Media-icmal 15.06.2016

Keçmiş prezident Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı, ölkənin xarici borc məsələsi, hökumətin bacarıqsızlığı, taxılçılıq sahəsindəki problemlər  bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Xalqın qurtuluş tarixi

“Azərbyacan” qəzeti “Müasir Azərbaycanın Milli Qurtuluş salnaməsi”  sərlövhəli məqalədə keçmiş prezident Heydər Əliyevin 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçilməsi faktını dəyərləndirən məqalə ilə çıxış edib. Məhz bu hadisəni müəllif belə dəyərləndirir: “Müasir tariximizdə əvəzolunmaz yeri və xidmətləri olmuş dünya şöhrətli siyasi xadim, ulu öndər Heydər Əliyev həm də müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin xilaskarı və qurucusu kimi şanlı səhifə yazmışdır”.

Bu həmin vaxt idi ki, xalq imperiya ilə mübarizədə qələbə çalmış, rus qoşunlarını Azərbaycandan çıxarmış,  milli valyuta dövriyyəyə buraxılmış, artıq ölkənin sabit maliyyə mənbəyi olacaq neft kontraktlarının  imzalanması gözlənilirdi.

Müəllif 1991-ci il oktyabrın 18-də dövləti müstəqillik əldə edilməsi faktını vurğulasa da o zamankı ölkə rəhbərlyini naşı, səriştəsiz, bacarıqsız  adlandırır.  1993-cü ilin iyununda qanuni hakimiyyətə qarşı silahlı birləşmənin silahlı qiyam etməsinə görə hakimiyyət günahkar sayılır.

Məhz 1993-cü ilin iyununda silahlı qiyama kifayət qədər qətiyyətli yanaşmamaq AXC-nin hakimiyyətdən getməsinə, Heydər Əliyevin və onunla birlikdə indki iqtidarın hakimiyyətə  gəlməsinə səbəb olub.  Müəllif isə bu hadisəni belə qiymətləndirir: “Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü il iyunun 15-də Ali Sovetin sədri seçilməsi isə onun, sadəcə, hakimiyyətə qayıdışı deyil, eyni zamanda xalqın qurtuluş, qəhrəmanlıq tarixidir. Həmin gün Heydər Əliyev ömrünün mənalı, əzəmətli tarixi olduğu kimi, həm də Heydər Əliyevlə Azərbaycan xalqının sarsılmaz birliyinin, həmrəyliyinin rəmzi təcəssümüdür”.

Bunu bacarmayan istefa verər

“Azadlıq”  qəzeti “Siz bu xalqın düşmənisiniz?” sərlövhəli məqaləsində 2015-ci ildə baş vermiş iki devalvasiyadan yarım il  ötsə də hökumətin islahatlarının nəticələrinin görünməməsini araşdırır : “Artıq ilyarım vaxt ötüb, amma ortada heç bir nəticə yoxdur. Bütün sərəncamlar, fərmanlar yaradılan qurumlar fiaskoya uğrayıb. Hətta neftin qiymətində müəyyən qədər sabitlik yaranıb, amma ölkədəki durumda sabitlik gözə dəymir.

Daha sonra müəllif  bütün iqtisadi sahədə güclü geriləmələrin olmasına toxunaraq sərmayə qoyuluşunun qeyri-neft sahəsinə 73%, təhsilə 84%, sosial xidmətlər sahəsinə 64 %, kənd təsərrüfatına bu ilin yanvar-aprelində 4 dəfədən çox azaldığı xatırladılır.  Bütün bu fonda müəllif  hakimiyyətin fəaliyyətini belə dəyərləndirir: “Göründüyü kimi “uzaqgörən” və “müdrik”  siyasət nəinki irəliləyişə nail olmayıb, heç vəziyyəti sabitləşdirə bilməyib. Yəni, hökumətin antiböhran tədbirləri tənəzzül tendensiyasını dayandırmağa nail olmayıb”.            Müəllif isə böhranın qarşısının alınmaması ilə bağlı iki mülahizəyə yer verir: “Ya böhranın qarşısı qəsdən alınmayıb, ya da hökumət bunu bacarmayıb. Yəni, hər iki halda “ağ bayraq” qaldırılmalıdır. Bacardığın halda  etmədiyinə görə də, bacarmadığına görə də kənara çəkilməlisən. Bəli, bu qədər biabırçı nəticələrdən sonra üzündə azacıq həyası olan hökumət istefa verər.                  

Ölkə borc bataqlığında

“Novoye Vremya” qəzeti Azərbaycanın xarici borcu və bu borcun doğura biləcəyi nəticələri araşdıran  və olduqca aktual “Ölkə  borca girir” sərlövhəli məqalə ilə çıxış edib.

Müəllif öncə bu il aprelin 1-nə olan xarici borcun 7 milyard 448 milyon dollar (manatla ifadə də 11 milyard 486 milyon) təşkil etdiyini bildirir. Həm də bu borcun ümumi daxili məhsulun 21%-nə bərabər olduğunu vurğulayır. Bu borcun 82%-nin Dünya Bankının, Asiya İnkişaf və İslam İnkişaf  banklarının, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf  Bankının, Yaponiya ilə Əməkdaşlıq Beynəlxalq Agentliyinin, 17%-i isə müxtəlif  beynəlxalq maliyyə bazarlarına yerləşdirilmiş istiqrazların payına düşür.

Müəllif isə bu borclanmanı belə dəyərləndirir: “Gördüyümüz kimi, ölkə borc bataqlığına girir və bütün bunlar neftin kəskin dəyərdən düşməsi fonunda baş verir. Əgər əvvəllər ölkə bu borc “yırtıqları”nı neft dollarlarının hesabına bağlaya bilirdisə, neft dəyərdən düşdükdən sonra  büdcəni doldurmağa heç nə yoxdur. Neft dollarları isə neft mübadiləsinə görə ixracatçının aldığı və Qərb banklarına yatırdığı ABŞ dollarlarıdır”.

Daha sonra məqalədə bu borclanma fonunda son günlərdə bəzi xarici valyutalara nisbətdə manatın zəifləməsi müzakirə obyektinə çevrilir. Həm də müəllifə görə, bu zəifləmə heç də obyektiv amillərlə bağlı deyil: “Obyektiv amillər  o qədər də yox, nəinki məhz bank sektorundakı hərc-mərclik manatın kursuna təsir göstərir. Mərkəzi Bankın bildirdiyinə görə, manatın məzənnəsinə mənfi təsir edən bütün amillər (neftin dəyərdən düşməsi, rublun çökməsi və s. ) arxada qalıb. Manatın məzənnəsi isə yenidən düşməyə başlayıb, düzdür, bu eniş hələlik əhəmiyyətli dərəcədə deyil, amma hər halda obyektiv xarici təsir olmadan baş verməsi düşündürücüdür”. Müəllif  məqalədə beynəlxalq maliyyə institutlarının Azərbaycanda bank sektorunun sağlamlaşdırılması üçün təkliflərini xatırladır və bunun ardınca da bu il üçün ölkədə inflyasiyanın 15% ətrafında olacağını nəzərə çatdırır.

Müəllif bu borclanma fonunda ölkənin əsas maliyyə saxlancı kimi Dövlət Neft Fondunda da durumun ürəkaçan olmadığını bildirir: “Bu il üçün Fondun gəlirləri 6 milyard 711 milyon manat, xərcləri 8 milyard 181 milyon manat həcmində müəyyən edilib.  Artıq 1,5 milyard manat kəsir ortadadır. İndi Fondun gəlirləri üzrə proqnozları daha 52% azaltmaq planlaşdırılır. Belə alınır ki, təqribən 3,5 milyard gəlir planlaşdırıldığı halda təkcə dövlət büdcəsinə 7,6 milyard manat vəsait köcürülməlidir. Neft Fondunun hansı xərclər maddəsinin azaldılacağı  deyilmir, gəlirlərin azaldığı vaxtda gözlənilən xərcləri necə yerinə yetirəcək, o da məlum deyil. Eyni zamanda bütün bu borcları kimin ödəyəcəyi də aydın deyil”.     

Ekspert deputat yalanladı 

“Bizim Yol” qəzeti deputat Eldar İbrtahimovun bu il ölkədə taxılçılıq sahəsində hər hektardan 30 sentner taxıl götürməyə nail olunması haqda bəyanatını ekspert Valeh Məhərrəmovla müzakirə edir. V.Məhərrəmov deputatın bu açıqlamasına ciddi yanaşmır: “Bu deyilənlər reallığı əks etdirmir, əgər məhsuldarlıq hər hektara 309 sentner olarsa Azərbaycan ərzaq buğdasına olan ehtiyacını tam ödəyir, amma əksinə, hər il ölkəyə 1.5 milyon ton buğda idxal edilir”.

Ekspert hətta quş yemlərinin belə xaricdən idxal edildiyini deyərək taxıla olan ehtiyacın əsas hissəsinin xaricdən gətirildiyini bir daha vurğulayır və bildirir: “Belə bir statistika ilə ölkədə 30 sentner məhsul istehsal edildiyini demək tamamilə yanlışdır”. Ekspertə görə, məhsuldarlıq barədə nə Statisitika Komitəsi, nə Kənd Təsəsrrüfatı Nazirliyində konkret rəqəm var.  Ekspert onu da xatırladıb ki, son 15 ildə taxıl idxalı 3 dəfə artıb. Bu isə istehsalın azalmasının göstəricisidir.