Media-icmal 29.12.2016

Ölkənin xarici siyasət kursunun uğurları, maliyyə sisteminin, işsizlik, əhalinin gəlirlərinin azalması problemləri bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Uğurlu xarici siyasət kursu

“Azərbaycan” qəzeti  “Azərbaycanın xarici siyasəti beynəlxalq aləmdə ölkəmizin mövqelərini möhkəmləndirir” sərlövhəli məqalədə ölkədə yürüdülən

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113093) xarici siyasət dəyərləndirilir.

Müəllif başa çatmaqda olan 2016-cı ilin Azərbaycan üçün beynəlxalq aləmlə əməkdaşlığın genişləndirilməsi və dərinləşdirilməsi kimi yadda qalan olduğunu bildirir.

Məqalədə xarici siyasətdə ilkin olaraq Avropa ilə əlaqələrin güclənməsi ön plana çıxarılır. Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Azərbaycanın əhəmiyyətli rol oynadığı deyilir, bunun təsdiqi kimi inşa edilməkdə olan TANAP və TAP qaz boru kəmərləri layihələrinin gerçəkləşdirilməsi göstərilir.

Müəllif Azərbaycan, İran və Rusiya arasında əlaqələrin daha da möhkəmlənməsini mövcud xarici siyasi kursun nəticəsi hesab edir. Yazı müəllifi adları çəkilən ölkələr arasında əlaqələri uğurlu regional əməkdaşlıq formatı sayaraq bunun bir sıra mühüm nəticələr vəd etdiyini bildirir: “Söhbət ilk növbədə regional təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsindən gedir. Məlum olduğu kimi, beynəlxalq terrorizm ən əcaib formalarda özünü göstərir və bu hadisələr Azərbaycan, Rusiya və İranı ciddi narahat edir”. Müəllif bu formatın əməkdaşlığın bütün sahələri üzrə inkişaf etməkdə olduğunu bildirir. 

Yazı müəllifi ölkəyə 15-ə qədər xarici ölkə rəhbərlərinin səfərini xatırladaraq buna görə Azəbaycanı dünya ölkələrinin diqqət mərkəzində olan ölkə kimi dəyərləndirir.

Məqalədə həmçinin Azərbaycan rəhbərlərinin dünya ölkələrinə səfərləri də vurğulanır və bu səfərlərin ikitərəfli əlaqələrin yaradılmasında əhəmiyyətə malik olduğu bildirilir.

Bütün bu əlaqələr fonunda münasibətlər kontekstini dəyərləndirən müəllif ölkənin xarici siyasət kursundan irəli gələrək ümumi dəyərləndirmə verir: “Bütünlükdə Azərbaycan diplomatiyası il ərazində xarici siyasət xəttinin prioritet istiqamətlərini rəhbər tutaraq dövlətin maraqları naminə geniş fəaliyyətilə diqqəti cəlb etmişdir. Prezident İlham Əliyevin yeritdiyi xarici siyasət xətti qarşıda duran bütün vəzifələrin icrasını təmin etmişdir”.

Bir neçə bank da …

“Azadlıqinfo” saytı  “Bir neçə bank bazarı tərk edəcək” sərlövhəli məqalədə ölkə banklarının (https://www.azadliq.info/172377.html) perspektivini ekspert Samir Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif hesab edir ki, milli valyuta olan manatın 2017-ci ildə hansı səviyyədə qərarlaşacağı gündəmin əsas mövzusu olaraq qalmaqdadır.

Məqalədə xatırladılır ki, bu məsələ ilə bağlı ən müxtəlif səviyyələrdə fikirlər səsləndirilir və proqnozlar verilməkdədir.   

Müəllif deyir ki, manatın perspektivilə bağlı öz proqnozlarını açıqlayan iqtisadçı-ekspert Samir Əliyev istər manatın gələcək taleyi, istər ölkə banklarının qarşıdakı durumu ilə bağlı nikbin fikir ifadə etməyib.

Yazı müəllifi deyir ki, ekspert Samir Əliyev birmənalı şəkildə qarşıdakı ildə manatın məzənnəsinin sabit olacağını gözləmədiyini açıqlayıb: “Bütün proseslər, proqnozlar onu deməyə əsas verir ki, gələn il milli valyuta öz dəyərini itirməkdə davam edəcək”.

Ekspertin bildirdiyinə görə, bu prosesin “yumşaq”, kəskin olacağı həm hökumətdən, həm maliyyə, xüsusən də valyuta bazarındakı vəziyyətdən asılı olacaq. 

Bu təhlillərə istinadən Samir Əliyev deyir ki, ümumən götürdükdə manat məzənnə və dəyər itirməkdə davam edəcək, bu yöndə hökumətin əsas siyasəti və xətti milli valyutanı ucuzlaşdırmaq olacaq.

S.Əliyev milli valyuta olan manatın ucuzlaşaraq dəyərdən düşməsinin həm də qiymətlərin bahalaşacağını şərtləndirəcəyini bildirir.

Ekspert neqativ porseslərin bununla yuvarlaşaraq başa çatmayacağı, manatın dəyərdən düşməsinin bütünlükdə ölkənin bank sektorunu daha da çətin duruma salacağı düşüncəsindədir.

Samir Əliyev 2016-cı ildə olduğu kimi 2017-ci ildə də bir sıra bankların  bağlanaraq maliyyə bazarını tərk etmək məcburiyyətində olacaqlarını nəzərə çatdırır.  

Ekspert Samir Əliyev haqqında danışdığı bəzi bankların maliyyə bazarını tərk etmələrinin formasının müxtəlif biçimdə olmasını istisna etmir: “2017-ci ildə daha bir neçə bank bazarı tərk edəcək. Bu tərk etmə ola bilsin ki, birləşmə şəklində olsun. Yəni, hansısa banklar birləşsin, ya da lisenziyası geri alınsın”.

Açılan məlum, bağlanan naməlum 

“Exo” qəzeti “10 min yeni iş yerinin açılması Azərbaycanda işsizlik problemini həll etməz” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=5460) ölkədə işsizliyin səviyyəsini ekspertlərlə araşdırır.

Müəllif uyğun qiymətə mənzil təminatının inkişafı üzrə Strateji Yol Xəritəsinin 2020-ci ilə kimi tikinti sektorunda 10 min yeni iş yerinin açılmasını nəzərdə tutduğunu vurğulayır.

Məqalədə həmçinin deyilir ki, 2020-ci ilə kimi nəzərdə tutulan tədbirlər çərçivəsində ÜDM-in daha 249 milyon manat artacağı hədəflənib.

Müəllif statistik rəqəmlərə istinadən hazırda ölkədə 34 min nəfərə yaxın işsiz, işsizliyə görə müavinətin 243 manat olduğunu, bu işsizlər kateqoriyasına aid insanların 15 min nəfərə yaxının Bakıda yaşadığı bildirilir.

Daha sonra isə müəllif  bu yaxın müddətdə açılması nəzərdə tutulan iş yerlərinin işsizlik problemini nə dərəcədə həll edə biləcəyilə bağlı ekspertlərin düşüncələrinə yer verir.  

Ekspertlər 2020-ci ilə kimi 10 min iş yerinin açılmasını real saysalar da böyük rəqəm hesab etmirlər, işsiz insanların sayının bu rəqəmdən ən azı 3 dəfə çox olduğunu deyirlər: “Odur ki, işdən azad etmələr, ixtisarlar nəzərə alınsa bu 10 min yeni iş yeri işsizlik problemini həll etmir”. Ekspertlər qəzetə bu sahədə durumu belə dəyərləndirirlər.

Ekspertlər işsizlik sahədə problemi daha da dərinləşdirən amil kimi kütləvi şəkildə olmasa da hər halda davam edən işdən azad etmələrin və ixtisarların dayanmamasını göstərirlər.

Ekspertlər mülki hüquqi əsasda bir qrup işsizin işlə təmin edildiklərini desələr də bunu müvəqqəti  hal sayaraq bu prosesin istənilən vaxt dayana biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.

Onlar işsizliyin əsaslı şəkildə aradan qaldırılması üçün müxtəlif tədbirlərin həyata keçirilməsinin zəruri olduğunu deyirlər: “Strateji xəritədə yer alan peşə təhsili, məşğulluq mərkəzləri, işsizliyə görə sığorta haqqında qanunun qəbul edilməsi baş tutsa bu zaman problemin hissə-hissə aradan qaldırılacağını söyləmək olar”.

Ekspertlər bu müstəvidə daha bir maraqlı məqamı xatırladırlar ki, statistik qurumlar nə qədər yeni iş yeri açılması barədə danışsalar da bu müddət ərzində nə qədər insanın işdən azad olunması və ya ixtisara salınması haqda rəqəmləri ictimailəşdirmirlər. Ekspertlərə görə, hələ qeyri-formal əmək bazarı nəzərə alınmadan 10 minlərlə insanın iş yerlərini itirməsindən danışılır.

Gəlirlərin azalması sürətlənir

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Əhalinin gəlirləri sürətlə azalır” (http://www.novoye-vremya.com/w76828/.../#.WGPtOxuLTIU) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif deyir ki, ölkədə işsizlikdən sonra ən kəskin problem gəlirlərin bölüşdürülməsidir. Məqalədə deyilir ki, son illər Azərbaycanda əhalinin gəlirlərinin artım sürəti azalır: “Belə ki, əgər bu artım  2012-ci ildə 8,2% idisə, son illərdə 3,2%-ə qədər enib, 2015-ci ildə isə cəmi 1% olub. Bu hesabla maaşların artım sürəti 8 dəfə aşağı düşüb”. 

Müəllif bu fonda gəlirlərin 7%  artımı ilə istehlak qiymətlərinin 12% artması arasında fərqi nəzərə çatdırır, buna görə əhalinin ehtiyatda saxladığı vəsaitləri istehlaka yönəltdiyini bunun  isə banklara əmanət qoyulmasının azalmasına səbəb olduğunu bildirir.

Məqalə müəllifi Azərbaycanda gəlirlərin bölüşdürlüməsi probleminin yaşandığı qənaətindədir və müxtəlif  beynəlxalq təcrübələrə istinad edərək bunu sübut etməyə çalışır.

Müəllif bu beynəlxalq indekslərə aparılan hesablamalara əsasən deyir ki, Azərbaycanda əhalinin 10%-i  40% kasıb təbəqənin əldə etdiyi gəlirdən 1,3 dəfə çox gəlir əldə edir.

Yazıda bu da vurğulanır ki, bu, hələ rəsmi rəqəmlərə istinadən aparılan hesablamalardır, qeyri-rəsmi rəqəmlərə əsaslansa bu fərq daha da böyüyər: “Göründüyü kimi, gəlirlərin artımı barədə hökumətin vədlərinə baxmayaraq, ölkə əhalisinin real gəlirləri azalır və bu hələ rəsmi rəqəmlərə əsasən belədir. Qeyri-rəsmi rəqəmlərə istinad edilsə azalma tempi daha da sürətli olacaq”. Müəllif hesab edir ki, indiki işsizlik problemi səviyyəsində bu iqtisadiyyat və hökumət üçün ciddi problem deməkdir və sosial silkələnmələrə səbəb ola bilər.

Məqalə müəllifinə görə, manatın sabit olmaması isə durumun yaxşılaşmasına hər hansı təsir göstərə bilmir.