlanır. Hətta bəzi ölkələrdə ikinci uşağa görə vergi güzəşti daha böyük məbləğdə olur".

Azərbaycana gəlincə, A.Nəsirli deyir ki, burada vergi ödəyiciləri məhdud çevrəyə aiddir, həmçinin ölkəmizdə iqtisadi aktivlik aşağıdır, ona görə də ölkəmizdə uşaq pulu verilərkən mürəkkəb mexanizmlərdən istifadə etməyə ehtiyac yoxdur: "Uşaq pulunu müəyyən müddət ərzində dövlət büdcəsi hesabına ödəməliyik. O zamana qədər ki, uşaq sahibi olan əhalinin hər biri vergi ödəyicisi olsun. Ondan sonra ölkəmiz də vergi güzəştləri hesabına uşaq pulunun ödənilməsi sisteminə keçə bilər".

A.Nəsirli hesab edir ki, uşaq pulu verilərkən ayrı-seçkilik salınması da əsassızdır: "Bu günlərdə deputatlardan biri bildirdi ki, uşaq pulu ancaq yoxsul ailələrə verilsin. Belə yanaşma doğru deyil. Hər halda varlı da, yoxsul da uşaq böyüdür. Həddi-bulluğa çatan uşağa "Vətənə borcun var" deyirik. Həmin yeniyetmənin Vətənə borclu olması üçün onu borclandırmalıyıq. Yəni 18 yaşına qədər dövlət olaraq ona münasibətdə nəsə xərc çəkilməlidir ki, o da Vətənə borclu olsun. Bu səbəbdən uşaq pulunun verilməsi bir tərəfdən də dövlətin mənəvi borcudur".

Xatırladaq ki, artıq xeyli müddətdir ölkədə uşaq pulunun bərpa edilməsinin vacibliyi məsələsi gündəmdədir. İqtisadçılar, deputatlar, siyasətçilər bu məsələyə öz münasibətlərini bildirirlər. Ancaq məsələ ondadır ki, uşaq pulunun verilməsi üçün ortada onun verilmə mexanizmləri də olmalıdır.