Media-icmal 19.11.19

Ölkədə aqrar sahənin inkişafı, büdcə ayırmaları barədə müzakirələr, islahatların genişlənməsinə baxış və s. məsələlər bugünki medianın aparıcı mövzularındandır...

İstehsal artır....

“Azərbaycan” qəzeti “Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı artır, keyfiyyəti yüksəlir” sərlövhəli məqalədə ölkədə aqrar sahənin inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, kənd təsərrüfatında aparılan dərin islahatlar müsbət nəticə verir, belə ki, istehsal getdikcə artır, məhsulun keyfiyyəti yüksəlir, bu isə fermerlərə dövlət tərəfindən göstərilən qayğı nəticəsində mümkün olub.

Müəllif əlavə edir ki, aqrar sahədə çalışan sahibkarlar torpaq vergisindən başqa bütün  vergilərdən azad olunublar, üstəlik, istifadə etdikləri yanacaq və sürtkü yağlarına görə subsidiyalar alırlar, fermerlərə istifadə etdikləri toxuma, gübrəyə, damazlıq heyvanlara və tinglərə görə də müəyyən güzəştlər edilir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu ilin 9 ayında kənd təsərrüfatı 7 faiz artmışdır.

Müəllif deyir ki, ölkə üzrə 51 aqroparkın yaradılması nəzərdə tutulur, hazırda 22 aqropark fəaliyyətdədir, cari ilin sonunadək daha 11 aqroparkın fəaliyyətə başlaması gözlənilir.

Müəllifin sözlərinə görə, bu layihələri icra etmək üçün 2,4 milyard manat investisiya qoyulması nəzərdə tutulur.

Məqalə müəllifi deyir ki, son dövrlər aqrar sektorda məhsuldarlıq artır, maya dəyəri aşağı düşür, bu il taxılçılıqda məhsuldarlıq 30 faizdən çox olub, ötən illərdə isə ancaq 20 sentner civarında idi, aqropark və iri fermer təsərrüfatlarında isə 60 faizdən çoxdur.

Müəllifə görə, bu il 1 milyon 12 min hektar sahədə taxıl əkini həyata keçirilib, bunun 670 hektarını buğda, 342 min hektarını arpa təşkil edib.

  Yazıda vurğulanır ki, kənd təsərrüfatında maddi-texniki bazanın gücləndirilməsi üçün də ciddi işlər görülür, bu ilin 6 ayında 700-dən çox texnikanın fermerlərə satışı təmin edilib.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən deyir ki, bu ilin 9 ayında kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun faktiki qiymətlərlə dəyəri 6273,8 milyon manat olub ki, onun 2966,5 milyon manatı heyvandarlıq, 3307,3 milyon manatı isə bitkiçilik məhsullarının payına düşüb, ötən ilin eyni dövrülə müqayisədə kənd təsərrüfatı istehsalı 7,1 faiz, o cümlədən heyvandarlıq məhsulları 3,1, bitkiçilik məhsulları üzrə 11 faiz artıb.

Müəllif deyir ki, bu artım özünü ixracatda da göstərir, belə ki, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu ilin 9 ayında alkoqollu və alkoqolsuz içkilərin ixracı 85, pambıq lifinin ixracı 38, pambıq ipliyinin ixracı 32, meyvə-tərəvəzin ixracı 14, şəkər ixracı 12 faiz artıb, “Azexport.az” portalına gələn sifarişlərin çox hissəsi kənd təsərrüfatı məhsullarına aiddir.

Bığdan saqqala yapışdırmaq

“Bizimyol.info”da isə “Büdcədən islahatlar üçün ayrılan 878 milyon - “Saqqaldan kəsilib bığa calanan” vəsait” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif 2020-ci ilin dövlət büdcəsində sosial xərclərə ayırmalarla bağlı iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, 2020-ci il büdcəsində sosial xərclərə ayırmalar müzakirə mövzusu olaraq qalır, Azərbaycan büdcəsində sosialyönümlü xərclər 30 faizin ətrafında idi, indi artıq dövlət büdcəsinin sosial xarakterli xərcləri 40 faizin altındadır.

Bundan başqa, müəllif deyir ki, gələn ilin dövlət büdcəsində “islahat xərci” adı ilə 878 milyon dollar ayrılıb və bu vəsaitlərin hara xərclənəcəyi ilə bağlı isə N.Cəfərli deyir ki, büdcədə maraqlı məsələlər və ciddi müzakirələrə ehtiyac var, amma xaricdən fərqli olaraq, Azərbaycanda büdcə müzakirələri cəmiyyətdə ajiotaja səbəb olmur, bu da onunla bağlıdır ki, Azərbaycanda büdcə müzakirəsi mədəniyyəti formalaşmayıb.

Ekspertə görə, burada maraqlı məsələ sosial xərclərin artırılmasıdır və bu hal büdcə qarşısında öhdəliklər yaradır: “Bu öhdəliklərin bir qismi təmir-tikinti xərclərinin azaldılması hesablına ödəniləcək. Gələn ilin büdcəsində təmir-tikinti xərcləri bu ilə nisbətən 23 faiz azaldılıb. Kifayət qədər böyük rəqəmdir, amma burda bir qorxulu məqam var”.

N.Cəfərliyə görə, Azərbayanın iqtisadi modeli primitiv iqtisadi modeldir,

odur ki, büdcə xərcləmələri iqtisadiyyatın dinamikasında həmişə mühüm rol oynayıb: “Yəni neft pulu büdcəyə köçürülürdü,  oradan da təmir-tikintiyə ayrılırdı.

Təmir-tikinti azaldılırsa, bunun əvəzində iqtisadiyyatda dinamika yaratamaq üçün nə təklif olunmasına aydınlıq gətirilmir. Hökumətin proqramında yalnız ümumi sözlər var - qeyri-neft sektoru, aqrar sektor və s. Gördüyüm qədər, hökumətin doğru-düzgün yanaşması yoxdur. Vergidən büdcə daxilolmaları artırılacaq, bu da “qara mühasibat”ın ağardılması hesabına həyata keçiriləcək. Başqa sözlə, ciblərə gedən pulun bir qismi büdcəyə gedəcək. Amma bu da böyük rəqəm sayıla bilməz. Söhbət təxminən 800 milyon manatdan gedir”.

Ekspert deyir ki, islahatlara 878 milyon ayrılması strukturların dəyişdirilməsilə bağlıdır, son 2 ildə bəzi nazirliklərin funksiyalarını əvəz edəcək 11-dən çox publik hüquqi şəxs və agentliklər yaradıldı.

N.Cəfərliyə görə, nazirlik aparatları kiçildilsəydi, buna köklü islahat demək olardı, belə etmirlər, iş yerlərinin itirilməsi və sosial problemlərin artmaması üçün yeni qurumlar, yeni ştatlar açılır, yeni vəsaitlər tələb olunur, bu da islahat kimi təqdim olunur. Bu tipli xərclərə 887 milyon manat ayrılıb: “Ona görə atılan addımların bir mərkəzdən idarə olunmaması kimi acı təəssürat yaranır. Başqa sözlə, bığdan kəsib saqqala qoyurlar”,- deyə o bildirib.

Yeni mərhələ başlayıb - deputat

“Moderator.az”da isə “Oliqarxiya asanlıqla getməyəcək… - Azərbaycanda yeni mərhələ başlayıb”  sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ölkədə aparılan islahatlar barədə Milli Məclisin deputatı Əli Məsimli ilə gündəmi dəyərləndirir. 

Ə.Məsimli hesab edir ki, Azərbaycan öz inkişafının yeni mərhələsinə daxil olub və bu, şərti olaraq “postneft mərhələsi”dir: “Bu da o anlamı verir ki, artıq neft amilinə əsaslanan iqtisadi modeldən insan amilinə əsaslanan innovasiyalı inkişaf modelinə keçid başlanır”.

Deputata görə, keçid isə hər şeydən öncə ciddi islahatlar tələb edir: “İslahatlar deyəndə ilk növbədə yeniləşmədən söhbət gedir. Müxtəlif istiqamətlərdə yeniləşmə ola bilər, amma çoxcəhətli yeniləşməni həyata keçirmək üçün ilk olaraq təfəkkür və düşüncə tərzində yeniləşmə olmalıdır. Yaşadığımız dövrün proseslərinə baxışda yeniləşmə olmalıdır”, - deyə deputat vurğulayır.

Deputat indiki mərhələdə kadr dəyişiklikləri barədə bildirir ki, yeni kadrlar ölkədə gedən proseslərə müəyyən dərəcədə təsir göstərə biləcəksə, bu, islahatdır, yox, təsir göstərə bilməyəcəksə, təbii ki, islahat olmayacaq.

Ə.Məsimi hesab edir ki, islahatları aparmaq üçün islahatlar proqramı, siyasi iradə, bu islahatları aparmağa qadir olan islahatçı kadrlar və maliyyə resursları lazımdır ki, bunlar var. 

Deputata görə, indiki mərhələdə aparıcı qüvvə orta nəslin nümayəndələri olmalıdır, çünki onların azı 20 il təcrübəsi var.

Ölkədə monopoliyanın aradan qaldırılmasına gəlincə, Ə.Məsimli deyir ki, bunun bir yolu oliqarxları vəzifədən götürməkdirsə, digər yolu da  islahatları dərinləşdirmək yolu ilə elə vəziyyət yaranır ki, artıq oliqarxik münasibətlərə və monopoliyalara yer daralır, oliqarxlar və monopolistlər öz-özünə ləğv edilir.

Monopoliya və oliqarxların bu tezliklə siyasi-iqtisadi səhnədən getməyəcəkləri iddiaları ilə bağlı Ə.Məsili deyir ki, bu məsələyə münasibətdə nə optimist, nə də pessimistdir: “… Bu ədalətsizliyin çox hissəsi oliqarxiya, monopoliyadan və korrupsiya kimi neqativlərdən qaynaqlanır. Sadaladığım neqativlərin aradan qaldırılması istiqamətində ilk növbədə davamlı işlər görmək lazımdır”.

Ə.Məsimliyə görə, uğurlar əldə edə bilmək üçün mütləq islahatları dərinləşdirmək, şəffaflığın və hesabatlılığın artırılması lazımdır, başqa yol yoxdur.

Deputat fikirdə, sözdə və işdə islahatların tərəfdarı olan insanların sayının çoxalmasını vacib sayır, əhalinin daha geniş təbəqələri bu islahatlara qoşulanda artıq açıq və gizli formada islahatlara mane olmaq istəyində olanlar, arzulasalar da, prosesə ciddi miqyasda xələl gətirə bilməzlər.