Media-icmal 21.08.19

Ölkə regionlarının inkişafı, turizm sahəsində gizli iqtisadiyyatın həcmi, bağlanan iş yerləri, erkən nikahlar və s. məsələlər bugünki (21 avqust 2019-cu il) medianın aparcı mövzularındandır...

Regionların inkişaf istiqaməti - dövlət proqramları

"Azərbaycan" qəzeti "Bölgələr tarazlı, davamlı inkişaf mərhələsindədir" sərlövhəli məqalədə ölkə regionlarının inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda regionların inkişaf etdirilməsinin əsasları 2003-cü ildə prezident seçkiləri ərəfəsində İlham Əliyevin "əgər Azərbaycan xalqı mənə etimad göstərərsə, ilk növbədə regionların problemləri ilə məşğul olacağam" vədilə qoyulub.

Yazıda vurğulanır ki, həmin vəddən ötən müddət ərzində İlham Əliyevin prezident kimi regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı gördüyü işlər bölgələrin simasını büsbütün dəyişib.

Müəllifə görə, 2004-cü ildən bu yana bölgələrin hərtərəfli inkişafı ilə bağlı qəbul edilmiş üç Dövlət Proqramı regionların uğurlu inkişafına töhfəsini verib, regionların indiki vəziyyəti 16 il bundan əvvəlkindən fundamental dərəcədə fərqlənir.

"Bütün bunlar təsdiq edir ki, Prezident İlham Əliyev regionların sosial-iqtisadi inkişafını xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır. Prezidentin mütəmadi olaraq bölgələrə səfərləri, verdiyi tapşırıqların icrası ilə yerində maraqlanması, tövsiyə və göstərişləri, yerlərdə vətəndaşlarla səmimi görüşləri də bunun əyani sübutudur", deyə müəllif bildirir.

Müəllifə görə, bu siyasətin əsas məqsədi paytaxt Bakı ilə yanaşı, bölgələrin də hərtərəfli inkişafının təmin edilməsidir, elə bunun nəticəsidir ki, bölgələr tarazlı şəkildə inkişaf edir, yeni infrastrukturlar qurulur, asfalt yollar çəkilir, körpülər tikilir, ucqar kəndlər qazlaşdırılır, infrastruktur daha da yaxşılaşdırılır.

Məqalə müəllifi deyir ki, regionlarda sənaye məhəllə parkları, zavod-fabriklər, aqroparklar yaradılır ki, bu da insanların işlə təminatında vacib rol oynayır, əhalinin sosial rifah halının daha da yüksəlməsi ilə müşayiət olunur.

Müəllifə görə, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin bərpası və yeni sənaye obyektlərinin istifadəsi, zəruri infrastrukturun yaradılması, investorların regionlara cəlb olunması üçün əlverişli şəraitin olması və s. kompleks tədbirlər bölgələrin inkişafını daha da sürətləndirib.

Müəllif deyir ki, regionlarda iş yerlərinin açılması və məşğulluğun təmin olunması üçün 51 aqroparkın yaradılması üçün ciddi addımlar atılıb, 22 aqropark fəaliyyətdədir, ilin sonuna kimi 11 aqroparkın da fəaliyyətə başlaması gözlənilir.

Müəllif vurğulayır ki, bu layihələrin icrası nəticəsində ölkə iqtisadiyyatına 2,4 milyard manat əlavə investisiya qoyulacaq və 4 mindən çox yeni iş yeri açılacaq.

Yazıda qeyd olunur ki, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramlarının əsas məqsədlərindən biri də sosial sahədə layihələrin həyata keçirilməsi olub, bu çərçivədə 3 mindən çox məktəb yenidən tikilib və ya əsaslı şəkildə təmir olunub, yeni xəstəxanalar, idman komplekslərinin inşası da davam etdirilir.

Müəllif deyir ki, hazırda regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dördüncü dövlət proqramının icrası uğurla davam etdirilir.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Əminliklə deyə bilərik ki, ötən il olduğu kimi, bu il də Azərbaycanın hər bir şəhərində, rayonunda, qəsəbə və kəndində quruculuq-abadlıq işləri davam edəcək. Yeni qəbul olunan dövlət proqramına uyğun olaraq regionların inkişafı istiqamətində mühüm işlər görüləcək".

Bağlanan iş yerləri

"Marja.az"da isə "Azərbaycanda 5,6 min iş yeri bağlanıb" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Sayt Dövlət Statistika Komitəsinə (DSK) istinadən Azərbaycanda bağlanan və yeni yaradılan iş yerləri barədə müəllifin düşüncələrinə yer verib.

Müəllifin dediyinə görə, 2019-cu ilin birinci yarımili ərzində ölkədə 5,6 min iş yeri bağlanıb.

"Bu dövrdə bağlanmış iş yerlərinin 51,7 faizi qeyri-dövlət sektorunun payına düşmüşdür. İş yerlərinin 41,3 faizi müəssisə və təşkilatların fəaliyyətlərinin dayandırılması, 58,7 faizi isə fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatlarda aparılan ixtisarlar ilə əlaqədar bağlanmışdır", deyə müəllif komitənin aylıq hesabatına istinadən bildirir.

Müəllifin sözlərinə görə, 2019-cu ilin birinci yarımili ərzində ölkədə 92 min yeni iş yerləri açılıb və bu dövrdə yaradılmış iş yerlərinin 28,9 faizi qeyri-dövlət sektorunda açılıb.

Yazıda vurğulanır ki, yeni iş yerlərinin 63,6 faizi Bakı şəhərinin, 36,0 faizi digər regionların payına düşür.

Müəllif vurğulayır ki, yeni açılmış iş yerlərinin 43,8 faizi yeni yaradılmış, 28,5 faizi mövcud, 0,3 faizi fəaliyyətini bərpa etmiş müəssisə və təşkilatlarda, 27,4 faizi isə digər tədbirlər üzrə yaradılıb.

Yazıda deyilir ki, hüquqi şəxslər tərəfindən yaradılmış iş yerlərinin 55,3 faizi inzibati və yardımçı xidmətlərin göstərilməsi, 11,2 faizi tikinti, 7,8 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 5,7 faizi emal sənayesi, 2,5 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 2,4 faizi turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə, 2,0 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 2,0 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 11,1 faizi isə digər iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə açılıb.

Müəllif deyir ki, 2019-cu il avqust ayının 1-nə olan vəziyyətə görə məşğulluq xidməti orqanlarında qeydiyyata alınmış işsiz şəxslərin sayı 60,7 min nəfər olub, onların 35,8 faizini qadınlar təşkil edib, işsizlikdən sığorta ödənişinin orta məbləği 229,1 manat olub.

"Uşaq analar"

"Oxu.az"da isə "Azərbaycanda yeniyetmə valideynlər - Onların dəqiq sayı bilinmir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycanda erkən nikahlar barədə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin İnformasiya və analitik araşdırmalar şöbəsinin müdir müavini Aynur Veysəlova ilə söhbətləşir.

A.Veysəlova deyir ki, yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin uşaqlarla birgə yaşamaq və onların tərbiyəsi ilə məşğul olmaq hüququna malik olmaları Ailə Məcəlləsinin 57-ci maddəsində öz əksini tapıb.

Komitə əməkdaşı əlavə edir ki, amma Azərbaycanda yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin sayı ilə bağlı dəqiq məlumat yoxdur.

"Azərbaycanda erkən nikahlarda ən yüksək hədd 2011-ci ildə qeydə alınıb. Həmin il 18 yaşadək qızlar arasında nikaha daxil olanların sayı 5138 olub. 2017-ci ildə isə erkən nikaha daxil olan qızların sayı 317 nəfər azalıb, yəni, altı il ərzində fərq 4821-ə enib".

Aynur Veysəlovanın "oxu.az"a dediyinə görə, yeniyetmə valideynlərin dəqiq statistikası yoxdur.

Komitə əməkdaşı vurğulayır ki, Ailə Məcəlləsinə əsasən, nikah yaşı üzrlü səbəblərdən bir yaş endirilə bilər, bu zaman isə həmin şəxs rəsmi qeydiyyata düşür: "Ancaq yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin statistikası aparılmır. Onlar nikah yaşına çatanda qeydiyyata düşürlər".

Komitə nümayəndəsi bildirir ki, hazırda 15-17 yaşlı yeniyetmə gəlinlər tərəfindən doğulan uşaqların sayında da ciddi azalma var: "Belə ki, 2011-ci ildə 15-17 yaşlı gəlinlər tərəfindən 4392 uşaq doğulmuşdusa, 2018-ci ildə bu rəqəm 2421 olub", deyə A.Veysəlova söyləyib.

Ekspert: Gizli iqtisadiyyat turizm sahəsində geniş yayılıb

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Turizm obyektlərinin vergidən gizlədilən dövriyyəsi: dövlət büdcəsi milyonlar itirir" sərlövəhli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Lerik rayonunda yerləşən, deputat İqbal Məmmədova məxsus "Relax" istirahət mərkəzində bu günlərdə baş vermiş insident və vergidən yayınma ilə bağlı ilə iqtisadı-ekspert Rəşad Həsənovla söhbətləşir.

Müəllifə görə, baş verənlər bir daha Azərbaycan iqtisadiyyatında gizli dövriyyələrin, vergidən yayınan vəsaitlərin həcminin nə qədər böyük olduğunu göstərib.

Müəllif əlavə edir ki, vəzifəli şəxslərin, deputatların himayə etdiyi və ya birbaşa sahib olduğu əyləncə və istirahət mərkəzləri, hotellərin vergidən yayınması, hətta vergi orqanı işçilərinə qarşı zorakılığa əl atması vəziyyətin nə qədər ciddi olmasından xəbər verir.

"Yeni Müsavat"a açıqlamasında isə iqtisadçı-ekspert R.Həsənov bildirir ki, Azərbaycanda qeyri-rəsmi iqtisadi fəaliyyətlər iqtisadiyyatın bütün sahələrində geniş yayılıb: "Dünya Bankının hesabatına görə, 2017-ci ildə Azərbaycanda qeyri-dövlət sektorunda gizli iqtisadiyyat 66 faiz ətrafında dəyişirdi. Bu günə qədər bizim də müxtəlif qiymətləndirmələrimiz olub. 2016-cı il üçün apardığımız qiymətləndirmədə ortaya çıxan mənzərə o idi ki, qeyri-dövlət sektorunda iqtisadiyyatın hər 4 manatından 3 manatı gizli iqtisadiyyatın, qeyri-rəsmi dövriyyənin predmetidir".

Ekspertə görə, turizm sektorunda da bənzər trendlər müşahidə olunur, turizm sektorunda da himayədarlıq institutunun özünə ciddi yer tutması vergidən yayınmaları, gizli dövriyyəni stimullaşdıran əsas məqam olub.

Ekspert deyir ki, himayədarlıq institutu bütövlükdə həm uçotu, həm şəffaflığı, həm dövlət qurumlarının öz fəaliyyətini normal şəkildə icra etməsinin əsaslarını dağıdır.

İqtisadçı iddia edir ki, turizm sektorunda gizli dövriyyə iqtisadiyyatın digər sahələri ilə müqayisədə daha çoxdur: "Bu, eyni zamanda onu göstərir ki, bütövlükdə götürdükdə iqtisadiyyatın leqallaşması istiqamətində son 3 ildə müxtəlif xarakterli addımların atılması, həmçinin Vergi Məcəlləsinə, "Sosial sığorta haqqında" Qanuna dəyişikliklərin edilməsi, sanksiyaların nisbətən sərtləşdirilməsi, vergi orqanında idarəetmənin dəyişdirilməsi kimi faktorlar belə bu gün Azərbaycanda biznesin leqallaşmasına ciddi təsir göstərməyib".

R.Həsənov deyir ki, turizm sektorunda vəziyyəti qiymətləndirərkən məlum olur ki, həqiqətən də digər sektorlarla müqayisədə gizli dövriyyə daha geniş yayılıb.

Ekspert vurğulayır ki, Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata görə, 2018-ci ildə yerləşdirmə fəaliyyəti ilə məşğul olan mehmanxana və mehmanxana tipli fəaliyyətlərin təxminən illik dövlət büdcəsinə ödədikləri cəmi vergilərin həcmi 33 milyon manat olub: "Bu, kifayət qədər kiçik göstəricidir. Azərbaycanda vergi yükü iqtisadiyyatda 14,2 faizdir. Digər məlumatları uzlaşdırarkən ortaya çıxan təxmini mənzərə ondan ibarətdir ki, turizm sektorunda 65-70 faiz ətrafında gizli iqtisadiyyat var".