Media-icmal 27.11.18

Kapital qoyuluşunun əhəmiyyəti, yeniyetmələrin sərbəstlik axtarışlarının fəsadları, qanuna dəyişikliyin yaratdığı uyğunsuzluq, parlamentdə gözlənilən neft müzakirələri və s. məsələlər bugünkü (27 noyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İqtisadi inkişafın rəhni- kapital qoyuluşu

"Azərbaycan" qəzeti "Kapital qoyuluşunun artımı iqtisadi inkişafı təmin edən islahatların ilkin şərtidir" sərlövhəli məqalədə bəhs olunan iqtisadi göstəricinin ölkədə inkişaf dinamikası təhlil edilir.

Müəllif deyir ki, hər bir ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı vaxtında və aydın məqsədlərə hədəflənən islahatlardan, bu islahatların nəticə verməsi isə kapital qoyuluşundan keçir.

Bu cəhətdən yazıda vurğulanır ki, Azərbaycan xarici kapitaldan yararlanmaq üçün neft amilindən istifadə etdi, "əsrin müqaviləsi" çərçivəsində neft sənayesinə böyük sərmayələr yatırıldı:"Bunun sayəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı durğunluqdan canlanmaya doğru sürətlə addımlamağa başlanıb. 1997-ci ilin payızında həmin müqavilə çərçivəsində ilk neft hasil olunmaqla ölkəmiz böyük məbləğdə gəlir əldə etməyə imkan qazanıb".

Müəllif vurğulayır ki, bundan sonra əldə edilən vəsaitdən ölkənin ümumi inkişafı istiqamətində istifadəyə, sosial-iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə start verilib.

Müəllif bildirir ki, həmin dövrdə islahatlar ilk növbədə xidmət sahələri və kənd təsərrüfatında həyata keçirilib, islahatların sənaye və istehsal sahələrində aparılması isə özəlləşdirmənin yekun mərhələsi olub.

Amma müəllif bunu da bildirir ki, özəlləşdirilmə müsbət nəticələrini bütün imkanları ilə göstərə bilməyib, səbəb də budur ki, özəlləşdirilən müəssisələrin yenidən qurulması, müasir texnika və texnologiyalarla təchizatı üçün sahibkarların vəsaitləri yox idi, odur ki, dövlət özəl sektora dəstək verib: "Bu da nəticəsiz qalmadı. Bunun sayəsində ölkədə qeyri-neft sektoru formalaşıb və bu sektor tədricən iqtisadiyyatda prioritet sahəyə çevrilib".

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) göstəricilərinə istinadən müəllif deyir ki, 2018-ci ildə sənaye sahəsində istehsal edilən mal və göstərilən xidmətlərin həcmi 1,5 faiz artaraq 40 milyard manat olub, sənayenin qeyri-neft sektorunda istehsal ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10 faiz artıb, sənayedə qeyri-dövlət sektorunun payı 83 faizə yüksəlib.

Müəllif komitənin göstəricilərinə istinadən deyir ki, bu ilin yanvar-oktyabr aylarında bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 11 milyard 482,7 milyon manat vəsait qoyulub, bu dövrdə neft sektoruna yatırılan sərmayə azalsa da qeyri-neft sektoruna yönəldilən vəsaitin həcmi 16,7, o cümlədən qeyri-neft sənayesinə qoyulan investisiyalar 18,2 faiz artıb.

Müəllif bildirir ki, yatırılan ümumi sərmayənin 52,3 faizi dövlət, 47,7 faizi qeyri-dövlət sektorlarının sərmayədarları tərəfindən qoyulub.

Yazı müəllifi deyir ki, bu il xarici müəssisə və təşkilatlar əsas kapitala 4 milyard 354,6 milyon manat vəsait yönəldilib.

Müəllif vurğulayır ki, ötən 10 ay ərzində bu vəsaitlər hesabına çoxsaylı müəssisələr tikilib istifadəyə verilib, yeni yollar çəkilib, körpülər salınıb, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, idman obyektləri inşa olunub.

Sərbəstlik axtarışı: çarə evdən qaçmaqmı?

"Oxu.az" saytında isə "Qızlar evdən niyə qaçır? - psixoloq açiqladı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bu suala cavab tapmaq üçün Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin icraçı direktoru, psixoloq Təranə Kazımlı ilə söhbətləşir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, son günlər bəzi yetkinlik yaşına çatan və ya çatmayan qızların evdən qaçmaları barədə məlumatlar sıxlaşır, sığınacaqlara müraciət edən qızların sayı çoxalıb, əksəriyyəti də bu addımı atmalarına səbəb kimi ailədaxili şiddəti, məhdudiyyətlərin qoyulmasını, sərbəstliyin olmamasını göstərirlər.

Psixoloq T.Kazımlıya görə isə buna səbəb ilk növbədə ailələrdə düzgün tərbiyə metodunun olmamasıdır: "Bu gün bizə müraciət edən şəxslərin çoxunda təsbit etdiyimiz səbəb budur. Biz hər zaman valideynlərə deyirik ki, övladlarınızı öz dövrünüzdə olduğu kimi, sizə verilən tərbiyə üsulları ilə yetişdirməyə çalışmayın. Müasir dövrün uşaqlarını onların dövrünə uyğun şəkildə yetişdirmək, tərbiyə etmək lazımdır".

Müəllif hesab edir ki, bu məsələnin kökü ailəyə dayanır, belə ki, uşaqların uğurları həm də valideynlərin zəhməti sayılır, eləcə də uşaqların bu kimi səhvlərə yol verməsi də bir növ valideynlərin məğlubiyyəti sayılmalıdır.

T.Kazımlı hesab edir ki, ailələrdə övladlara düzgün istiqamətdən yanaşma lazımdır və bu mənada ailələrin reabilitasiyasına ciddi ehtiyac var: "Təbii ki, biz bu barədə ailələrə deyəndə, heç kim öz səhvini qəbul etmək istəmir. Amma bizə müraciət edərək, övladlarının gələcəyini düşünən valideynlər də az deyil. Onlar bu səhvlərin fərqinə varır və onları aradan qaldırmaq üçün psixoloq köməyi alırlar".

Psixoloq iddia edir ki, bu problem Azərbaycanda ailədaxili demokratiyanın olmamasından qaynaqlanır, Qərb, Avropa bu məsələni çoxdan həll edib: "Bizdə hər şeyə evdə valideyn qərar verir, məktəbdə müəllim, bu isə uşaqları sıxır, onları qəti şəkildə düzgün olmayan "çıxış yolları" axtarmağa sövq edir".

Amma psixoloq belə bir xəbərdarlıq da edir ki, potensial ana olacaq qızların evdən qaçmasının artması yaxın 10-15 ildə cəmiyyəti uçuruma aparacaq: "Bəli, bu gün qızlar evdən qaçır və hansısa rəfiqəsinin evinə gedir. Və ya sosial şəbəkələrdə tanış olduğu "dostlar"ının. Onlar düşünürlər ki, bu, onlar üçün gələcək vəd edir. Bir məsələ var ki, yetkinlik yaşına çatmayanlar tapılaraq ailəyə qaytarıla bilir, bəs 18 yaşı tamam olmuş qızlar necə? Onlara geri dönmək üçün hansı vədlər verilir?".

T.Kazımlı hesab edir ki, bəzi filmlər, ailədaxili ünsiyyətin az olması uşaqları evdən qaçmağa sövq edir, bu mənada valideynlər ailədə qız uşaqlarına qarşı diqqətli olmalıdırlar: "Valideynlər uşaqları ilə ünsiyyət qura bilmirlər. Hər kəsin əlində mobil telefon, saatlarla sosial şəbəkələrdə gəzişirlər. Diqqət və qayğıdan kənarda qalan uşaq isə təbii ki, ardıcıl səhvlərə yol verəcək".

Psixoloq daha bir xəbərdarlıq edərək deyir ki, şiddət görən fərdlər isə bunu gələcəkdə ailələrində tətbiq edəcək, beləliklə cəmiyyət belə fərdlərin əlində puç olub gedəcək, heç bir ailə dəyəri qalmayacaq".

İki uyğunsuzluğun hay-küyü

"Bizimyol.info.az" da isə "Ümid edək ki, Vergilər Nazirliyi bu məsələyə media vasitəsilə aydınlıq gətirəcək"-ekspert" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Sayt "Sosial sığorta haqqında" qanuna nəzərdə tutulan dəyişikliklərin yaratdığı uyğunsuzluq barədə tanınımış iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin düşüncələrinə yer verib.

Ekspert media mənbələrinə istinadən deyir ki, gələn ildən mülk-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında çalışan fərdi sahibkarlar ümumi gəlirlərinin 25%-i qədər sosial sığorta haqqı ödəyəcəklər.

Amma R.Ağayev bunu inandırıcı saymır, belə ki, indiyə qədər fərdi sahibkarlar qanunun 14-cü maddəsində sahibkarlar üçün nəzərdə tutulan ayrıca maddə ilə sığortaya cəlb ediliblər, yeni dəyişikliklər də sahibkarlıq fəaliyyətinə toxunmur.

R.Ağayevə görə, medianın bunu belə tədqim etməsinin səbəbi sosial sığorta haqqında qanuna indi təklif edilən dəyişikliyin yaratdığı qeyri-müəyyənlikdir: "Məsələnin məğzi belədir: Qanunun hazırda qüvvədə olan redaksiayasında deyilir ki, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər istisna olmaqla, mülki hüquqi xarakterli müqavilələrlə işləyənlər üçün ödəmə mənbəyindən gəlirlərin 25 faizi miqdarında icbari sosial sığorta haqqı tutulur. İndi təklif edilən dəyişiklikdə "sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər istisna olmaqla" sözləri çıxarılır".

Ekspert deyir ki, indi yəni, həm qanunun qüvvədə olan versiyasında, həm də yeni təklif olunan dəyişikliklərdə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı sığorta haqları minimum əmək haqqına faiz nisbəti ilə ayrıca müyyən edilib.

R.Ağayevə görə, indi əsas sual "sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər istisna olmaqla" sözlərinin layihədən çıxaırlması ilə fərdi sahibkarları da bu maddənin təsirinə salıb-salmayacağı məsələsidir.

Ekspert deyir ki, burada daha bir məqam qanunun hazırkı redaksiyasında sahibkarlıq fəaliyyəti dedikdə yalnız "fiziki şəxs" sahibkarlar nəzərdə tutulmasıdır, amma yeni təklif olunan dəyişikliklərdə isə "fiziki şəxs" sözü çıxarılır və sadəcə "sahubkarlıq fəaliyyəti" yazılır.

R.Ağayev elə mediada yaranan rəylərə də bu iki maddədəki dəyişikliklərin səbəb olduğunu, Vergilər Nazirliyinin bu məsələyə media vasitəsilə aydınlıq gətirəcəyəinə ümid etdiyini bildirir.

Baxılacaq neft qiyməti...

"Bakipost.az" saytında isə "Parlamentdə neftin qiyməti yenə müzakirəyə çıxarılır: "Yeni qanun büdcəni riskdən qoruyacaq" - Millət vəkilləri" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif son günlər dünya neft bazarında qiymətlərin kəskin azalması və bunun neft ölkəsi kimi Azərbaycana mümkün təsirlərini deputatlarla müzakirə edir.

Müəllif vurğulayır ki, noyabrın 24-də "Brent" markalı xam neftin bir barelinin qiyməti ötən ilin oktyabrından indiyədək ən aşağı səviyyəyə 58,80 dollara, "Azeri LT CIF" markalı xam neftin 1 barelinin qiyməti isə 61,25 dollara təklif edilib.

Yazı müəllifi xatırladır ki, 2019-cu il Azərbaycanın dövlət büdcəsi layihəsində neftin bir barelinin qiyməti 60 dollar nəzərdə tutulub, hələ büdcə parlamentdə qəbul edilməmiş artıq neftin qiyməti nəzərdə tutlan hədd - 60 dollar ətrafında dəyişmə başlayıb.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov "bakupost"a açıqlamasında deyib ki, əvvəllər neftin qiyməti birjalarda müəyyənləşirdi, indi isə siyasi kabinetlərdə müəyyən edilir: "Son zamanlar Səudiyyə Ərəbistanı neft hasilatını və ixracını kifayət qədər artırıb.Çünki ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı arasında müəyyən danışıqlar aparıldı, iki dövlət başçısı qərar verdi ki, neftin hasilatı və ixracı artırılsın. Buna görə də neftin qiyməti aşağı düşməyə başladı. Ona görə də hələlik neftin qiyməti ilə bağlı proqnoz vermək çətindir".

Büdcə layihəsində neftin bir barelinin qiymətinin 60 dollar götürüldüyünü, layihənin noyabrın 27-də və 30-da müzakirə olunacağını deyən deputat bunu son qiymət saymır və parlament müzakirələrində neftin qiyməti məsələsinə bir daha toxunulacağını bildirir.

V.Əhmədov bildirir ki, neftin qiyməti Azərbaycanın ümumi gəlirlərinə təsir edəcək, amma büdcəyə təsiri olmayacaq, çünki büdcəyə əlavə vəsaitin daxil olması üçün büdcə sistemi haqqında qanuna dəyişiklik edilib, dövlət büdcəsinin xərcləri və gəlirləri öz yerində qalacaq.