Media-icmal 28.09.17

Ölkəyə xarici sərmayə yatırımı, idxaldan asılılığın artmasının səbəbləri, dolların bundan sonra ucuzlaşa bilməsi ehtimalı bugünkü (28 sentybar, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Azərbaycan-xarici investisiya üçün cəlbedici ölkə

"Azərbaycan" qəzeti "Etibarlı tərəfdaş sayılan Azərbaycana xarici investorların marağı artır" sərlövhəli məqalədə ölkəyə xarici sərmayə qoyuluşunu dəyərləndirir. (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=130745)

Müəllif deyir ki, 2008-ci ildə başlanan qlobal maliyyə böhranı dünyada kapital qoyuluşu sahəsində də problemlər yaratdı, çünki investorlar kapital qoyuluşunda riskləri sevmir: "Onlar əmin olmadıqları ölkələrə kapital yatırımından qaçırlar. Lakin az sayda ölkələrə kapital qoyuluşu davam edirdi və belə ölkələrdən biri də Azərbaycandır".

Müəllif deyir ki, Azərbaycan münbit investisiya mühiti, yabançı kapitalın qanunla qorunması və dinamik iqtisadi inkişaf baxımından xarici sərmayədarlar üçün cəlbedici ölkə olaraq qalırdı.

Məqalədə deyilir ki, 1994-cü ildə imzalanmış "Əsrin müqaviləsi" ilə neft sənayesinə qoyulan sərmayə paralel olaraq digər sahələrin də inkişafına təsir etdi və bu il sentyabrın 14-də imzalanmış "yeni əsrin müqaviləsi" də ölkənin iqtisadi inkişafına təkan olacaq: "Dövlət "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasından sonra əldə edilən neft gəlirlərindən ölkənin ümumi sosial-iqtisadi inkişafına kapital qoyuluşuna start vermişdi. Bunun sayəsində ölkədə çoxşaxəli infrastruktur yaradılmışdı. Artıq Azərbaycan bu sahədə dünyanın inkişaf etmiş ölkələri ilə bir sıradadır".

Müəllif deyir ki, yeni inkişafda qeyri-neft sənayesinin və aqrar sektorun inkişafı xüsusilə diqqət mərkəzindədir və dövlətin həyata keçirdiyi iqtisadi siyasətdə bu iki istiqamət prioritet kimi qeyd edilir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bu ilin yanvar-avqust aylarında iqtisadi və sosial sahələrin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 9868,5 milyon manat vəsait yönəldildiyini nəzərə çatdırır. İstifadə olunan vəsaitin 78,7 faizinin məhsul istehsalı obyektlərinin tikintisinə sərf olunduğu vurğulanır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan xarici sərmayədarlar üçün cəlbedici ölkədir, belə ki, hesabat dövründə xarici müəssisə və təşkilatlar tərəfindən əsas kapitala 6019,5 milyon manat vəsait yönəldilib. Qeyd edək ki, xarici ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların vəsaitləri hesabına əsas kapitala yönəldilən sərmayənin 87,9 faizi Birləşmiş Krallıq, Türkiyə, Malayziya, İsveçrə, Rusiya, İran, ABŞ, Yaponiya, Çexiya və Norveç sahibkarlarına məxsusdur".

İdxaldan artan asılılıq

"Exo" qəzetində Azərbaycan idxaldan göründüyündən çox asılıdır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar. (http://ru.echo.az/?p=63012)

Müəllif ölkənin idxaldan asılı olması səbəblərinə ekspertlərlə cavab axtarır.

"Azərbaycan bu gün də idxaldan asılı olan ölkə kimi qalmaqdadır, əlavə olaraq Azərbaycan bazarında xarici məhsulların payı artmaqda davam edir. Baxmayaraq ki, devalvasiyadan sonra hökumət idxaldan aslılığı azaltmaq istiqaməti götürdü, amma bəzi sahələrdə durum daha da pisləşdi. Məs. keçən il ilə müqayisədə bu il ölkəyə ət idxalı 60% artıb".

Ekspertlər bunun səbəbi kimi yerli istehsalın tələbatı ödəyə bilməməsini göstərirlər və həm də onlara görə, "yerli məhsul" anlayışı sonuna kimi izah edilmir.

Ekspertlər vurğulayırlar ki, çox zaman "Azərbaycan çayı" adı ilə çaylar satılır. Halbuki, onlar firmaların idxal etdikləri xarici çaylardır, qablaşdırma dəyişilərək üzərinə "Azərbaycan çayı" etiketi yapışdırılıb.

Ekspertlərə görə, analoji hadisələr şəkər və şəkər tozu sahəsində də baş verir və bütün bunları nəzərə almaqla yerli məhsullarla əhalinin heç 50%-nin də təmin olunmadığını söyləmək olar: "Baxmayaraq ki, rəsmi olaraq yerli məhsullarla təmin olunma 70% göstərilir. Elə sahələr var ki, yerli bazar tam idxaldan aslıdır, məs. elektrotexnika, geyim, ayaqqabı sahəsində, ölkə bazarında qida məhsullarının isə 50%-i idxal məhsullarıdır.

Dövlət Statistika Komitəsinə istinad edən ekspertlər qeyd edirlər ki, son vaxtlar ölkəyə ərzaq mallarının idxalı artıb, bunun bir səbəbi ölkəyə məhsul artımının leqallaşması, digər səbəbi isə yerli istehsalın olduqca azalmasıdır.

Həm də ekspertlər hesab edirlər ki, hökumətin idxaldan aslılığı azaltmaq səyləri lazımi nəticəni vermir.

Üstəlik, ekspertlər bunu da xüsusi olaraq vurğulayırlar ki, yaxın gələcəkdə də bu aslılığı aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq.

Müəllif isə rəsmi statistik rəqəmlərə istinad edərək ayrı-ayrı ərzaq mallarının artan həcmi barədə göstəriciləri sadalayaraq idxal artımını nəzərə çatdırır və əksər ərzaq məhsulları sahəsində idxalın artdığı özünü göstərir.

Müəllif deyir ki, 2015-ci il ilə müqayisədə 2016-cı ildə qida məhsullarının idxalı 35% artıb, ərzaq məhsulları sahəsində idxalın xüsusi çəkisi 2015-ci ildəki 10%-dən 2016-cı ildə 15%-ə yüksəlib, dəyər ifadəsində bu 2015-ci ildə 979 milyon dollar idisə, 2016-cı ildə 1 milyard 322 milyon dollara yüksəlib.

Ekspert: Dollar daha kəskin ucuzlaşmaz

"Bizim Yol" qəzeti "Dolların kəskin ucuzlaşması ilə bağlı" sərlövhəli yazıda

(http://www.bizimyol.info/az/news/22706.html) ekspert Vüqar Bayramovun düşüncələrinə yer verir.

Müəllif deyir ki, bügünlərdəki hərracda dollar kəskin ucuzlaçıb və məzənnə 1,7002-yə enıb.

Müəllifə görə, dolların manata nisbətdə məzənnəsinin bundan sonra hansı həddə formalaşacağı da sual doğurur və bununla bağlı ekspertlə müzakirə aparır.

Sualları cavablandıran iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov bildirir ki, Mərkəzi Bank manatın hazırkı məzənnəsini qoruyub-saxlamağa çalışır: "Nəzərə alsaq ki, yay aylarında keçirilən hərraclarda valyutanın əhəmiyyətli hissəsi satılmırdı, lakin Mərkəzi Bank dolları ucuzlaşdırmırdı və ya manatı mövcud məzənnəsindən çox bahalaşdırmırdı".

V.Bayramov hesab edir ki, Mərkəzi Bank manatın kəskin möhkəmlənməsinə çalışmır, çünki dünya bazarında dolların ucuzlaşması prosesi gedir.

Ekspert hesab edir ki, bir tərəfdən, Ağ Ev dolların ucuzlaşmasında maraqlıdır, bununla da ucuz dollar vasitəsilə ixrac imkanlarını genişləndirmək istəyir: "Ona görə də düşünmürəm ki, bugünkü hərracda dolların kəskin ucuzlaşması gələcəkdə də məzənnənin düşməsinə gətirib-çıxarsın".

Onun sözlərinə görə, indiki məqamda dolların kəskin ucuzlaşması gözlənilmir, manatın dollara qarşı məzənnəsi həm də digər makroiqtisadi ixrac qabiliyyəti kimi faktorlar əsasında müəyyənləşir.

Ekspetə görə, bu baxımdan hələlik manatın kəskin möhkəmlənməsi, əvvəlki məzənnəsinə qayıtması gündəmdə deyil, amma dolların manata nisbətdə məzənnəsi isə zaman-zaman cüzi də olsa dəyişəcək".

V.Bayramov dekabr ayında dollara tələbatın yenidən artacağını bildirir: "Dövlət müəssisələrinin borc öhdəlikləri var, onların yerinə yetirilməsi üçün valyutaya ehtiyac yaranacaq. Sözsüz, bu, manatın məzənnəsinin proqnozlaşdırılması anlamına gəlmir".

Ekspert deyir ki, sadəcə, dollara olan tələbin proqnozlaşdırılmasıdır, bu halda da güman edilən budur ki, Mərkəzi Bank yenə də mövcud məzənnəni qoruyub-saxlaya biləcək.