Media-icmal 23.09.2016

Ölkədə sənaye parklarının yaradılması, Konstitusiyaya dəyişkiliklərə beynəlxalq reaksiya, qeyri-neft sektorunun problemi, ölkədə islahat aparılması görüntüsü yaradılması, manatın gələcək taleyi bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Hələ neft baha olanda ....

“Azərbaycan” qəzeti “İnkişafın Azərbaycan modeli yeni mərhələdə uğurla reallaşır” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=1058440) sərlövhəli məqalədə ölkədə sənaye parklarının yaradılmasından bəhs edir.

Müəllif bu qurumların yaradılmasının həm də ölkədə neftin qiymətinin hələ baha olduğu dövrə təsadüf etdiyini xüsusi vurğulayır: “Prezident İlham Əliyev “Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının yaradılması haqqında” fərmanı imzalayanda hələ 2011-ci ilin dekabr ayı idi. Hansı ki, o dövrdə neftin qiymətləri də kifayət qədər yüksək idi”. Müəllif  deyir ki, cəmi 3-4 ildən sonra neftin qiymətinin kəskin düşəcəyini kimsə təsəvvür etməsə də, Prezident artıq xeyli müddət idi ki, neftdən asılılığın minimuma endirilməsini iqtisadi inkişafda başlıca hədəflərdən biri olaraq müəyyən etmişdi.

Müəllif cəmi 5 il öncə sənaye parklarının yaradılması ilə bağlı təşəbbüslərin gələcək inkişafa yönəldiyini bildirir: “ Bu gün qlobal miqyasda iqtisadi sferada baş verənlər, maliyyə böhranları, xüsusən neftin qiymətinin düşməsi Prezident İlham Əliyevin illər öncəki iqtisadi təşəbbüslərinin dövrün çağırışlarına çevik cavab verdiyini, ən əsası ölkənin yeni mərhələdə inkişafına xidmət etdiyini təsdiqləyir”.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı, sənayeləşmə, əhalinin sosial rifahının yüksəldilməsi, cəmiyyətin bütün istiqamətlər üzrə tərəqqisini sürətləndirməklə inkişafın keyfiyyətcə yeni modelini formalaşdırmaq Azərbaycan dövlətinin inkişaf strategiyasının hədəfləridir. Müəllifə görə, bu hədəflər “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasında da əksini tapır.

Məqalədə daha sonra konsepsiyada inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulan sahələrin adları sadalanır.

Müəllifin düşüncəsinə görə, sənaye parkları iqtisadi siyasətin mahiyyətini tam əks etdirir, bu parklar sahibkarların səmərəli fəaliyyətinə və inkişafına kömək edən ərazidir, güzəştli kreditlər ala bilirlər, 7 il müddətinə vergilərin əksərindən azd edilirlər. Bu sahə həm də əhalinin məşğulluğunun təmin olunması baxımından əhəmiyyətlidir.

Daha sonra müəllif bu günlərdə Mingəçevirdə təməli qoyulan Mingəçevir Sənaye Parkı barədə danışaraq, sənayenin inkişafında mühüm rol oynayacağı kimi perspektivdən bəhs edir. Bu sənaye parkında 9 fabrik olacağı, iş yerlərinin 5,5 min nəfərə çatdırılacağı, məhsulların ixrac yönümlü olacağı, ölkənin yüngül sənayesinin inkişafında əvəzsiz rol oynayacağı vurğulanır.

Çıxılmazlıq labirinti

“Azad.info” saytı “Hökumətin referendum təşvişi” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/157710.html) Konstiusiyaya dəyişikliklərə beynəlxalq aləmin reaksiyası əksini tapır.

Müəllif hakimiyyətin Konstitusiyaya nəzərdə tutduğu dəyişiklikləri “Konstitusiya əməliyyatı” adlandırır və bunun beynəlxalq aləmdə də mənfi qarşılandığını deyir. Müəllif deyir ki, bu addımların demokratiyaya zidd olması, Referendumun mürtəce dəyişikliyə xidmət edəcəyi, şəxsi maraqlar naminə keçirildiyi şübhə doğurmur.

Müəllif bu mənada Venesiya Komissiyasının rəyinə söykənir: “Bu mənada Venesiya Komissiyasının rəyi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Komissiya bildirir ki, təklif edilən düzəlişlərin bir çoxu prezidentə “görünməmiş” səlahiyyətlər verərək hakimiyyətin qolları arasında balansı pozur. Komissiya ekspertləri hesab edirlər ki, 2009-cu ildən müddətsiz sayda seçilə bilən dövlət başçısının onsuz da güclü mövqeyi nəzərə alınmaqla prezident mandatının beş ildən yeddi ilədək artırılmasının “heç bir bəraəti yoxdur”. Komissiyanın rəyində prezidentə parlamenti buraxmaq səlahiyyətinin verilməsinin “parlamentdə siyasi özgəfikirliliyə”, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinə mənfi təsir göstərəcəyi vurğulanır.

Müəllif Komissiyanın arqumentlərinin hökuməti pərt vəziyyətə saldığını deyir. Müəllif deyir ki, hökumət bu dəyişiklikləri əsaslandırmaq əvəzinə əks hücuma keçib. PA-nın Qanunvericilik və hüquq ekspertizası məsələləri şöbəsinin müdiri Şahin Əliyev deyir ki, Konstitusiyaya edilən dəyişikliklər idarəetməni təkmilləşdirmək üçündür. Müəllif Ş.Əliyevin VKomissiyasının rəyini siyasi sifariş adlandırmasına da diqqət çəkir: “Özləri o qədər sifarişlə hüquqsuzluq zənciri yaradıblar ki, başqalarına da eyni ittihamları irəli sürürlər”.

Müəllif deyir ki, hökumət Venesiya Komissiyasının əsas gətirdiyi arqumentlərin heç birinə cavab verə bilmir, ənənəvi hücum taktikasını davam etdirir.

Müəllifə görə, hakimiyyətin təşkil etdiyi Referendumun legitimlik qazanmamaq ehtimalı böyükdür, bu isə növbəti mərhələdə prezident və parlament seçkilərinin də beynəlxalq səviyyədə tanınmaması deməkdir. Seçkiləri qiymətləndirmək mandatına sahib olan qurum ATƏT-dir, amma Azərbaycan hakimiyyəti ATƏT-in Bakı ofisini qapadıb. Bu da hökumətə ciddi legitimlik problemi yaradacaq

Müəllifə görə, hökumətin mütləq monarxiya qurmaq istəyi hamıya bəllidir, bütün bunlara görə hökumət təşviş içindədir. Ona görə də daxili auditoriyaya hesablanmış çıxışlar edirlər, Venesiya Komissiyasının rəyini topa tuturlar.

Manata bitməyən təhlükələr

“Bizim yol” qəzeti “İlin sonunda manatı gözləyən təhlükə...” sərlövhəli məqalədə manatın gələcək taleyi barədə ekspert Qubad İbadoğlunun düşüncələrinə yer verir.

(http://www.bizimyol.info/news/84973.html)

Öncə Q.İbadoğlu dolların məzənnəsinin qaldırılmamasını qəzetə şərh edir: “ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sisteminin (FED) sentyabrın 20-21-də keçirdiyi toplantısında gözləntilər doğruldu. Əvvəlcədən proqnozlaşdırıldığı kimi, uçot dərəcələri qaldırılmadı. Amma buna baxamayaraq, FED-in direktoru Canet Yellen bəyanata çıxış edərək  bildirdi ki, uçot dərəcəsinin artırılmasına arqumentlər mövcuddur, lakin hələ ki gözləməyə qərar verdik, çünki, iqtisadiyyatın, o cümlədən əmək bazarının daha da möhkəmlənməsinə dair yeni məlumatlara ehtiyac vardır”.

Amma ekspert xatırladır ki, FED-in Federal Açıq Bazar Komitəsinin bu il ərzində noyabrın 1-2-si və dekbarın 13-14-ü olmaqla iki toplantısının keçirilməsi nəzərdə tutulur. Q.İbadoğlu hesab edir ki, dolların məzənnəsinin qaldırılmasının 13-14 dekabr toplantısında elan ediləcəyi daha real görünür.

Ekspert qeyd edib ki, bundan irəli gələrək, FED-in gözlənilən qərarının Azərbaycan manatına psixoloji təsiri ilin sonunda daha yüksək olacaq. “Fikrimcə, bu ilin son aylarında, xüsusilə də noyabr və dekabr aylarında manatın durumu indikindən çətin olacaq. Çünki, ilin sonunda xarici öhdəliklərin icrası ilə bağlı şirkətlərin və bankların valyutaya ehtiyacları, eləcə də dövlət büdcəsinin xərcləmələrinin çoxalması bazara təzyiqi kəskin artıracaq”.

Qeyri-neft sektorunda tərəqqi yox, tənəzzül

“Exo” qəzeti “Azərbaycan qeyri-neft sektorunun inkişafına hədəflənib” (http://www.echo.az/article.php?aid=105752) sərlövhəli məqalə oxumaq olar. 

Müəllif deyir ki, iqtisadi böhranın başlaması ilə Azərbaycan hökuməti iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkişafını hədəflədi. Amma müəllif deyir ki, hökumətin bu istiqamətdə bütün məsələlərin həllini tapması haqda dedikləri özünü doğrultmur, Statistika Komitəsinin göstəriciləri bunun əksini göstərir: “Bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycanın qeyri-neft sektoru qabaqlayıcı sürəti itirərək milli iqtisadiyyatın inkişafında əyləc edib ki, dönüb. Onun tənəzzülü bütünlükdə iqtisadi tənəzzüldən çox olub. Komitənin göstəricilərinə görə, bu ilin sentyabrına Azərbaycan qeyri-neft sektorunun həcmi ÜDM-də 2498,1 milyon manat təşkil edib ki, bu da 2015-ci ilin eyni dövrülə müqayisədə 5,8% aşağıdır”.

Ekspert Oktay Haqverdiyevə görə, sahəni inkişaf etdirə bilmək üçün potensial sahibkarları maraqlandıracaq şərait yaradılmalıdır, vergilər azaldılmalı, bürokratiya aradan qaldırılmalıdır: “Azərbaycan iqtisadiyyatında qeyri-neft sektoru ən inkişaf etməmiş və ən qeyri-səmərəli sahədir.  Manatın devalvasiyasından sonra isə çuxura düşüb. Manat dəyərdən düşəndə bu sahədəki iş adamlarının biznesi dağılmağa başladı. Hər halda demək olar ki, Azərbaycanın qeyi-neft sektorunu müstəqil inkişaf edən sahə saymaq olmaz”.

Ekspert deyir ki, malların hazırlanması üçün istifadə edilən xammal başqa ölkələrdən gətirilirdi, ona görə də manat ucuzlaşan kimi bu sahədəki biznes qururmları bir-birinin dalınca sıradan çıxdı. Ekspert deyir ki, ən yaxşı halda pambıqçılıq inkişaf etsə, xammal kimi xaricə satılacaq, amma bunun geyim olaraq son məhsula döndüyü halda ölkəyə nə qədər xeyir gətirəcəyi ha    qda düşünən yoxdur.  

Ekspert Nəriman Ağayev deyir ki, bu sahə pis inkişaf edir və xarici bazarlarda yer ala bilmir. Müəllifin düşüncəsinə görə, bu istiqamətdə aqrar sahə sabit inkişaf edir, amma indki səviyyə aşağıdır. Bunu qaldırmaq isə daha çox vəsait tələb edir.

Ekspert Vüqar Bayramov bu düşüncədədir ki, bu sahənin inkişaf etdirilməsinə ancaq neftin qiyməti enəndən sonra olmaqla gec başlanılıb. Ekspertə görə, müəyyən inkişaf olsa da bu çox aşağıdır.

Hər edilən islahat sayılmaz

“Novoye Vremya” qəzetində isə “İslahatlar, onlar necə olacaq?”sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w67170/.../#.V-QURSh97IU) oxumaq olar.

Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin iqtisadi məsələlər üzrə köməkçisi Natiq Əmirovun ölkədə irimiqyaslı islahatlar olacağı barədə bəyanatı ilə yola çıxır. Müəllif deyir ki, N.Əmirov ölkənin gələcək 10 ilini əhatə edən iqtisadi strateji sənəd hazırlandığını bildirir: “Yol xəritəsi istehsal və xidmət sahəsində əsas 6 sektoru, iki sosial sektoru və 3 infrastruktur sektorunu əhatə edir”. Daha sonra sənədə əsasən görüləcək işlər barədə danışlır.

Müəllif qeyd edir ki, hər ictimai dəyişiklik islahat adlana bilməz, çünki, islahat düşünülmüş və məqsədyönlü məsələdir. Bundan ötrü hansısa sənədlərin hazırlanmasına ehtiyac yoxdur. Burada son hədəflər aydın olmalıdır.

Müəllifə görə, hətta bu düşünülmüş şəkildə edilirsə belə, cəmiyyətin modernləşməsinə gətirməlidir: “Bu mənada bu gün Azərbaycanda belə islahat yoxdur. “Müəllifin düşüncəsinə görə, hakimiyyət cəmiyyətin modernləşməsi yolunda addım atmır.

Müəllif deyir ki, yaradıcı islahatların uğur qazanması qanunun  aliliyinə, vətəndşaların etimadına söykənməlidir ki, bu, görünmür. Müəllif qeyd edir ki, iqtisadi sahədə elə bir sistem mövcuddur ki, indi qanunla iş görməkdənsə rüşvət verərək iş görmək daha sərdəli görünür. Bu gün Azərbaycan biznesində biabırçılıq baş verir. Ona görə də, hər hansı uğurlu nəticə alınmır. Müəllifə görə, kadr islahatından qanunun aliliyinə kimi bütöv sistem islah olunmasa isalahat real olmayacaq və ölkənin inkişafı ilə bağlı zaman itiriləcək.