Media-icmal 17.12.2016

Ölkədə müdafiə sənayesinin inkişafı, dövlət büdcəsinin icra olunmaması, dövlət vəsaitlərinin talanması səbəbləri, ofşor zonalardakı şirkətlərin vergiyə cəlb edilə bilməsinin mümkünlüyü bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İnkişaf edən müdafiə sənayesi

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın müdafiə sənayesi ən müasir, modern və təkmil inkişaf səviyyəsindədir” sərlövhəli məqalədə müdafiə sənayesi sahəsindəki

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=11220) durumu dəyərləndirir.

Müəllif bu sahənin inkişafına fakt olaraq bu il aprelin 2-5-də Qarabağ cəbhəsində baş vermiş hərbi əməliyyatlarda yerli istehsal olan vasitələrdən istifadə olunmasını göstərir.

Məqalədə Azərbaycanın münaqişə durumunda olması, regionda təhlükəli münaqişələrin baş verməsi faktlarını vurğulayaraq ölkənin müdafiə qabiliyyətinin artırılmasını zərurət adlandırır və buna nail olunduğunu bildirir: “Digər sahələrlə yanaşı ordu quruculuğu sahəsində də islahatlar aprılır, Silahlı Qüvvələrin maddi- texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində mühüm işlər görülür. Bu gün Azərbaycan ordusu regionda ən güclü ordular sırasındadır”. 

Müəllif rəsmi hesabatlara istinadən bu sahədə əldə edilən uğurlara toxunaraq müdafiə təyinatlı məmulatların həcmində 1,6 dəfə, çeşid sayında isə 1,8 dəfə artım olduğunu bildirir. 

Yazı müəllifi deyir ki, ölkənin müdafiə sənayesi müəssisələrində zirehli hərbi maşınlardan səhra telefonlarına kimi hərbi sahəyə lazım olan avadanlıqlar istehsal edilir. Məqalədə deyilir ki, bu məhsullar təkcə istehsal edilmir, həm də artıq 10-a qədər ölkəyə ixrac olunur.

Müəllif bu sırada yeni kamikadze tipli “Zərbə” və kəşfiyyat xarakterli pilotsuz uçuş aparatlarının ölkənin hərbi arsenalını daha da gücləndirəcəyini və yaxınlarda bu aparatların kütləvi istehsalına başlanacağını bildirir.

Yazı müəllifi deyir ki, ölkədəki bu sənaye müəssisələrinin kardrlarla təmin olunması da diqqətdən kənarda qalmır. Bu məqsədlə Azərbaycan Texniki Universitetində “Xüsusi texnika və texnologiyalar” fakültəsi yaradılıb və hazırda bu fakültədə 370 tələbə təhsil alır və fakültənin ilk buraxılışı da olub. 

Müəllif bütün bu uğurların qazanılmasında mövcud dövlət siyasətinin və dövlət rəhbəri İlham Əliyevin xüsusi rolu olduğunu vurğulayır: “Azərbaycanın XX əsrdə ikinci dəfə müstəqilliyni əldə edərək inkişaf edən ölkə kimi beynəlxalq münasibətlər sistemində layiqli yerini tutub. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi uğurlu siyasət sayəsində Azərbaycan bütün çətinlikləri arxada qoyaraq iqtisadi inkişafın, beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artması ilə tərəqqi dövrünə qədəm qoymuşdur.

Bu münasibət tənəzzülü böyüdəcək

“Azadlıqinfo”  “Təsdiqlədiyi büdcəni icra edə bilməyən hökumət” sərlövhəli

(https://www.azadliq.info/170573.html) məqalədə büdcənin icrası ilə bağlı ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verir.

Ekspert noyabr ayında dövlət büdcəsi gəlirlərinin 57 faiz azaldığını deyərək, oktyabr ayında büdcəyə 2 milyard daxil olduğu halda noyabrda bu göstəricinin 862 milyon manata düşdüyünü bildirir: “Sonuncu göstərici büdcə qanunu ilə nəzərdə tutulan orta aylıq normadan da 39 faiz azdır. Büdcəyə daxilolmaların 11 aylıq həcmi isə proqnoz göstəricidən 2,5 milyard manat və ya 16% az olub”.

N.Əliyev dövlət büdcəsi hesabına hökumətin 3 milyard manatlıq maliyyələşməni həyata keçirə bilmədiyini vurğulayır. Onun fikrincə, “yanvar-noyabr” dövründə nəzərdə tutulan maliyyələşmənin 18%-nin kəsirdə qalmasının səbəbi də budur.

Ekspert bildirir ki, itkilər bununla yuvarlaqlaşmayb, belə ki, manatın nisbətən yaxşı alıcılıq qabiliyyəti göstərdiyi aprel-iyul aylarında Neft Fondu dövlət büdcəsinə 2,4 milyard manatlıq ödəmələri həyata keçirməyib: “Aprel ayının ödəmə öhdəliyi sentyabr və oktyabr aylarında icra olunsa da sonrakı 3 ayın ödənişləri hələ də qalmaqdadır. Vaxtında ödənilməmiş bu pul kütləsi sonrakı aylarda manatın ucuzlaşmasının təsiri ilə təxminən 200 milyon dollarla ölçülən zərər yaradıb”.

N.Əliyev hesab edir ki, 4-7 ay öncə dövlət ehtiyacları üçün daha çox mal almaq, iş və xidmətlər yerinə yetirmək mümkün idi. Onun fikrincə, ödəmələr vaxtında icra olunsaydı 5-6 ay əvvəl real sektora investisiya qoyuluşunu genişləndirmək, iqtisadi fəallığı artırmaq da olardı: “ Lakin bütün bu imkanlar əldən verilib. Hətta, ötən il ilə müqayisədə həcmi 2 dəfədən çox azaldılmış investisiyalar üzrə öhdəlik 21-25% kəsirlə yerinə yetirilib”.

Ekspert deyir ki, büdcə qarşısında vəzifə və öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi iqtisadi fəallığı daha da zəiflədib və bunu iqtisadi sabotaj da adlandırmaq olar. N.Əliyevə görə, büdcəyə belə münasibət iqtisadi tənəzzülün sərhədlərini daha da böyüdəcək, odur ki,müsbət nəticələrə nail olmaq naminə islahatlara hökumətdən başlamaq lazımdır”.

Saxta tenderlər, talan edilən vəsaitlər

“Novoye Vremya” qəzetində isə diqqəti “Dövlət vəsaitlərinin talan edilməsini necə önləməli?” sərlövhəli məqalə cəlb edir.

(http://www.novoye-vremya.com/w75716/.../#.WFQjeRuLTIU)

Müəllif deyir ki, büdcə vəsaitlərinin talan edilməsi, sistemli korrupsiya, rüşvətxorluq təhlükəli miqyasa çatıb və bütün bunlara səbəb kimi ölkədə normal, sivil tender keçirilməməsini göstərir. 

Müəllif tenderlərin formal keçirilməsini  hazırda məhkəmə prosesi gedən Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazrilyinin bir qrup yüksək vəzifəli əməkdaşının etiraf etdiyini bildirir.

Məqalədə məhkəmə prosesində müttəhim Elxan Əliyevə istinadən deyilir: “Tenderdə iştirak edəcək firmalar öncədən müəyyən olunur, tenderlər formal keçirilir və tenderlərin keçirilməsilə bağlı göstəriş baş idarədən verilirdi”.

Yazı müəllifi E.Əliyevin tenderlə bağlı məhkəmədə dediklərini çoxdan hamıya məlum olan məsələnin faktlaşdıırılması kimi dəyərləndirir və bu formal tenderlərdə həmişə hansısa yüksək rütbəli məmura yaxın firmanın qalib gəldiyinin elan olunduğunu bildirir.

Müəllif hesab edir ki, mənzil, körpü, asfaltlaşdırma və s. obyektlərin tikintisi kölgə iqtisadiyyatı və korrupsiya üçün daimi “yem yeri”dir, həm də burada söhbət 10, hətta 100 milyonlarla dövlət vəsaitindən gedir.        

Rəsmi şəxslərə istinadən ölkə yollarının çəkilişinə 25 milyard vəsait qoyulduğunu deyən müəllif  bu yolların durumuna görə həmin vəsaitlərin havaya sovrulduğu qənaətindədir.

Müəllifə görə, burada təkcə həbslərlə durumun yaxşılaşdırılmasına nail olmaq çətin məsələdir və ən başlıcası normal, ədalətli tenderlərin keçirilməsi sistemi hazırlanmalıdır.

Məqalədə deyilir ki, ölkədə müstəqil məhkəmə sisteminin olmaması bu sahədə tezliklə uğura nail olmağa imkan vermir: “Yalnız ədalətli məhkəmə sistemi  şəffaf hərracların, habelə büdcə vəsaitlərinin istifadəsində şəffaflıq nəzarətin qarantı ola bilər. 

Müəllifə görə, korrupsiyanın, büdcə vəsaitlərinin talan edilməsinin səviyyəsinin endirilməsi, qanuni tenderlərin keçirilməsi üçün müstəqil məhkəmə sisteminin olması zərurətdir: “O nə qədər tez formalaşsa, müxtəlif çaplı oğruların Azərbaycan xəzinəsini talan etməsi imkanları o qədər azalacaq”.

Amerikanın edə bilmədiyini...

“Yeni Müsavat” qəzeti “Ofşor şirkətlər vergiyə necə cəlb olunacaq” sərlövhəli məqalədə bu problemi ekspertlərlə araşdırır.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/ofshor-shirketler-vergiye-nece-celb-olunacaq_400476.html)

Məsələni aktuallaşdıran səbəb isə ofşor şirkətlərin vergiyə cəlb edilməsilə bağlı Azərbaycanda rəsmi qaydada səslənən bəyanatlardır. Belə ki, vergilər naziri Fazil Məmmədov parlament komitəsinin iclasında bu kateqoriyadan olan şirkətlərin vergiyə cəlb edilməsini bildirib. Nazir deyir ki, bu şirkətlərin vergiyə cəlb edilməsi üçün layihəyə müvafiq maddələr daxil edilib.

Deputat Vahid Əhmədov ofşor şirkətlərin vergiyə cəlb olunmasına bağlı  səyləri mühüm məsələ kimi dəyərləndirir: “Ofşor zonalardakı şirkətlərin vergiyə cəlb olunması çox ciddi məsələdir. Bu vaxta qədər bu məsələnin üzərində müəyyən qədər müzakirə gedirdi, amma konkret bir addım atılmırdı”.

V.Əhmədov deyir ki, bu prosesdə rezidentlər və qeyri-rezidentlər məsələsi var, odur ki, buraya transfer qiyməti anlayışı, qiymətin müəyyən edilməsi qaydası, qiymətin tətbiq edilməklə vergilərin hesablanması müəyyən edilir. V.Əhmədova görə, bu vergi növü transfer qiymətlərinin bir təqvim ili ərzində hər bir şəxs üzrə ümumi dəyəri 500 min manatdan artıq olan əməliyyatlara tətbiq ediləcək”.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli isə ofşor zonalarda yaradılan şirkətlərlə həyata keçirilən əməliyyatların vergiyə cəlb olunmasını mümkünsüz sayır: “Hələ ki ofşor şirkətlərdən vergi almağı heç Amerika da bacarmır. Ofşor şirkətin məğzi də ondan ibarətdir ki, qanunvericilik çərçivəsində, qanun nə qədər imkan verirsə ofşor şirkətlər vasitəsilə əməliyyatlar həyata keçirilməsi və daha az vergi ödənilməsi prinsipinə əsaslanır”.

Ekspert hesab edir ki, əgər ofşor şirkətlərdən belə asanlıqla vergi almaq mümkün olsaydı heç dünyada ofşor zonalar olmazdı, onlara ehtiyac da qalmazdı.

N.Cəfərli deyir ki, “Böyük 20-lik” dövlətlərinin son sammitində bununla bağlı bir konsepsiyanın hazırlanmasına qərar verilib. Amma hələ ki məsələ açıq qalıb, hər hansı bir metodologiya işlənib hazırlanmayıb. Ekspert Azərbaycanın bu işə girişməsini təəccüblə qarşılayır: “Azərbaycanın bunu necə edəcəyi hələ ki mənim üçün qaranlıqdır. Azərbaycan kimi kiçik ölkənin hər hansı əməliyyat keçirməklə xarici ölkələrə çıxış əldə etməsi, oradakı şirkətlərin gəlirlərini soruşması bir qədər çətin məsələdir. Bu, mümkünsüzdür”.