Media-icmal 29.01.18

"Cənub qaz dəhlizi" sistemində TANAP-ın yeri və rolu, pambıqçılıqla məşğul olan fermerlərin zərərə düşməsi, büdcə vəsaitlərinin mənimsənilməsi bugünki (29 yanvar, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Cənub qaz dəhlizi"nin "onurğa sütunu" -TANAP

"Azərbaycan" qəzetində "Cənub qaz dəhlizi"nin "onurğa sütunu" sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə beynəlxalq qaz layihələrinin yerinə yetirilməsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan, region, eləcə də bütün Avropanın sosial-iqtisadi həyatında baş verəcək mühüm hadisələrə - "Cənub qaz dəhlizi"nin bir sıra hissələrinin istifadəyə veriləcəyi tarixə yaxınlaşırıq: "Layihənin iki seqmentində - "Şahdəniz-2"də və Cənubi-Qafqaz Boru Kəmərinin (CQBK) genişləndirilməsində işlər tamamlanmaq üzrədir. Dəhlizin son hissəsi olan TAP-ın (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) icrası 62 faizi ötüb. Türkiyənin ərazisindən keçən, bir tərəfdən CQBK-ya, digər tərəfdən TAP-a bağlanan TANAP-da da işlər başa çatır".

Yazi müəllifi bu xüsusda TANAP-ı "Cənub qaz dəhlizi"nin "onurğa sütunu", birləşdirici halqası adlandırır: "TANAP "Cənub qaz dəhlizi"ni yaradan üç mühüm kəmərdən ikincisi və ən böyüyüdür. Marşrutu Türkiyənin Gürcüstanla sərhədindəki Posov mahalından başlamaqla Türkiyənin şərq sərhədində CQBK-nın çıxışına, qərb sərhədində isə TAP-a birləşir".

Müəllif bu kəmərin çəkilişi üzrə işlərin sona yaxınlaşdığını, Dardanel boğazından keçən 18 kilometrlik hissəinin də tamamlandığını, sınaq və hazırlıq məqsədilə CQBK-dən TANAP-a qaz ötürülməsinə başlanacağını deyir.

Yazı müəllifi kəmərin Əskişəhrə qədər hissəsinin 2018-ci, Yunanıstan sərhədinə qədər hissəsinin 2019-cu ildə istismara veriləcəyini bildirir.

Müəllif TANAP-ın texniki göstəricilərini xatırladaraq deyir ki, ümumi uzunluğu 1850 kilometrdir, Gürcüstan-Türkiyə sərhədindən Eskişehirə qədər 56 düymlük borularla 1350 kilometr, oradan Yunanıstan-Türkiyə sərhədinə qədər isə 48 düymlük borularla 480 kilometrdir. Boru xəttinin kiçik hissəsi suyun altından keçir, marşrut boyu kəmər Türkiyənin 20-dən çox bölgəsini arxada qoyur.

Müəllif vurğulayır ki, TANAP-ın Türkiyənin təbii qaz tələbatının 12 faizini ödəməsi, ilkin mərhələdə Türkiyəyə ildə 2 milyard kubmetr qaz verilməsi nəzərdə tutulur.

Yazı müəllifi sonrakı 3 ildə bu həcmin 6 milyard kubmetrə, kəmərin ilkin ötürücülük gücünün ildə 16 milyard kubmetr həcmə çatdırılmasının planlaşdırıldığını bildirir.

Müəllif bu həcmin 6 milyard kubmetrinin Türkiyəyə, 10 milyard kubmetrinin Avropaya nəql olunacağını, sonradan kəmərin ötürücülük gücünün 31 milyard kubmetrə qədər artırılması imkanları da nəzərə alındığını vurğulayır.

Layihənin dəyərinin hazırda 7,99 milyard ABŞ dolları təşkil etdiyi deyilir.

Oğurluğun normaya döndüyü ölkə

"Azadlıqinfo.az"da isə "Oğurluğu normaya çevirmiş idarəçilik" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bəzi dövlət qurumlarının maliyyə talançılığı etdiyini deyərək, buna əsas kimi Maliyyə Nazirliyi Dövlət Maliyyə Nəzarəti Xidmətinin (DMNX) bu günlərdəki açıqlamasını göstərir.

Müəllifə görə, maliyyə talançılığı ölkədə yeni məsələ deyil,bu barədə nə qədər yazılsa da, hakimiyyət özünü görməzliyə və eşitməzliyə vurur: "Ölkənin necə idarə olunması, niyə bu duruma düşməsi hamıya məlumdur. İllərlə ölkədəki korrupsiya, məmur özbaşınalığından danışılsa da, faktlarla təsdiqlənsə də, hakimiyyət həmişə özünü təmizə çıxarmağa çalışıb. Tənqidi yazılar, çıxışlar bir qayda olaraq qərəz kimi təqdim edilib".

Müəlif deyir ki, indi ölkədə talançılığın səviyyəsi elədir ki, rəsmi hesabatlarda da bunu gizlətmək olmur, Hesablama Palatasının hesabatları, Statistika Komitəsinin rəqəmləri ölkədə talançılıq eidlməyən sahə qalmadığını, tənəzzülün boy atdığını görmək üçün yetərlidir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, DMNX 2017-ci ildə 10 təşkilatda 2,3 mln. manatlıq mənimsəmə aşkar edib: "Mənimsəmələr abadlıq-təmir işlərində məsrəflərin əsassız şişirdilməsi, bəzi rayon icra hakimiyyətlərində malların dəyərinin ödənilməsi üçün nəzərdə tutulan vəsaitlərin işçilərdən birinin plastik kartına köçürülməsi, əməkhaqlarının əsassız olaraq artırılması, əsassız olaraq artırılan hissənin baş mühasiblərin və onlara yaxın adamların plastik kartlarına köçürülməsi və s. şəklindədir".

Bundan əlavə, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrində tələbələrdən təhsil haqqının yığılaraq vaxtında mədaxil edilməməsi, borcların mühasibat uçotunda düzgün əks etdirilməməsi, normadan artıq ştat vahidlərinin saxlanması, zərərli iş şəraitində işləməyən işçilərə zərərli iş adı ilə əlavə haqq ödənilməsi və nöqsanlar, yeyintilər aşkar edilib.

Müəllif bu faktları ümumi mənzərənin xırda görüntüsü sayır, əslində isə talançılığın həcminin 10 milyardlarla olduğunu bildirir.

Yazı müəllifinə görə, nazirliyin açıqladığı nəticələr Azərbaycan reallığının ifadəsidir və xırda təşkilatlar milyonları ələ keçirirsə, böyük təşkilatlarda pulların "yallı" getdiyini təsəvvür etməyin çətin olmaması deməkdir.

Müəllif deyir ki, burada "özfəaliyyət" yoxdur, hər bir əliəyri məmur özündən yuxarıya "haqq" verərək haqsızlığına davam edir: "Bəli, bu ölkədə icra hakiminin, polis rəisinin, rektorun, komitə sədrinin nə qədər pul yığdığını ən yuxarıda oturanlar əzbər bilirlər, çünki bu eybəcər şəraiti elə yuxarıda oturanlar yaradıblar".

Müəllifə görə, Maliyyə Nazirliyi bu açıqlama ilə bir daha sübut edib ki, ölkədəki böhran, ağır sosial-iqtisadi durum dünyadakı proseslərlə yox, talançılıqla bağlıdır və oğurluğun normaya çevrildiyi ölkədə böhran "əbədi sakin" olaraq qalacaq.

Ziyana düşən fermerlər, qazanan məmur-oliqarxlar

"Novoye Vremya" qəzetində "Pambıqçılara ancaq ziyana düşmək qaldı" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif deyir ki, bu il pambıqçılıq sahəsində problemin kökü ucuz satınalma qiymətlərində və aşağı məhsuldarlıqdadır.

Müəllifə görə, çiçəklənmək, azalan neft gəlirlərini əvəz etmək, ölkəyə 100 milyonlarla dollar axını təmin etmək vədi verən pambıqçılıq ötən il pambıqçılara problemlər gətirib: "Əvvəlki illərin məhsuldarlığına "çatmaq və ötmək" cari ilin əsas devizi idi, amma indi pambıqçılar gəlirləri yox, zərərləri hesablayırlar. Pambıqçılıqla məşğul olan fermer təsərrüfatlarının aşağı məhsuldarlığa və ucuz satınalma qiymətlərinə görə düşdükləri ziyanı məmurlar ödəməlidir. Çünki "ağ qızıl"ın ixracından miyonları məhz onlar qazanırlar". Pambıqçılıq sahəsindəki durumu ekspert Vahid Məhərrəmov qəzetə belə şərh edir.

Ekspert xatırladır ki, hakimiyyət 2017-ci ildə hər hektardan 40 sentner məhsul götürməkdən danışırdı, sonra bu rəqəmi 30 sentnerə endirdi: "Amma, təəəsüf ki, məhsuldarlıq nəinki 40, heç 30 sentnerə də çatmadı, iki dəfə az olmaqla 15,1 sentner təşkil etdi, 136, 4 min hektardan cəmi 206,4 min ton pambıq yığıldı. Bu isə son 5 ilin ən aşağı məhsuldarlıq göstəricisidir".

Ekspert vurğulayır ki, hər hektar üzrə pambığın yetişdirilməsinə 830 manat vəsait xərclənib, sərf olunmuş vəsaiti qaytara bilmək üçün emal müəssisəslərinə hər ha üzrə 1 ton 660 kiloqram məhsul təhvil verilməlidir: "Amma pambıqçılar elə məhsuldarlığa nail olmayıblar, orta hesabla hər hektar üzrə 1 ton 510 kiloqram məhsul toplanıb ki, bu da hər hektardan 150 kiloqram və ya pul ekvivalentində hər hektar üzrə 75 manatlıq az pambıq toplanması deməkdir".

V.Məhərrəmov Neftçala, Ucar, Samux, İmişli, Hacıqabul və s. rayonlarda hər hektar üzrə məhsuldarlığın daha az olduğunu deyərək, bu rayonlarda müflis olan fermerlərin sayının daha çox olduğunu bildirir.

Müəllif deyir ki, əgər bu sahəyə büdcədən pul ayrılıbsa, o zaman fermerlər niyə ziyana düşüblər, əks halda isə nə qədər vəsait götürüldüyü və hara xərcləndiyi sualları gündəmə gəlir.

V.Məhərrəmov hesab edir ki, kəndlilərə dəyən ziyanı məmur-oliqarxlar ödəməlidirlər, çünki ölkədə pambığın satınalınma qiyməti qonşu Türkiyə, İranla müqayisədə 3 dəfə azdır, Qazaxıstandan isə 70% aşağıdır.