Media-icmal - 29.08.18

Regionlarin sosial-iqtisadi uğurları, lombardların və sələmçilərin qanunsuz əməlləri, Azərbaycanda məktəblərin rus bölmələrinin gələcək taleyi və s. məsələlər medianın aparıcı mövzularındandır ...

Regionlar yeni inkişaf mərhələsində

"Azərbaycan" qəzeti "Regionlar inkişaf və quruculuğun yeni mərhələsini yaşayır" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=153160) sərlövhəli məqalədə ölkə bögələrinin sosial-iqtisadi uğurlarını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hakimiyyətin qarşıya qoyduğu əsas məqsəd və vəzifələrdən biri qazanılan sosial-iqtisadi uğurların davamlı olması və miqyasının daha da genişlənməsidir və bu məqsədlə müxtəlif Dövlət proqramları icra edilir: "Regionlarda icra edilən sosial-iqtisadi Dövlət proqramları makroiqtisadi sabitliyin təmin olunmasında, sahibkarlıq fəaliyyətinin genişlənməsində, yeni müəssisələrin və iş yerlərinin yaranmasında, infrastruktur və kommunal xidmətlərin səviyyəsinin daha da yüksəldilməsində, yoxsulluq həddinin aşağı düşməsində və əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılmasında müstəsna rol oynayıb. 2004-cü ildən başlanan regional inkişaf proqramlarının icrası nəticəsində Azərbaycanda qeyri-neft sektoru yüksəliş dövrünə qədəm qoyub".

Müəllifin deməsinə görə, regional inkişaf proqramları sosial sahədə qarşıda duran problemlərin həllində də əhəmiyyət kəsb edib, yeni müəssisələrin yaradılması əhalinin məşğulluq probleminin yoluna qoyulması və yeni iş yerlərinin açılması ilə müşayiət edilib, regionlarda infrastrukturun bərpası və inkişafı, əhalinin kommunal xidmətlər və sosial təminatını yaxşılaşdırıb.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bu günlərdə prezident İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın Şamaxı və İsmayıllı rayonlarına səfərləri göstərdi ki, regionların inkişafı davamlı və dinamikdir.

Müəllif deyir ki, bu xüsusda ölkədə dövlət əhəmiyyətli yollarla yanaşı, rayondaxili, kənd və qəsəbələri birləşdirən avtomobil yolları və körpülərin inşasına və yenidən qurulmasına xüsusi diqqət yetirilir, bir sözlə, son illər yol infrastrukturunun inkişafı istiqamətində icra edilən layihələr yolların müasir səviyyəyə çatmasına hərtərəfli imkan yaradıb.

Yazı müəllifi adı çəkilən səfər zamanı prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın Kürdmaşı-Kəlbənd-Girk və yeni salınan Dəmirçi-Lahıc avtomobil yolunun açılışında iştirakını xatırladır,

Eyni zamanda müəllif Lahıc qəsəbəsində yeni inşa olunan tam orta məktəb binasının açılışı və qəsəbəyə təbii qazın verilməsini, yeni yarımstansiyaların tikildiyini vurğulayır.

Müəllif deyir ki, məqsədyönlü uğurlu siyasət qeyri-neft sektorunun inkişafına, yoxsulluğun azaldılmasına əlverişli şərait yaradıb, əhalinin etibarlı sosial müdafiəsini təmin edib, bu isə aqrar sahə məhsullarının istehsalının və ixracının artmasına səbəb olur.

Müəllif vurğulayır ki, son iqtisadi islahatlar bölgələrdə yeni yüksəliş mərhələsinin əsasını qoyub, əsas işlər isə hələ qabaqdadır, iqtisadi potensial, əlverişli mühit və həyata keçirilən uğurlu sosial-iqtisadi siyasət yaxın illərdə Azərbaycanı inkişaf etmiş ölkələrin sırasına çıaxaracaq.

Xalq soyğunçuları: lombardlar və sələmçilər

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Xalqı soyan lombardlar: yüksək faiz, vergidən yayınma ..."sərlövhəli məqalə oxumaq olar. (http://musavat.com/news/xalqi-soyan-lombardlar-yuksek-faiz-vergiden-yayinma_551625.html).

Müəllif deyir ki, son dövrlərdə bankların vətəndaşlara və biznes sektoruna kredit verməsində irəliləyiş var, amma əvvəlki illərlə müqayisədə indi şərtlər daha ağırdır.

Müəllif vurğulayır ki, rəsmi iş yeri, yüksək maaşı olmayan vətəndaşlar kredit götürməkdə çətinlik çəkirlər və nəticədə nağd pula ehtiyacı olanların çoxu lombardlara və fərdi sələmçilərə üz tuturlar.

Müəllifə görə, problem də elə buradan başlayır, çünki lombardların və fərdi sələmçilərin fəaliyyətinə hər hansı dövlət nəzarəti yoxdur və bu müstəvidə vətəndaşların hüquqları ciddi pozulur.

Müəllifin deməsinə görə, burada faizlər hətta bank faizlərini 2-3 dəfə üstələyir.

İqtisadçı-ekspert Əkrəm Həsənov isə qəzetə deyir ki, həm fiziki şəxslərin sələmçilik etməsi, həm də lombardların fəaliyyəti qanunla qadağandır: "Əlbəttə, onlar bu fəaliyyəti göstərə bilərlər, lakin öz pulları ilə.Yəni, nə lombardlar, nə də fərdi sələmçilər başqalarından borc götürdükləri pulu sələmə verə bilməzlər". İqtisadçı izah edir ki, bu əməl artıq bank fəaliyyəti kateqoriyasına aiddir, belə ki, banklar vətəndaşlardan aşağı faizlə pul götürür, daha yüksək faizlə digər vətəndaşlara kredit verərək bu yolla qazanırlar.

Ə.Həsənov dəvam edərək deyir ki, banklara nəzarətin mahiyyəti də ondan ibarətdir ki, onlar başqalarının pulları ilə risk etdikləri üçün fəaliyyətlərinə nəzarət edilir.

Ekspert lombard və fərdi sələmçilərin fəaliyyətinə nəzarət edilməməsini belə izah edir ki, onlar öz vəsaitlərini borc verirlər: "Ancaq Azərbaycan şəraitində heç bir lombard və ya sələmçi öz pulu ilə işləmir, faktiki olaraq qanunsuz bank fəaliyyəti həyata keçirirlər: "Çünki öz pulları demək olar ki, yoxdur.Lombardlar bir qayda olaraq ya banklardan və ya başqa şəxslərdən kredit götürərək borca verirlər, bu da qanunsuz sahibkarlıq sayılır".

Ə.Həsənova görə, daha bir qanun pozuntusu da odur ki, lombardlar və sələmçilər vergi ödəmirlər, yəni əldə etdikləri faiz gəlirlərindən gəlir vergisi vermirlər.

Üçüncü bir məqam isə odur ki, həm lombardların, həm də fərdi sələmçilərin verdiyi borcların faiz dərəcəsi həddindən artıq çoxdur.

Əgər bankların verdiyi kreditlərin faizi 25-30 faizə qədərdirsə, sələmçilərin və lombardların verdiyi borcların faizi 50 faizdən 100 faizə qədərdir, pulu qaytara bilmədikdə hüquq-mühafizə orqanlarından da istifadə edirlər.

Ə.Həsənov lombard sahibləri və fərdi sələmçilər tərəfindən borcunu qaytara bilməyən vətəndaşların məhkəmələrə verildiyini və onlara qarşı sərt cəzalar tətbiq edildiyini deyir, bunun ölkədə ciddi problemə çevrildiyini deyir.

Azərbaycan təhslinin "rus dili" problemi

"Oxu.az" saytında isə "Təhsil eksperti: Məktəblərdə rus bölməsi ləğv olunmalıdır" (https://oxu.az/society/272277) sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda məktəblərin rus bölmələrinin gələcək taleyinin necə olacağını təhsil ekspert Kamran Əsədovla müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bir neçə gündür ki, mətbuatda Azərbaycan məktəblərində rus bölməsinin pullu olması barədə təkliflər səsləndirirlər.

Ekspert Kamran Əsədov deyir ki, "Təhsil haqqında" Azərbaycan qanununa əsasən dövlət təhsil müəssisələrində təhsil alan hər bir şagird pulsuz ümumi təhsil almaq hüququna malikdir: "Dövlət оrta iхtisas təhsilində və ali təhsilin hər bir səviyyəsində qanunvericiliyə uyğun оlaraq təhsil alanların yalnız bir dəfə pulsuz təhsil almaq hüququnu təmin edir. Bu, şagirdlərin təhsil bölməsindən asılı olmayaraq, həyata keçirilir".

K.Əsədov hesab edir ki, rus bölmələrinin pullu olması son illərdə rus bölməsində təhsilə ciddi marağın oyanması ilə bağlıdır, amma bu, çıxış yolu deyil: "Rus bölməsini pullu etməklə yaranmış sıxlığın aradan qaldırılmasını gözləmək sadəlöhvlük olardı. Bu, birincisi, vətəndaşların hüquqlarının pozulmasıdır. Çünki maddi vəziyyəti aşağı olan ailələrin övladları bu təhsildən məhrum olacaqlar. İkincisi, bu, daha ciddi sıxlığa gətirib çıxara bilər. Çünki ödənişli təhsildə hansısa say məhdudiyyəti tətbiq etmək olmaz".

Ekspert deyir ki, hazırda ölkədə 340 orta məktəbdə tədris rus dilində aparılır:

"Bu, orta məktəblərin 7,6 faizində tədrisin rus dilində aparılması deməkdir. Ölkədə orta məktəblərin ümumi sayı 4472-dir. Tədrisin rus dilində aparıldığı 340 məktəbdə 90 min şagird rus dilində təhsil alır. Bu, ölkədə ümumən şagirdlərin 6,3 faizinin rus dilində təhsil alması deməkdir".

K.Əsədov bildirir ki, Azərbaycanda şagirdlərin ümumi sayı 1 milyon 416 min nəfərdir. Həmin şagirdlərin 450 mindən çoxu rus dilini xarici dil kimi öyrənir ki, bu da ölkə şagirdlərinin 32 faizi deməkdir.

Ekspertə görə, ölkədə fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrində bütün ixtisasların 70 faizdən çoxu rus dilində də tədris olunur. Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin tabeliyində olan ümumi təhsil müəssisələrindən 141-də tədris Azərbaycan dili ilə yanaşı, rus dilində aparılır.

Ekspert hesab edir ki, sıxlığın və valideyinlərin rus bölməsinə getməsinin qarşısını almaq üçün ilk növbədə Azərbaycan bölməsində təhsilin keyfiyyətini qaldırmaq lazımdır, bundan sonra isə rus bölmələrinə qəbulu birbaşa yox, müsahibə mərhələsi tətbiq etməklə həyata keçirmək zəruridir.

Yəni, rus dilində bilik və bacarıqları olmayanlar, anlayışı olmayanları qəbul etməməklə bu problemi aradan qaldırmaq olar".