Media-icmal 20.04.19

İqtisadiyyatın üç aylıq inkişaf göstəriciləri, banklarn yuxarı faizlərinin müəyyən olunması ətrafında müzakirələr, son vaxtlar boşanmaların artması və s. məsələlər bugünki (20 aprel, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Üç ayda 3 faiz artım

Azərbaycan" qəzeti "3 ayda 3 faiz artım" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi inkişaf göstəricilərini dəyərləndirir.

Müəllif hesab edir ki, bu iqtisadi uğurlar ölkə rəhbərliyinin 2016-cı ildən başlatdığı iqtisadi islahatların nəticəsidir.

Müəllif əlavə edir ki, 2018-ci ildə ümumi daxili məhsulun 1,4, qeyri-neft sektorunun 1,8, sənaye istehsalının 1,5, kənd təsərrüfatının isə 4,6 faiz artması iqtisadi şaxələndirilmə, istehsal və ixracın stimullaşdırılması kimi fərman və sərəncamların uğurla icrasının yekunu kimi ortaya çıxıb.

"Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi və təşəbbüsləri ilə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, rəqabətqabiliyyətliliyin yüksəldilməsi, real sektora, sahibkarlığa dövlət dəstəyinin artırılması, biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən islahatlar, təmin edilmiş siyasi və makroiqtisadi sabitlik ötən il Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafını, xarici təsirlərə və risklərə dayanıqlılığını şərtləndirən başlıca amillər kimi yadda qaldı", müəllif əldə olunan iqtisadi uğurların yekunlarını belə dəyərləndirir.

2019-cu ilin ilk üç ayında əldə olunan iqtisadi göstəricilərə gəlincə, müəllif onları "kifayət qədər sanballı nəticələr" adlandırır: "Belə ki, 2019-cu ilin yanvar-mart aylarında ölkədə 18 milyard 111,7 milyon manatlıq və ya əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3 faiz çox ümumi daxili məhsul istehsal edilib".

Daha sonra yazı müəllifi ÜDM istehsalının daha çox hansı iqtisadi istiqamətlərin payına düşdüyünü, adambaşına düşən ÜDM-in 1835,1 manata bərabər olduğunu, əhalinin gəlir tempinin inflyasiyanı dəfələrlə üstələdiyini bildirir.

Müəllifə görə, bu islahatlar əsasən qeyri-neft sektorunun inkişafına təkan verib, çünki islahatların əsas hədəfi qeyri-neft sektoru üzrə ixracyönümlü məhsul istehsalının artırılması, ixracın təşviqi, xarici bazarların tapılması idi.

Müəllifin sözlərinə görə, 2019-cu ilin yanvar-mart aylarında qeyri-neft sahəsində 11,5 milyard manatlıq və ya 2018-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 4,4 faiz çox sənaye məhsulu istehsal edilib, sənayenin qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalı 15,6 faiz artıb.

Müəllif builki iqtisadi artımın kifayət qədər yüksək olması fikrini bu il aprelin 5-də Bakının Kürdəxanı qəsəbəsində məcburi köçkün ailələri üçün salınan yeni yaşayış kompleksinin açılışı zamanı dövlət başçısının çıxışından sitat gətirməklə qüvvətləndirir: "2015-2016-cı illərdə dünyada baş vermiş iqtisadi böhran bütün ölkələrə təsir etmişdir, o cümlədən bizə. Təsəvvür edin, bizim gəlirlərimiz 3-4 dəfə azaldı. Yəni faizlərlə ölçülmürdü, dəfələrlə ölçülürdü... keçən il artıq iqtisadi inkişaf başlamışdır, bu ilin iki ayının yekunları var. Bu yekunlar çox müsbətdir, iqtisadi artım kifayət qədər yüksəkdir".

Müdaxilə yox, rəqabət güclənməlidir

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "İqtisadçı: Bank sektorunda islahatlar daha çox rəqabətin gücləndirilməsi istiqamətində olmalıdır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif hakimiyyət dairələrində ölkədə bank kredit faizlərinin yüksək olması, qanunvericiliklə bunu tənzimləməyin Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının öhdəsinə qoyulması istəyini, bu müdaxilənin bankların fəaliyyətinə mümkün təsirlərini iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramovla müzakirəyə çıxarıb.

"Faiz limitinin əksər kreditlərə - biznes və istehlak kreditləri və ya kredit məhsulları üzrə qəbul olunması, bütün kreditlər üçün vahid limit və ya müxtəlif kredit məhsulları üzrə müxtəlif limitlər qəbul olunması təklif edilir. Mütləq və ya nisbi limitlərin qəbul olunması da nəzərdən keçirilən yollar arasındadır. Daha bir variant isə limitlərin müəyyən edilməsi zamanı komissiya ödənişləri və digər rüsumlarla bağlıdır. Belə ki, komissiya ödənişləri və digər rüsumların nəzərə alınmaması, ya da istisna edilməsi nəzərdən keçirilən təkliflərdəndir", deyə müəllif bu istiqamətdə təkliflər paketini açıqlayır.

Amma müəllifə görə, hansı təklifin keçərli sayılacağı və hansı formada tətbiq ediləcəyindən asılı olmayaraq, bank sektorunda prosesin qadağa, müdaxilə yolu ilə nizamlanması doğru sayılmır.

İqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, son iki ildə manatın məzənnəsi sabitləşsə də, kommersiya banklarının kredit faizlərində nəinki ciddi, ümumiyyətlə, faiz azalmaları müşahidə edilməyib.

"Halbuki, depozit faizlərində kifayət qədər azalmalar var. Azərbaycanda kredit portfelinin həcmi 12 mlrd. manat, depozit portfelinin həcmi isə 8 milyard manatdır. Bu isə o deməkdir ki, banklar praktik olaraq hazırda təklif etdiyi kredit faizlərini vətəndaşlardan alır. Yəni, bankların təklif etdiyi hər 100 manatın 66 manatı depozit formasında vətəndaşlardan alınır. Banklar depozit formasında daha aşağı faizlə aldıqlarını kredit formasında vətəndaşa daha yuxarı faizlə təqdim edirlər".

Amma ekspert inzibati müdaxilə formasında faiz azalmalarına nail olmağı doğru saymır və hesab edir ki, bank faizlərinin aşağı düşməsi rəqabət yoluyla baş verməlidir.

Ekspertə görə, bank sektorunda rəqabət gücləndirilməli, bu yol faizlərin daha uzunmüddətli dövrdə aşağı düşməsinə gətirib çıxarmalıdır, amma qısa müddətdə inzibati müdaxilə formasında faiz azalmaları məqsədəuyğun deyil.

V.Bayramov hesab edir ki, Azərbaycan bank sektorunda xarici kapitalın cəlb edilməsi güclənməlidir, çünki xarici kapital rəqabəti gücləndirməklə yanaşı, innovasiyanın, yeni xidmətlərin və məhsulların sektora daxil olmasına imkan yaradır.

V.Bayramov hesab edir ki, Palata maksimum həddi müəyyənləşdirəcəksə, analoji olaraq depozit faizlərində ilkin qiymətləndirmələrə görə, 4 faizə yaxın, depozit faizlərində 2 faiz azalma olacağı gözlənilir.

"Dəb halı" alan xəyanət

"Modertor.az"da isə "Boşanmalara səbəb xəyanətin dəb halını almasıdır" - Psixoloqdan xəbərdarlıq..." sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif son vaxtlar ölkədə boşanma halları sayının artması barədə psixoloq Zeynəb Eyyubova ilə söhbətləşir.

Yazı müəllifi Dövlət Statistika Komitəsinin məlumata əsasən 2019-cu ilin yanvar-fevral aylarında 2018-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə boşananların sayının 1,5-dən 1,7-yə qədər artdığını bildirir.

Məsələyə münasibət bildirən psixoloq Zeynəb Eyyubova "moderator.az"a açıqlamasında deyir ki, ailə quran cütlüklərin çoxu əslində bir-birilərini tanımırlar və bu problemlər də evlilikdən sonra üzə çıxır:

"Boşanmaların səbəbi qurulan ailələrin möhkəm olmamasıdır. Ailə quran cütlüklər əslində niyə bu addımı atdıqlarını bilmirlər. Son dövrlər baş tutan toylara baxanda görürsən ki, toyun əvvəlindən axırına kimi gəlin sosial şəbəkədə canlı efir açır".

Psixoloqun açıqlamasına görə, gəlin özünə görə toy günündə o xoşbəxtlik anını yaşaya bilmirsə xoşbəxt deyil və yaxud xoşbəxtliyində hansısa boşluq var ki, bunu yaşamağı bacarmır.

Z.Eyyubovanın daha bir iddiasına görə, bu gün qurulan ailələrdə kişi və qadın bir-birini tanımır, sadəcə hər ikisi öz xarakterlərinin müsbət tərəflərini göstərərək ailə qururlar.

Psixoloq vurğulayır ki, toydan bir müddət sonra hər iki tərəf ailə qurduğu insanı tanımaması gerçəkliyi ilə üz-üzə qalır, bir-birilərini tanımadıqları "etirafları" gündəmə gəlir.

Z.Eyyubova diqqəti indiki boşanmalarda bir məqam üzərinə də cəmləyir: "Əvvəllər qadın boşananda düşünürdülər ki, o bədbəxt oldu, evin bir küncündə qaldı. Amma bu gün boşanan qadınlar iş qadını olur, həyatı normallaşır, insanlar tərəfindən sevilir və digərləri də onların zahirdə gördükləri həyatlarına baxıb boşanmaya meyllənirlər".

Psixoloqun açıqlamasına görə, son dövrlər boşanmaların artmasında ikinci bir problem isə xəyanətin dəb halını almasındadır.

Z.Eyyubova iddia edir ki, əgər əvvəllər xəyanət yalnız ailə qurulduqdan 6-7 il sonra baş verirdisə, indi toydan 1-2 ay sonra istər kişinin və istərsə də qadının həyatında xəyanət baş verir.

Psixoloq bütün bunların olmaması üçün evlilikdən qabaq psixoloqa müraciət etməyi vacib sayır, bununla yanaşı, boşanmaların sayının artmaması üçün hər iki tərəf üçün çoxsaylı seminarlar keçirilməsini zəruri hesab edir.