Media-icmalı 23.02.18

Ölkədə beynəlxalq və yerli layihələrin icrası, vəkillik institutunun durumu, bank sektorunda böhranın davam etməsi bugünkü (23 fevral, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Beynəlxalq və yerli layihələrin icrası yan-yana

"Azərbaycan" qəzeti "Beynəlxalq və yerli layihələr paralel icra olunur" sərlövhəli məqalədə ölkədə müxtəlif miqyaslı layihələrin icrasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi siyasətin istiqamətlərindən biri də infrastruktur layihələrinin reallaşdırılmasıdır və hələ neçə il əvvəl ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə tarixi İpək yolunun bərpası bu məqsədə xidmət edib.

Müəllif vurğulayır ki, sonrakı illər görülən nəhəng işlərin sayəsində Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi fəaliyyətə başladı: "Bunun üçün Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu yenidən quruldu, baxmayaraq ki, ölkəmizə qarşı düşmən qüvvələr bu layihənin icrasına, xüsusilə onun maliyyələşməsinə mane olurdular. Lakin dövlətimizin qətiyyətli mövqeyi sayəsində bu layihə reallaşdı və BTQ göstərilən bütün müqavimətlərə baxmayaraq, fəaliyyətə başladı".

Müəllif deyir ki, daha bir belə əhəmiyyətli layihə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin tikintisidir və İpək yolu Şərqdən Avropaya yüklərin daşınmasında nə qədər əhəmiyyətlidirsə, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi də Rusiyaya və Şimali Avropaya yüklərin daşınması üçün bir o qədər vacibdir.

Yazı müəllifi Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı kompleksində görülən işləri də nəzərə çatdıraraq vurğulayır ki, bu layihələrin icrası Azərbaycanın regionda mühüm nəqliyyat və logistika mərkəzinə çevrilməsində həlledici rola malikdir: "Yeni liman ötən il istismara verilən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti üçün bilavasitə yükcəmləyici funksiyasını yerinə yetirəcək. Beləliklə, Şimal, Cənub, Şərq və Qərb istiqamətlərindən dəhlizlər üzrə ölkəmizə daxil olan yük axınları yeni liman kompleksində cəmlənərək Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə Avropaya və əks istiqamətə - Şərqə daşınacaq".

Müəllif ölkə miqyasında icra edilən layihələr sırasında Bakı-Yalama, Bakı-Astara dəmir yolunun yenidən qurulmasını, Ağdaşın Ləki stansiyasından Qəbələyə yeni dəmir yolu xəttinin çəkilməsini göstərir.

Müəllif son 14 ildə hava nəqliyyatı infrastrukturu baxımından ölkədə 7 aeroportun tikildiyini, bunun 6-nın beynəlxalq əhəmiyyətli olduğunu bildirir.

Sosial layihələrin icrası barədə danışan müəllif bunun nəticəsində ölkədə elektrik təchizatının yaxşılaşdığını, qazlaşdırmanın 93 faizə çatdığını, son 14 il ərzində 12 min 300 kilometr avtomobil yolu, o cümlədən 500-dən çox kəndə yeni yolun salındığını bildirir.

Müəllif məktəb, səhiyyə sahəsində, məcburi köçkünlərin mənzil şəraitlərinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı mənzil tikintisinə dair icra olunan layihələri diqqətə çatdırır.

Hüququn hörmətdən salındığı ölkə

"Azadlıqinfo.az" saytında isə "Qanunun tənəzzülündə vəkilliyin inkişafı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Yazı müəllifi dövlət başçısı İlham Əliyevin ölkədə vəkillik institutunun inkişafı ilə bağlı sərəncamı fonunda bu sahədə vəziyyəti dəyərləndirməyə çalışır.

Müəllif deyir ki, ölkədə rəsmi sənədlər icrasız qalır və əgər verilən sərəncamlar, yaradılan qurumlar, imzalanan fərmanlar icraya yönəldilsəydi bu gün Azərbaycan həqiqətən də analoqsuz ölkə olardı: "Amma görünən budur ki, sərəncamlar artdıqca, yeni qurumlar yarandıqca vəziyyət daha da pisləşir. Çünki hökumətin bütün fəaliyyəti imitasiyadır, real islahatlar üçün siyasi iradə yoxdur".

Bunun ardınca da müəllif ölkə başçısının bu günlərdə ölkədə vəkillik institutunun inkişafı ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında sərəncam imzaladığını vurğulayır.

Yazı müəllifi sərəncamda əksini tapan vətəndaşların yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq hüququnun həyata keçirilməsi, insan hüquq və azadlıqlarının etibarlı müdafiəsi və ədalət mühakiməsinin səmərəli fəaliyyəti üçün güclü və nüfuzlu vəkillik təsisatının böyük əhəmiyyəti olması müddəalarını şübhə altına alır: "Olduqca tragikomik mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün müstəqil vəkillər Kollegiyadan çıxarılır, ədalətin təntənəsi üçün çalışan vəkillərə qarşı süni ittihamlar irəli sürülür, hətta vəkillər sifarişlə həbs olunur, o biri tərəfdən vəkilliyin inkişafıyla bağlı sərəncam imzalanır".

Müəllif hesab edir ki, qanunların işləmədiyi, hüququn hörmətdən salındığı, müstəqil məhkəmələrin olmadığı ölkədə vəkillik institutunun necə inkişaf edəcəyi düşündürücüdür: "Dünyanın hər yerində vəkillik ən mötəbər peşələrdən biri hesab olunur. Azərbaycanda isə ən savadlı, peşəkar vəkilin də hər hansı prosesi udmaq şansı yoxdur, çünki ölkədə müstəqil hakim qalmayıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan vətəndaşları öz hüquqlarını qorumaq üçün Avropa məhkəməsinə pənah aparırlar".

Müəllif vurğulayır ki, bu günə qədər minlərlə vətəndaş Azərbaycan məhkəmələrində uduzduğu halda Avropa məhkəməsində qalib gəlib və dövlətdən təzminat alıb.

Yazı müəllifi deyir ki, təkcə siyasi xarakterli məhkəmə prosesləri ölkədə hüquq sisteminin nə qədər acınacaqlı olduğunu göstərir, günahsızlığı sübut edilən insanlara ən ağır cəzalar verilir, vəkil bütün sübutları ortaya qoysa da ittihamın qurama olduğunu sübuta yetirsə də nəticə dəyişmir.

Müəllif deyir ki, dairə bununla qapanmır, ölkənin ən nüfuzlu, beynəlxalq aləmdə tanınmış vəkilləri sıradan çıxarılıb, bu adamlara adi ofis şəraitində işləməyə də, ali məktəblərdə dərs deməyə da imkan verilmir.

Müəllifə görə, bu ölkədə bütün sahələrdə olduğu kimi vəkillik sahəsində irəli getmək üçün peşəkar yox, yaltaqlığı, yalana haqq qazandırmağı, hüququn tapdanmasına göz yummağı bacarmaq lazımdır.

Bu məntiqdən irəli gələrək müəllif indiki şəraitdə vəkilliyin inkişafından danışmağı absurd sayır və heç bir sərəncamın nəticəni dəyişə bilməyəcəyini ifadə edir.

Müəllifə görə, hüququn tənəzzülə uğradığı ölkədə vəkillik inkişaf edə bilməz, ilk növbədə hüququn özünü diriltmək lazımdır.

İqtisadiyyatı tənəzzülə aparan bank böhranı

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Bankların böhranı iqtisadiyyatı da batırır" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan banklarında kapitallaşma yaxşı durumda deyil və bu kapitallaşma olmadan bank sisteminin sağlamlaşdırılması mümkünsüzdür.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, beynəlxalq reytinq agentliyi "Moodyus"un analtikləri də hazırda Azərbaycan bank sisteminin ölkə iqtisadiyyatını lazimi səviyyədə kreditlə təmin də bilmədiyini deyir:"2017-ci ilin 9 ayına əsasən 2017-ci ildə Azərbaycanda banklar tərəfindən kapitallşama 25% olub. Bütünlükdə artıq 20 aydır ki, kreditləşmənin tənəzzülü davam edir. Real sektorun kreditləşməsi səviyyəsi 2013-cü ilin martından bu yana bu qədər aşağı olmamışdı, bank sisteminin zəifliyi bankların əksəriyyətinin kifayət qədər kapitallaşmaması ilə əlaqəlidir".

Müəllif xatırladır ki, banklarin təkcə iqtisadiyyatın yox, həm də fiziki şəxslərin kreditləşməsini azaltması birbaşa bank sisteminin ümumi vəziyyətinə bağlı məsələdir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 2015-ci ildən neftin qiymətinin kəskin enməsilə başlayan iqtisadi böhran, bank sistemində böhran, manatın devalvasiyası, nağd valyuta qıtlığı öz işini gördü: "Kreditləşmə sürətlə azalmağa başladı. Fiziki şəxslərin kreditləşməsinin tənəzzülü banklara qazanmaq imkanı vermirsə, iqtisadiyyatın kreditləşməməsi iqtisadiyyatın inkişaf tempinə əngəl olur".

Müəllif hesab edir ki, bu, yolverilməzdir, belə ki, kreditləşmə olmadan qeyri-neft sektorunun inkişafını düşünmək belə mənasızdır, nəticə etibarilə bu cəhət bütün iqtisadi göstəricilərə mənfi təsir göstərir, bu halda iqtisadiyyatın və ümumi daxili məhsulun (ÜDM) artımına nail olmaq mümkün deyil.

Yazıda "Moodyus"un 2018-ci ildə ÜDM-in 1,5% artacağı, iki il ərzində inflyasiyanın 5-6%-ə enəcəyi proqnozuna inamsızlıq ölkə iqtisadiyyatında heç də hər şeyin o qədər də sadə durumda olmaması ilə izah edilir.

Müəllif bu proqnozun inandırıcı olmamasını öz baxımından belə arqumentləşdirir ki, artıq 6 aydan çoxdur ki, manat sabit məzənnədədir, amma inflyasiya nəinki enmir, əksinə istehlak bazarında da, xidmət növlərində də qiymət artımı davam edir.

Müəllif deyir ki, "Fitch" beynəlxalq reytinq agentliyi manatın məzənnəsinin sabit qalmasını neftin indiki qiymətinin imkan verdiyi valyuta müdaxiləsilə əsaslandırır: "Buna görə də bu məzənnə inflyasiyanın və qiymətlərin enməsinə, bank sektorunun sağlamlaşdırılmasına təsir göstərə bilmir. Iqtisadiyyatın kreditləşməsi azaldıqca, bank əmanətlərinin sayı da azalır, amma qaytarılmamış kreditlərin həcmi artmaqda davam edir.

Müəllif hesab edir ki, bank sistemindəki böhran ölkə iqtisadiyyatına ən ağır zərbə vurub və bu sektorun zəifliyi iqtisadiyyatı da "aşağı dartır".