Media-icmalı 10.05.18

Keçmiş prezident Heydər Əliyevin 95 illik yubileyi, ölkədə bank sisteminin durumu, korrupsiyaya qarşı müabarizəyə dair imzalanan memorandumlardan gözləntilər bugünkü (10 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Əbədiyaşarlıq rəmzi

"Azərbaycan" qəzeti ""Əbədiyaşarlıq rəmzi" sərlövhəli məqalədə keçmiş prezident Heydər Əliyevin anadan olmasının 95 illik yubileyi ilə bağlı fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hər bir xalqın mənəvi-intellektual potensialı, qüdrəti onun yetişdirdiyi tarixi şəxsiyyətin fərdi keyfiyyətlərində təzahür edir və Azərbaycan xalqının XX əsrdə meydana çıxardığı belə görkəmli şəxsiyyətlərdən biri ümummilli lider Heydər Əliyevdir.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycan tarixinin Heydər Əliyev dövrü taleyüklü məqamları, dövlətçilik uğrunda gərgin mübarizə və s. ilə öz tutumuna, kütləsinə görə bütöv bir mərhələ, epoxadır: "Ancaq heç şübhəsiz, dövlətçilik, idarəetmə, regional siyasət, elm, təhsil, mədəniyyət, idman və s. haqqında yazılacaq nüfuzlu kitablar məhz Heydər Əliyev epoxasından və irsindən qaynaqlanacaq, xalqımızın bu dahi oğlunun fəaliyyəti elmi cəhətdən daha mükəmməl öyrəniləcəkdır".

Müəllif ölkənin milli intibahının təminatında başlıca vasitə sayılan elm və təhsilin bir çox problemlərin həllində mühüm rol oynadığını xüsusi vurğulayır.

Müəllifin deməsinə görə, bu mənada Heydər Əliyev həm sovet, həm də müstəqillik dönəmində respublikaya rəhbərlik etdiyi zaman elm və təhsil siyasəti paralel şəkildə aparılıb.: "Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövründə ölkəmizdə 5 yeni ali təhsil müəssisəsi açılmış və ali məktəblərdə təhsil alanların sayı 70 mindən 100 minə qədər artmışdır".

Müəllif deyir ki, bu həm də milli kadr potensialının gücləndirilməsi deməkdir.

Yazı müəllifi Heydər Əliyevin azərbaycançılığın ən mühüm komponenti olan ana dilinin inkişaf etdirilməsi sahəsində də mühüm tədbirlər həyata keçirdiyini, bu amili azərbaycançılığın təməl prinsipi saydığını bildirir.

Müəllif H.Əliyevin müstəqillik dönəmində ölkədə elmi, ziyalılığı qoruyub saxladığını xüsusi vurğulayır.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, 1997-ci ildə Elmlər Akademiyasının aparıcı alimlərlə Heydər Əliyevun görüşü bu sahədə islahatların aparılmasının əsasını qoyub.

Müəllif deyir ki, Heydər Əliyev Azərbaycanda elmi-texniki potensialı qorumaq və inkişaf etdirmək, iqtisadiyyatı gücləndirmək, mədəniyyəti zənginləşdirmək, xalqın milli mənafeyini qorumaq baxımından Elmlər Akademiyasını ön mövqeyə çəkib.

Bunlar Azərbaycan elminin çoxəsrlik inkişafı tarixində Heydər Əliyev epoxasının böyük dərsləri, tarixi nailiyyətləridir.

Hələ də müəmma olan "bank sektoru"

"Exo" qəzetində "Azərbaycanda iqtisadi ssenari harada necə istəsən inkişaf edə bilər" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə bank sisteminin vəziyyətini iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə ilə müzakirəyə çıxarır.

N.Cəfərli deyir ki, ölkənin bank sektorunun dərin böhran içində olması sirr deyil, hökumət tərəfdən heç bir kömək yoxdur və belə davam edərsə, bu bazar yaxın 5-10 ildə də bərpa edilə bilməz: "Bank sektorunun bərpası prosesi davamlıdır. Bu sektorun bərpası və "təmizlənməsi" prosesi gələn il də davam edəcək.Yerli bankların likvidlik göstəricilərini daha yaxşılaşdırması arzu olaraq qalır".

Ekspert deyir ki, "bank aktivlərinin keyfiyyəti" ilə bağlı Fitch reytinq agentliyi Azərbaycan bank sektorunu mənfi dəyərləndirib, belə ki, sektor öz problemlərini həll edə bilmir.

Bu sahədə durumu şərh edən iqtisadçı deyir ki, Azərbaycanda bir sıra bankların bağlanmasına baxmayaraq, vəziyyət daha da pisləşir və ölkə banklarının maliyyə göstəriciləri ilbəil nənfi dinamika göstərməkdə davam edir.

N.Cəfərliyə görə, bankların vəziyyətini pisləşdirən iki mühüm amil var: "Birincisi, rəsmi məlumatlara görə, bankların və bank olmayan kredit təşkilatlarının kredit portfelində vaxtı keçmiş kreditlərin payı 15% təkil edir. Amma nüfuzlu beynəlxalq qurumlar bildirirlər ki, bu göstərici artıq 30% həddini keçib. Bankların problemləri ağırlaşır, amma hökumət və tənzumləyici tərəfindən hər hansı kömək göstərilmir və burada Azərbaycan beynəlxalq Bankı istisna təşkil edir".

Ekspertə görə, bankların ikinci problemi kreditləşmədir: "Kreditləşdirmə həcmi sürətlə azalır. Bu il aprelin 1-nə Azərbaycan banklarının xalis kredit portfeli 9 595,5 milyon manat olub ki, bu da 2017-ci ilin əvvəli ilə müqayisədə 2,7% , il ərzində isə 28% azalma deməkdir. Baxmayaraq ki, bu il tənzimləyici uçot dərəcəsini iki dəfə aşağı salıb, amma banklar kreditləşdirməyə başlaya bilmirlər".

N.Cəfərli deyir ki, vaxtı keçmiş kreditlərin ilbəil həcmi artdığına görə, kommersiya maliyyə müəssisələri kredit verməyə qorxur və bu məsələdə daxili qaydaları sərtləşdirirlər.

N.Cəfərliyə görə, bazarın neçə ilə bərpa olunacağını söyləmək də çətindir, bu 3, 5 il də, 10 il də çəkə bilər.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda iqtisadi ssenari necə desən inkişaf edə bilər, bazarı iki ilə də canlandırmaq mümkün ola bilər, həm də ola bilər ki, heç 10 ilə də bu canlanma olmasın.

N.Cəfərli deyir ki, Azərbaycan bankları beynəlxalq maliyyə institutları yanında etimadı itirərək reytinqin ən aşağı sırasına düşüblər, buna görə də xaricdən borc almağı düşünməyə dəyməz, odur ki, bu sahədə hər şey Mərkəzi Bankın və hökumətin siyasətindən asılı olacaq.

Əgər müstəqil məhkəmə olmasa...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Memorandumlar kömək edə biləcəkmi? sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Baş Prokuroluq yanında Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə İdarəsilə bəzi qurumlar arasında bu günlərdə memorandumlar imzalanmasını və bundan gözləntiləri müzakirəyə çıxarır.

Müəllif belə memorandumların Dövlət Gömrük Komitəsi, Qida Təhlükəsziliyi Agentliyi ilə imzalandığnı xatırladır və bunu müsbət sayır.

Müəllif hesab edir ki, şəffaflıq və açıqlaır təkcə bri neçə quruma yox, bütünlükdə bütün dövlət orqanları üçün zəruridir: "Ancaq bu halda korruspiyanın indiki səviyyəsini azaltmaq olar, amma bu memorandumlar "quş qoymaq" xətrinə olmamalıdır. Bu sahədə yalnız rüşvətxorluq, fırıldaqçılıq və ya məişət korrupsiyası ilə kifayətlənmək olmaz".

Müəlif deyir ki, "ASAN-xidmət"in fəaliyyətilə rüşvətxorluğun səviyyəsi azalıb, amma korrupsiyaya qarşı mübarizədə dövlət vəsaitlərinin talan edilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir: "Korrupsiyaya qarşı mübarizədə "qapalı zona" ola bilməz, korrupsiya təhsil və ya səhiyyə müəssisələrində yox, daha yüksək instansiyalarda yaranır, bu instansiyalarda korrupsiyaya zərbə endirilməsə rüşvət də, korrupsiya da hələ çox meydan sulayacaq".

Müəllif hesab edir ki, açıqlığın olmaması korrupsionerlərə dövlət büdcəsindən milyonlar oğurlamağa imkan yaradır, odur ki, tenderlər şəffaf keçirilsə milyonları oğurlamağa yer olmayacaq.

Məqalə müəllifi deyir ki, Azərbaycan kiçik ölkədir, burada milyonların kimdə olduğu məlumdur, yəni, hətta ortabab azərbaycanlının maaşını dəfələrlə üstələyən nazirin və ya deputatın maaşı ilə belə təmtəraq içində yaşamaq mümkün deyil.

Müəllifə görə, məmurların gəlir bəyannaməsi məsələsi tətbiq olunmalıdır, çünki korrupsionerlərin bütün əmlakları başqalarının adına olur.

Müəllifə görə, daha bir məsələ antiinhisar mübarizəsinin gücləndirilməsidir, çünki inhisarçılıq bəzi nazirlik və idarə rəhbərlərilə birbaşa bağlıdır.

"Amma, real siyasi, iqtisadi və məhkəmə islahatları başa çatdırılmasa imzalanan memorandumların faydası cüzi olacaq. Məhkəmələrdə hüquqi müdafiə təmin olmayana kimi korrupsiya çiçəklənməkdə davam edəcək".

Müəllif hesab edir ki, yalnız müstəiql məhkəmə həm vətəndaşın hüquqlarının müdafiəsinin, həm də korrupsiyaya qarşı mübarizə zəmanəti ola bilər.