Media-icmalı 20.01.18

20 yanvar hadisələrinin mahiyyəti, islahatlarla bağlı sərəncamların icra olunmaması, ərzaq bahalanmasının davam etməsi bugünkü (20 yanvar, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Milli özünüdərk məqamı

"Azərbaycan" qəzeti "Qürur və şərəf tarixi" sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın azadlıq tarixində 20 yanvar hadisələrinin rolunu dəyərləndirir.

Müəllif artıq üzərindən 28 il keçən 1990-cı ilin 20 yanvar gecəsi baş vermiş hadisələri xalqın tarixinin şərəfli səhifələrindən biri, milli azadlıq hərəkatının yüksəliş zirvəsi, millidərk anı adlandırır.

Müəllif vurğualyır ki, SSRİ rəhbərliyi Azərbaycan xalqının azadlıq və demokratiya tələblərinə tank-top, ölüm və qətllərlə cavab verdi: "Keçmiş SSRİ rəhbərliyinin Azərbaycan xalqının demokratiya və milli azadlıq uğrunda mübarizəsini boğmaq məqsədi daşıyan bu hərəkəti nəticəsində 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıda görünməmiş vəhşiliklərə yol verildi, günahsız insanlar, o cümlədən uşaqlar, qocalar, qadınlar qətlə yetirildi, yüzlərlə adam müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti aldı". Öz ölkəsinin, xalqının azadlığını, şərəf və ləyaqətini hər şeydən uca tutan mərd Vətən övladları canlarından keçərək şəhidlik zirvəsinə ucaldılar".

Müəllif 20 yanvar hadisələrini həm də azadlıq və müstəqilliyə can atan xalqın mübarizlik, əyilməzlik, məğrurluq, yumruq kimi birləşməsi, xəlqi gücün dünyaya nümayişi kimi dəyərləndirir.

Yazıda o zamankı Azərbaycan rəhbərliyi Kremlin qəzəbinə tuş gəlməmək üçün xalqın faciəsinə laqeyd münasibət ortaya qoymaqda suçlanır və hələ 1987-ci ildə Sov.İKP MK Siyasi Bürosu üzvlüyündən, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsindən azad olunsa da Moskvada yaşayan Heydər Əliyevin bu hadisəyə münasibət ifadə edərək mövqe nümayiş etdirdiyini xatırladılır: "O ağır və faciəli günlərdə 20 yanvar qırğını ilə bağlı Moskvada Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı aktının həyata keçirildiyini cəsarətlə bütün dünyaya bəyan edən Heydər Əliyev idi. Dünya azərbaycanlılarının bir millət kimi mütəşəkkilliyinə təkan verən bu bəyanat həmvətənlərimizi xalqın taleyi üçün tarixi məsuliyyəti daşımaq qüdrətində olan yeganə siyasi xadim və milli lider ətrafında birləşdirdi".

Müəllif o zamankı Azərbaycan rəhbərliyinin bu hadisələrə hüquqi qiymət verə bilmədiyini deyir və buna səbəb kimi bu rəhbərliyin vətənpərvər olmadığını göstərir.

Müəllif deyir ki, bu hadisələrə ilk hüquqi qiyməti də Naxçıvanda hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev verib və müəllif 1993-cü ildə H.Əliyev hakimiyyətə qayıdana kimi hakimiyyətdə olanları xəyanətkarlar, cinayətkarlar adlandırır.

Müəllif indi prezident İlham Əliyevın şəhidlərin xatirəsinin uca tutulmasına, şəhid ailələrinin sosial problemlərinin həllinə xüsusi diqqət göstərdiyini xüsusi vurğulayır.

Kağızlar üzərində gedən "islahat"

"Azadlıqinfo.az"da isə "Əliyevin sərəncamlarda yaşayan islahatları" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin sərəncamlarının məzmununun kağız üzərində qaldığını və icra olunmadığını bildirir: "Bəlkə də dünyada Azərbaycan prezidenti qədər sərəncam imzalayan, fərman verən ikinci ölkə başçısı yoxdur.

İstənilən gün xəbər saytlarına nəzər salanda, yeni sərəncamlarla gözlərimiz qızarır. Amma bu günə qədər hər hansı sərəncama əməl olunduğunu, hər hansı fərmanın yerinə yetirildiyini müşahidə etməmişik".

Yazı müəllifi son zamanlar ölkədə Apellyasiya şuraları, Dayanıqlı İnkişaf Şurası, Maliyyə Nəzarəti Komitəsinin yaradılması, bəzi nazirliklərin birləşdirilməsi, cəzaların humanistləşdirilməsi, qənaət rejiminə keçilməsi, yol xəritələrinin hazırlanması kimi proseslərin baş verdiyini, amma bu "islahat proqramları"nın bəhrəsini görməyin mümkün olmadığını deyir.

Müəllif hesab edir ki, təkcə Hesablama Palatası və Statistika Komitəsinin hesabat və rəqəmlərinə nəzər salmaq yetər ki, bütün sahələrdə sürətli tənəzzülün hökm sürməsi görünsün.

Bundan da irəli gələrək müəllif istər bu qurumları və onlar barədə rəsmi sənədləri ölü doğulanlar adlandırır.

Müəllif vurğulayır ki, bu günlərdə dövlət başçısı Azərbaycanda "İnvestisiya fəaliyyəti haqqında" yeni qanunun hazırlanması barədə sərəncam imzalayıb, sənədin məqsədi investisiyaların qorunmasını təmin etməkdir.

Amma müəllif hesab edir ki, bu sənəd də əhəmiyyətsiz olacaq: "Çünki investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, investorlar üçün cazibədar olması üçün ilk növbədə ölkənin demokratik imici olmalıdır. Əgər ölkədə müstəqil məhkəmə sistemi yoxdursa, xırda və orta sahibkarlar hər an böyük məmurların tamahının qurbanı ola bilirsə, bu ölkədə heç bir islahatdan, heç bir uğurdan söhbət gedə bilməz".

Yazı müəllifi statistik rəqəmlərə istinadən deyir ki, hər ay ölkəni xarici investorlar tərk edir, yerli iş adamları da sürətlə mal, var-dövlətlərini ölkədən çıxarırlar. Son illər Azərbaycanın iş adamları Gürcüstan, Ukrayna, Türkiyə iqtisadiyyatına yüz milyonlarla sərmayə yatırıblar.

Müəllifə görə, bu ondan irəli gəlir ki, iş adamları indiki şərtlər daxilində heç bir perspektiv görmürlər, çünki, yenə inhisar qüvvədədir, yenə də məhkəmələr sifariş yerinə yetirən orqan kimi fəaliyyət göstərirlər.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın hələ də Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzv olmamasının özü də xarici investorların ölkəyə axınının qarşısını alır və ölkə bu quruma üzv olmadığı üçün xarici investorlar pozulmuş hüquqlarını beynəlxalq səviyyədə müdafiə edə bilmirlər: "Ümumiyyətlə, korrupsiyanın dövlət siyasətinə çevrildiyi, əhalinin sürətlə yoxsullaşdığı, maliyyə siyasətinin iflasa uğradığı, bank sisteminin bir ailənin əlində cəmləşdiyi, milli valyutanın hər addımda yıxıldığı ölkəyə investisiya yatırmaq heç bir investorun maraqlarına xidmət etmir".

Müəllif hesab edir ki, hakimiyyətin uğur əldə etməsi üçün ilk növbədə ölkədə azadlıqlar təmin edilməli, azad məhkəmə sistemi olmalıdır, əks halda təkcə sərəncam verməklə iqtisadiyyat inkişaf etsəydi, Azərbaycan dünyanın ən qüdrətli ölkəsi olardı və təəssüf ki, hökumətin bütün islahatları quru sözlərdə yaşayır.

İnhisar, korrupsiya = bahalaşma

"Yeni Müsavat" qəzetində isə diqqəti "İnhisarçılar ərzaq məhsullarını yenə bahalaşdırır" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ölkədə ərzaq mallarının bahalaşmasını iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirəyə çıxarır.

Müəllif vurğulayır ki, 2017-ci ildə istehlak malları və xidmətlərin qiymətləri 2016-cı il ulə müqayisədə 12,9% artıb, o cümlədən ərzaq məhsulları 16,4%, qeyri ərzaq malları 11,6%, ödənişli xidmətlər isə 9,2% bahalaşıb.

Yazı müəllifi xatırladır ki, Azərbaycanda kəskin qiymət artımları 2015-ci ildə manatın devalvasiyalarından sonra sürətlənib: "Bahalaşmanın əsas səbəbi kimi idxal məhsullarında dolların məzənnəsinin artımı ilə bağlı yaranan yüksəlmə göstərilib. 2017-ci ilin əvvəlindən manatın məzənnəsi sabitləşməyə başlayıb, ötən müddətdə isə hətta bir qədər möhkəmlənib. Amma manatın sabitləşməsi də qiymətlərdəki artımın qarşısını ala bilməyib.

Ekspert N.Cəfərli deyir ki, son 3 ayda manat dollara nisbətdə dəyişməz qalıb: "Bu faktdır ki, xüsusilə son 8 ayda manatın məzənnəsində ciddi bir dəyişiklik baş vermir. Lakin başqa bir fakt da var ki, avronun məzənnəsi sürətlə artır. Ötən ilə nisbətən 17 faizlik artım var. Bu isə avrozonadan avro ilə alınıb gətirilən məhsulların qiymətində kəskin artımlara səbəb olur".

N.Cəfərli vurğulayır ki, Azərbaycana idxalda avrozonanın payı yüksəkdir və buradan gətirilən mallar avroya görə baha qiymətə daxil olur.

Ekspert hesab edir ki, bahalaşmanın davam etməsinin daha bir səbəbi vergi-gömrük rüsumlarının artmasıdır ki, bunlar dərhal mal və məhsulların qiymətinə oturur.

N.Cəfərli deyir ki, bahalaşmaya daha bir səbəb qaz və enerjinin limitdən artıq hissəsi üçün qiymətlərin kəskin artırılması, qaz və elektrik enerjisindən çox istifadə edən müəssisə və obyektlər üçün bunun ağır yük olması, Aİ-92 markalı benzindəki bahalaşmadır.

N.Cəfərli qiymət bahalaşmasına daha bir səbəb kimi ölkədə inhisarlaşma səviyyəsinin yüksək olmasını, buna səbəb kimi isə 10 illərdir Azərbaycanda geniş vüsət almış korrupsiyanı göstərir: "Bu amilin qiymət artımına təsiri yüksək səviyyədədir. Korrupsiyanın olması sahibkarların əlavə xərclərini artırır".

Bundan irəli gələrək ekspert deyir ki, bu fakt 2018-ci ildə də inflyasiyanın ikirəqəmli olacağı ehtimalını gücləndirir və ən azı ərzaq məhsullarında birrəqəmli inflyasiya görünmür.

Ekspertə görə, neftin qiymətinin yüksəlməsi fonunda büdcədən investisiya xərcləri də kəskin artırılıb, bu, dövriyyəyə daha çox həcmdə manatın daxil olması, həm də inflyasiyanın yüksək olmasının daha real görünməsi deməkdir.