Media-icmal 24.09.2016

Ölkə iqtisadiyyatının strateji hədəfləri, sənaye parklarının yaradılması problemləri, ölkə iqtisadiyyatının sabahı, ölkədə cinayətkarlığın artması, maliyyə amnistiyası məsələsi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Gələcəyə xoş vədlər

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan postneft dövrünə yeni iqtisadi modellə qədəm qoyur” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=105944) sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi inkişaf istiqamətləri müzakirə edilir.

Müəllifə görə, hakimiyyətin qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi kursu sosial-iqtisadi dinamizmi və məqsədyönlülüyü təmin edir. Müəllif  bu kursun reallaşdırılması üçün islahatlar paketi hazırlandığını bildirir: “ İqtisadi islahatlar paketi çərçivəsində ötən ilin sonlarından etibarən verilən qərarlar isə strateji xarakter daşımaqla yanaşı yeni dövrün başlanğıcı kimi qiymətləndirilir”.

Müəllif hesab edir ki, ölkə postneft dövrünə daxil olub və hazırda növbəti inkişaf mərhələsinin başlanğıcında özünün növbəti uğurlu inkişaf modelini seçib: “İqtisadiyyatımızın beynəlxalq rəqabət qabiliyyətini yüksəltmək, idxaldan asılılığı azaltmaq, qeyri-neft məhsullarının ixracını əsaslı şəkildə artırmaq yeni mərhələnin əsas prioritetləri olacaq”.

Müəllif dövlət başçısının iqtisadi məsələlər üzrə köməkçisi Natiq Əmirova istinadən 2016-2020-ci illər üçün iqtisadi inkişaf strategiyası və tədbirlər planı, 2025-ci il üçün uzunmüddətli baxış və 2025-ci ildən sonrakı hədəf baxışı kimi sənədlər hazırlandığını deyir. Müəllif deyir ki, istehsal və xidmətlər sahəsində 6 əsas sektoru, iki sosial və 3 infrastruktur sektorunu əhatə edən strateji yol xəritəsi növbəti onillikdə ölkənin əsas iqtisadi strategiya sənədi olacaq.  

Müəllifin fikrincə, strateji yol xəritəsi Azərbaycanın gələcəyinə xidmət edən sənəddir. Bu sənədə görə, müvafiq aparılacaq islahatlar çərçivəsində dövlət sektoru ilə özəl sektor arasındakı nisbət ikincinin xeyrinə dəyişəcək, müəssisələrin vergi yükü yüngülləşəcək, biznes mühiti yaxşılaşacaq, xarici investorlar üçün daha əlverişli şərait yaradılacaq.

Müəllif nəzərə çatdırır ki, artıq 2017-ci ilin dövlət büdcəsinin layihəsi də hazırdır və sənədlər toplusu prezident İlham Əliyevə təqdim edib. Gələn ilin dövlət büdcəsi layihəsi dünyada gedən qlobal maliyyə və iqtisadi proseslər nəzərə alınmaqla tərtib edilib. Dövlət büdcəsinin sosialyönlü olması əsas götürülüb, əhalinin maddi rifahının daim yaxşılaşdırılması, dövlətin müdafiə qüdrətinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, xüsusən qeyri-neft sektorunun inkişafına dəstək verilməsi kimi mühüm amillərə diqqət yetirilib. Bütünlükdə isə müəllif bu islahatlar paketini belə dəyərləndirir: “Nazırlanan iqtisadi strategiya və strateji yol xəritəsi Azərbaycan xalqının rifah halının daha da yaxşılaşdırılmasına yönəldilib. Qazanılan nailiyyətlər isə görülən işlərin məntiqi nəticəsidir”.

Bu hökumətlə islahat olmaz

“Azadlıq.info” saytı  “Sənaye parkları hansı pullarla tikiləcək?” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/157889.html) müəllif ölkədə yaradılmaqda olan sənaye parklarının gələcəyini ekspert Nemət Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif belə hesab edir ki, ölkə hakimiyyəti böhrandan çıxmaq üçün lazımı addımları atmayıb və yalnız imitasiya ilə məşğul olub. Müəllifə görə, atılan addımların reallıqla hesablaşmaması, müsbətə doğru dəyişə bilməməsi buna əyani sübutdur: “Bir-birinin ardınca qəbul edilən qanunlar və mövcud qanunlara düzəlişlər böhrandan çıxmağa imkan vermədi. Yaradılan yeni strukturlar isə gözlənilən nəticəni vermir”.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi tezisi adı ilə  regionlarda sənaye parklarının tikintisinə başlanması da bir imitasiyadır.  Müəllif ölkənin real iqtisadi problemləri çözülmədiyi, iqtisadiyyatın hələ də neftdən asılı durumda qaldığı, korrupsiya, rüşvət və inhisarçılığın qarşısı alınmadığı bir zamanda bu tip layihələrin səmərə verəcəyini şübhə altına alır. Hazırda ölkənin ciddi maliyyə axtarışında olduğunu deyən müəllif bu sənaye parklarının tkintisi üçün vəsaitin haradan cəlb ediləcəyinin maraq doğurduğunu ön plana çıxarır.  

“Maliyyə böhranı başlayandan hakimiyyətin atdığı addımlar hamısı kosmetik xarakterlidir və onların real islahatlarla heç bir əlaqəsi yoxdu. Elə sənaye parklarının tikintisiylə bağlı qərar da bu qəbildəndir. Bu daha çox görüntü xarakterli addımlardır. Ona görə bu cür addımlarla real nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”, - ekspert N.Əliyev bu sahədə durumu qəzetə şərh edir. Ekspertin  fikrincə, real nəticələrə nail olmaq üçün iqtisadi inkişaf yolunda böyük maneəyə çevrilmiş korrupsiya və inhisarı aradan qaldırmaq lazımdır.

Ekspert vurğulayır ki, hələ ki Azərbaycan hökumətinin korrupsiya və inhisarçılığa qarşı mübarizə aparacağı real görünmür və hökumətdən  bu addımı gözləməyin özünü yanlışlıq adlandırır: “Çünki korrupsiya və inhisarın başında elə yüksək çinli dövlət məmurları dayanır. Əsas səbəb də bundan qaynaqlanır. Belə halların aradan qaldırılması üçün heç olmasa müstəqil məhkəmə sistemi olsaydı bir qədər ümid etmək olardı. Amma o da yoxdur. Siyasi sistem isə çürüyüb. Çürümüş siyasi sistemlə real iqtisadi nəticələrə nail olmaqdan ötrü gərəkən islahatları gözləmək sadəlöhvlükdür”.

Xoş görünməyən perspektiv

“Novoye Vremya” qəzeti “Əlcəzair görüşü neft bazarını sabitləşdirəcəkmi?”   (http://www.novoye-vremya.com/w67234/.../#.V-V3Hih97IV) sərlövhəli məqalə çıxış edir. Məqalənin əsas məqsədi neft istehsalçısı olan ölkələrin təmsilçilərinin sentyabrın sonlarına gözlənilən görüşünün bu ölkələrə, o cümlədən Azərbaycana təsirinə toxunur. Görüşün əsas məqsədi neft hasilatını azaltmaqla neftin qiymətinin yüksəlməsinə nail olmaqdır.

Müəllif deyir ki, bu istiqamətdə bir neçə görüş olub, amma mövqelərin müxtəlifliyi səbəbindən neft istehsalçısı olan ölkələr öz xeyirlərinə qərar qəbul edə bilməyiblər. Ona görə müəllif hələ gözlənilən Əlcəzair görüşü başlamadan onun müsbət nəticə verəcəyinə pessimist yanaşma sərgiləyir.  

Məüllif neftin hasilatının azalmasına ümumi razılıq olmadığı halda konkret olaraq Azərbaycanın hansı addımları atmalı olmasını da arxa plana keçirmir:

“Növbəti “neft çalxalanması” şəraitinin Azərbaycan iqtisadiyyatına təsirinin necəliyini zaman göstərəcək. Amma ölkə iqtisadiyyatını arzuolunmaz nəticələrdən sığortalamaq, manatı sonrakı enişlərdən qorumaq və əhalinin sosial müdafiəsini təmin etmək üçün islahatlar təcili başlamaq zəruridir”.  

Amma müəllif  burada tez real nəticələr əldə etməyin mümkünsüz olduğunu da deyir. Müəllif hesab edir ki, qeyri-neft sahəsində mövcud olan indiki “durğunluq” dövrü nəzərə alındıqda bu sahədə nəyəsə nail olmaq real görünmür: “Uzun müddət bu sahə fəaliyyətsiz qalıb, odur ki, ani olaraq burada nəyisə ixrac etmək yox, istehsala başlamaq hələ mümkün deyil”.

Müəllifə görə, Nazirlər Kabineti, nəhayət, dərin “yuxu”dan ayılaraq situasiyanı düzgün dəyərləndirməklə antiböhran tədbirlərini hazırlamalı və reallaşdırmalıdır, əks halda iqtisadiyyatın perspektivi xoş görünmür.

Cinayət də artır, cinayətkar da

“Bizim Yol” qəzeti isə “Ən çox cinayət törədənlər işsizlərdir” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/85038.html) müəllif ölkədə cinayətkarlığın artmasını araşdırır.

“2016-cı ilin birinci yarımilində cinayətkarlığa qarşı mübarizə və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə respublika daxili işlər orqanlarının təqdim etdikləri rəqəmlər ölkədə cinayətlərin sayının ilbəil artdığını söyləməyə əsas verir”. 

Müəllif məqaləni belə bir narahatedici tonlarla başlayır.

Müəllif statistikaya istinadən bu ilin ilk yarısında 14251 cinayətin qeydə alındığını deyir və keçən ilin eyni dövrülə müqayisədə bunun  5.3% artım demək olduğunu nəzərə çatdırır. Müəllif hüquq-mühafizə orqanlarına əsaslanaraq deyir ki, bu cinayətlərin 85,2%-ni böyük ictimai təhlükə törətməyən (3 645) və az ağır (7 795), 14,8%-ni (1989) ağır və xüsusilə ağır cinayətlər təşkil edib. Müəllif deyir ki, bu sırada iqtisadi məzmunlu cinayətlər keçən il ilə müqayisədə 35.1%, mülkiyyət əleyhinə cinayətlər isə 35.4% artıb. Törədilən cinayətlərin 84.4%-nin üstü açılıb.

Müəllif deyir ki, insan alveri cinayətləri keçən ilin eyni dövrülə müqayisədə  il 16,2% artıb, bu cinayətlərlə bağlı 16 nəfər cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib.

Müəllif vurğulayır ki, dələduzluq (37,1%),  oğurluq (8,1%), o cümlədən mənzillərdən oğurluq (13,5%), soyğunçuluq (40,2%), quldurluq (31,9%), hədə-qorxu ilə tələb etmə (42,9%), korrupsiya ilə bağlı cinayətlər (18,4%) artıb.

Müəllif deyir ki, hüquqazidd əməl törədənlərdən 10 320 nəfərin  (77,1%) işləməyən və oxumayan, 2 432 nəfərinin (18,2%) əvvəllər məhkum edilmişlər,  416 nəfərinin isə (3,1%) yetkinlik yaşına çatmayanlar olduğunu bildirir.  “Göründüyü kimi, cinayətkarların tərkibi dəyişmir, eyni kateqoriyadır və sayları da artaraq gedir”.

Maliyyə amnistiyası olmayınca

“Müsavat” qəzeti “'Yastıq altında yatan milyonlar'” sərlövhəli məqalədə

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/yastiq-altinda-yatan-milyonlar-qubad-ibadoglu-yazdi_379789.html) iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun dövriyyədə olmayan maliyyə vəsaitləri məsələsinə dair düşüncələrinə yer verib.

Ekspert bu ilin yanvar ayı ilə müqayisədə iyul ayında əhalinin banklardakı əmanətlərinin 800 milyon manat azaldığnı deyir: “Belə ki, ilin əvvəlinə 8 milyard 643 milyon manat əmanətə malik olan fiziki şəxslər son 7 ay ərzində 800 milyon manata qədər əmanətlərini banklardan geri çəkiblər. Banklardan geri götürülən əmanətlərin bir qismi məcburi şəkildə bankların bağlanmasına görə, digər qismi isə əmanət sahiblərinin iradəsi ilə etibarın azalmasına görə banklardan çıxarılıb”.

Ölkədə səhm bazarının inkişaf etmədiyini, mülk və torpaq bazarında durğunluğun hökm sürdüyünü deyən  ekspert əhalinin geri çəkdiyi əmanətlərin bir hissəsinin xaricə axdığı, digər hissəsinin isə xarici valyutalara çevrilərək hələ də yastıq altında saxlanıldığı qənaətindədir: “Belə olan halda bu pullar nə sahibi, nə də ki milli iqtisadiyyat üçün əlavə dəyər yaratmır. Bunun başlıca səbəbi biznes mühitinin pis olması, eləcə də banklara inamın itməsi və səhm bazarının inkişaf etməməsidir”.

Q.İbadoğluna görə, sərmayə ehtiyacı gündən günə artan Azərbaycan iqtisadiyyatında bu mənbədən vəsait qoyuluşlarının aşağı düşməsi ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşmaması ilə bağlıdır: “Bu o deməkdir ki, mühitin dəyişdirilməsi üçün yalnız fərmanlar kifayət etmir, xüsusilə də tənzilməyici sektorda ciddi dəyişikliklər tələb olunur. Bu dəyişikliklərdən öncə ölkədə maliyyə-vergi amnistiyasının elan edilməsi vacibdir. Əks təqdirdə yastıq altında yatan vəsaitlər daxildə sərmayə qoyuluşuna deyil, xaricə axacaq”.