Media-icmal 21.08.18

Azərbaycan-Aİ münasibətləri, bank sisteminin durumu, son günlər bəzi benzin növlərinin bahalaşdırılması və bunun mümkün "fəsadları" və s. məsələlər bugünki (21 avqust, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Azərbaycanın ən böyük ticarət tərəfdaşı

"Azərbaycan" qəzeti "Avropa İttifaqı (Aİ) Azərbaycanın əsas investoru və ticarət tərəfdaşıdır" sərlövhəli məqalədə iki tərəf arasındakı iqtisadi münasibətləri dəyərləndirir.

Müəlif deyir ki, son illərdə Azərbaycan demokratiya və tərəqqi yolunda irəliləyir və ölkənin Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığı Avroatlantik məkana inteqrasiya kontekstində inkişaf edir: "Prezident İlham Əliyev tərəfindən yürüdülən müstəqil xarici siyasət Aİ ölkələri ilə bərabərhüquqlu, yaxın təmaslara söykənən harmonik münasibətlərin qurulmasına əsaslanır. Avropa və Asiyanın kəsişmə nöqtəsində yerləşən Azərbaycanın geostrateji mövqeyi Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin də ölkəmizlə siyasi və iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyə marağını daha da artırıb".

Azərbaycan-Aİ münasibətlərinin 22 illik tarixə malik olduğunu deyən müəllif bu münasibətin qarşılıqlı hörmət və maraq prinsipləri üzərində qurulduğunu bildirir.

Yazı müəllifi deyir ki, Azərbaycan və Aİ 1996-cı ildə tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq sazişi, 2004-cü ildə Avropa qonşuluq siyasəti və nəhayət, 2009-cu ildə isə Şərq Tərəfdaşlığı proqramı çərçivəsində əməkdaşlıq edir. "Bu ilin iyul aynın 11-də isə Brüsseldə Prezident İlham Əliyev və Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Donald Tuskun iştirakı ilə tərəflər arasında "Tərəfdaşlıq prioritetləri" sənədi paraflandı".

Məqalə müəllifi deyir ki, Aİ hzırda Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşıdır, Aİ ilə ticarət dövriyyəsi həcminin ümumi ticarətdəki payı 50%-dir, üstəlik Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiya yatırımında Aİ ölkələri üstünlük təşkil edirlər.

Müəllif tərəflər arasındakı iqtisadi münasibətlərlə bağlı olaraq deyir ki, müstəqillik dövründə Aİ Azərbaycan iqtisadiyyatına 25 milyard dollara yaxın investisiya yatırıb, Aİ ölkələrinin 1500-dən çox çirkəti Azərbaycanda fəaliyyət göstərir, 24 ölkə ilə ikiqat vergitutma aradan qaldırılıb.

Yazıda vurğulanır ki, Azərbaycan Aİ-nin əsas enerji tərəfdaşlarından biridir.

Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə Tvinninq, TAIEX, SIGMA, Texniki Dəstək, Büdcəyə Dəstək alətləri çərçivəsində də əməkdaşlıq edir və bu çərçivədə indiyədək Azərbaycana 600 mln. avroya yaxın dəstək göstərilib.

Müəllif deyir ki, bu ilin son 7 ayında Azərbaycandan Aİ ölkələrinə 5 milyard 489 milyon 727 min dollar dəyərində məhsul ixrac olunub ki, bu da 2017-ci ilin analoji dövrülə müqayisədə 2 milyard 650 milyon 325 min dollar çoxdur.

Bu müddətdə Aİ ölkələrindən Azərbaycana idxal olunan məhsulun dəyəri isə 1 milyard 338 milyon 295 min dollardır, bütünlükdə isə Azərbaycan ticarətinin 50%-i Aİ-yə üzv ölkələrə bağlıdır.

Problemli kreditlər hələ ki, yerində

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Əkrəm Həsənov: Mərkəzi Bank banklara müəyyən dəstək verməlidir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin bank sisteminin indiki durumunu ekspert Əkrəm Həsənovla dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, bank sektorunun gərgin dövrü geridə qalıb, amma bu, heç də problemlərin tam şəkildə həllini tapması anlamına gəlməz.

Yazı müəllifi deyir ki, 2018-ci ilin ilk yarısında bankların kredit portfelində, əmanətlərin həcmində, depozit portfelində müəyyən artımlar olub: "Amma bankların kapital çatışmazlığı, vaxtı keçmiş kreditlər, bağlanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalmaq kimi problemləri var.

Ekspert Ə.Həsənov deyir ki, hazırda problemli kreditlər bütün banklarda var, bir neçə bankda isə çox ciddidir: "Nəticədə, həmin bankların durumu heç də ürəkaçan deyil. Demək olar ki, kapitalları yoxdur, bəzilərinin kapitalları hətta mənfidir. Bankların məcmu kapitalı ən azı 50 milyon manat olmalıdır, bu baxımdan banklar bəzən bu öhdəliklərini də yerinə yetirə bilmirlər".

Ə.Həsənova görə, banklar var ki, qaytarılmayan kreditləri çoxdur, amma bir neçə ilə tədricən geri qaytarılacaq, çünki girovla təmin olunub, odur ki, bir neçə ilə məhkəmə və ya girovları satışa çıxarmaqla kreditlərini geri qaytaracaqlar: "Lakin bunun üçün onlara həm vaxt, həm də dövlət dəstəyi lazımdır. Mərkəzi Bank onlara müəyyən qədər dəstək verməlidir. Bəzi banklar da var ki, onların vəsasitləri kifayət qədər deyil, o baxımdan bağlanma ehtimalları var".

Ə.Həsənov deyir ki, problemli kreditlərlə görə məhkəmə işlərinin başladılmasına gəlincə, vətəndaşlar bu prosesdə passivləşiblər, hətta məhkəmələrdə qanuni yolla nəyəsə nail olmaq mümkündürsə, yenə də mübarizə aparmırlar.

Ekspert bu məsələdə məhkəmələrin çox zaman bankların tərəfində olduqlarını deyir.

Ə.Həsənov bankların əvvəlki illərə nisbətən kredit təkliflərini az da olsa artırdıqlarını, amma hələ də böhrana qədərki vəziyyət səviyyəsinə çatmadığını bildirir.

Ekspertə görə, səbəb də budur ki, şərtlər ağırlaşdığı üçün bəzi vətəndaşlar kredit almaq imkanında deyillər, daha çox lombardlardan, fərdi sələmçilərdən borc almağa məcbur olurlar, burada isə faizlər qat-qat çoxdur, sələmçilər isə vətəndaşların başına oyun açırlar və hazırda vətəndaşlar üçün banklar yox, sələmçilər daha böyük təhlükədir.

Səbəbi bəlli olmayan bahalaşdırma

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Fəlakətin başlanğıcı: Zəncirvari reaksiya gözləmək olarmı?" sərlövəhli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif avqustun 19-da "Premium avro-95" və "Super avro-98" markalı benzinin bahalaşmasını və bu fonda bahalaşmanın zəncirvari reaksiya kimi digər sahələri də əhatə edə biləcəyi mümkünlüyünü müzakirə edir.

Yazı müəllifi deyir ki, benzinin tezliklə bahalaşacağı haqda şayiələr reallıq oldu, baxmayaraq ki, bəzi məmurlar bunu inkar edirdilər: "Düzdür, hələlik imkanlı vətəndaşların istifadə etdikləri "premium", "super" markalı benzin bahalaşıb, amma, necə deyərlər, bu, fəlakətin başlanğıcıdır".

Müəllif xatırladır ki, "Premium Euro-95" 1 manat 25 qəpikdən 1 manat 50 qəpiyə, "Super Euro-98" isə 1 manat 50 qəpikdən 1manat 60 qəpiyə qalxıb.

Müəllif bunu da vurğulayır ki, cəmiyyət müzakirələrində benzinin bahalaşması bütün qiymətlərin bahalaşmasının əsası sayılır: "Yəni, benzin bahalaşırsa, avtomatik olaraq bütün qiymətlər artır. Bir daha təkrar edirik ki, indi bahalaşan benzindən əhalinin kiçik hissəsi istifadə edir, amma eyni zamanda da vətəndaşlar zəncirvari qiymət bahalaşa bilməsi həyəcanı yaşayırlar. Artıq kommunal xidmətlərin, xüsusilə mənzil haqlarının bahalaşacağı şayiələri yayılır. Digər tərəfdən isə heç kəs zəmanət verə bilməz ki, kütləvi istehlak edilən Aİ-92 markalı benzin bahalaşmayacaq".

Müəllifə görə, bu, Nazirlər Kabinetinin onsuz da ucuz olmayan həyat şəraitini daha da bahalaşdırmaq kursu götürməsinin göstəricisidir: "Əvvəlcə metro və ictimai nəqliyyatda gediş haqlarını bahalaşdırdılar, sonra müxtəlif növ rüsum və yığm haqları bahalaşdırıldı, indi də gündəlikdə benzinin bahalaşdırılmasıdır. Odur ki, indiki halda Aİ-92 markalı benzinin bahalaşacağı istisna deyil. Tarif Şurası deyir ki, bu benzin bahalaşmayacaq, amma Şura belə bəyanatları bu benzinin qiymətini 70 qəpikdən 90 qəpiyə qaldıranda da vermişdi".

Müəllif deyir ki, uzun müddətdir manatın sabit qalması fonunda Tarif Şurasının və hökumətin bahalaşdırma yolu tutmasında nəyi rəhbər götürdükləri müəmma olaraq qalır: "Yəni, doğrudanmı hökumətin büdcəni tamamlamaq, vətəndaşların həyat şəraitini yüksəltmək üçün hər şeyin qiymətininin bahalaşdırılmasından başqa yolu yoxdur? Axı, bu, hər şeydən öncə, əhalinin aztəminatlı hissəsinə zərbədir".

Müəllifə görə, manatın məzənnəsinin sabit, neftin qyimətinin nisbətən yüksək olduğu bir vaxtda, neft istehsalçısı olan ölkədə benzinin bahalaşdırılması anlaşılmır və heç bir normal məntiqə sığmır.

Müəllif hsab edir ki, əgər bu bahalaşdırma yolu bundan sonra da davam etdirilsə, deputat korpusu Nazirlər Kabinetinə etimadızlıq məsələsini gündəmə gətirməlidir.