Media icmalı 23.03.18

Novruz şənlikləri yerli sakinlərin və turistlərin gözü ilə, idxal-ixrac münasibətləri, bazarlardakı bahalıq və s. bugünkü (23 mart, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Yerli sakinlər və turistlər Novruzu necə görürlər?

"Azərbaycan" qəzeti "Bakıda Novruz coşqusu" sərlövhəli məqalədə ölkədə Novruz bayramının qeyd olunmasını yerli sakinlərin və turistlərin gözü ilə dəyərləndirir.

Müəllif bayramın təntənə ilə qeyd olunduğunu vurğulayır: "Qoşa Qala" qapısı yaxınlığında keçirilən "Bahar Qalası" adlı festivalda yerli sakinlərlə yanaşı şəhərimizin qonaqları da iştirak edirlər. Hər bir ölkənin mədəniyyətini əks etdirən suvenirlər və milli-tətbiqi sənət məhsulları, o cümlədən rəsm əsərləri, milli zərgərlik və oyma sənəti nümunələrinin sərgi-satışı qonaqlara nümayiş etdirilir. Dənizkənarı Milli Parkda isə "Şərq bazarı" adlı bayram şənliyi təşkil olunub".

Yazı müəllifi adı çəkilən yarmarkada kənd təsərrüfatı məhsulları ilə yanaşı, əl işləri, sənətkarlıq nümunələri, milli mətbəxə dair müxtəlif məhsulların təqdim olunduğunu deyir.

Həm də əlavə edir ki, bədii və tarixi personajların, Novruz bayramının əsas qəhrəmanları olan Kosa və Keçəlin iştirakı bayram ovqatını daha da artırır.

Müəllifə görə, bayramın coşqu ilə qeyd olunması əcnəbilərin diqqətini daha çox cəlb edir və onlar Azərbaycanın adət-ənənələri ilə tanış olmaq, milli mətbəxin nümunələrini, bayram şirniyyatlarını dadmaq üçün məhz bu günlərdə Azərbaycana üz tuturlar.

Yazı müəllifi İrandan gələn turistlərlə söhbətləşdiyini və müsahiblərinin bu bayramın Azərbaycanda daha coşqu ilə qarşılanmasını vurğuladıqlarnı deyir: "Bakıya birinci dəfə məhz Novruz bayramına görə gəlmişəm. Xalqınızın çox gözəl dəyərləri var. İnsanlar öz adət-ənənələrini, mədəniyyətlərini qoruyub saxlaya bilib, inkişaf etdirib. Gəldiyim gündən Azərbaycan mətbəxi ilə tanışam. Mətbəxinizin təamları çox dadlıdır. Bakı heyranedici və müasir şəhərdir. Onu da deyim ki, Azərbaycanda əsl Novruz bayramı keçirilir. Bu, çox maraqlı və yaddaqalandır", turistlərdən biri bildirir.

Müəllif Novruz şənliyində yerli sakinlərlə də söhbətləşdiyini deyir və bu şəxslər Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyduğunu, bayramın yüksək əhvali-ruhiyyə ilə qeyd edilməsinin bununla bağlı olduğunu bildirirlər.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, söhbətləşdiyi sakinlər bayramın bütün ölkəboyu belə yüksək ruhla qeyd olunmasını həm də milli adət-ənənəyə bağlılığın göstricisi kimi dəyərləndirirlər.

Ölkə idxal-ixrac tərəzisində

"Exo" qəzetində "Azərbaycan özünü ərzaqla ancaq 60% təmin edir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin ərzaq təminatında idxalın üstünlük təşkil etməsini iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirəyə çıxarır.

"Hazırda Azərbaycan özünü cəmi 60% ərzaqla təmin edə bilir, rəsmi məlumatlara görə, bu daha çoxdur. Əgər inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisə etsək, bu o qədər də yaxşı nəticə deyil, amma bunu pis saymaq da olmaz. Nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycan kənd təsərrüfatı məhsullarını təkcə idxal etmir, həm də ixrac edir". Ekspert bu sahədəki durumu şərhində qəzetə belə anladır.

N.Cəfərliyə görə, idxal-ixrac sahəsində Azərbaycanın ən böyük problemi odur ki, istehsal həcmi kiçik, istehsal üçün yararlı torpaqlar çox azdır: "Beləliklə, ixrac artanda ölkədə kənd təsərrüfatı məhsulları çatışmazlığı yaranır, qiymətlər dərhal bahalaşır. Hazırda Azərbaycan Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Ukrayna və s. dövlətlərdən məhsul idxal edir. Azərbaycan Argentinadan armud idxal edir ki, bəzən yerli məhsullardan ucuz satılır. Belə məqamlar üzərində işləmək lazım gəlir, çünki, bu, yolverilməzdir".

Ekspert bir çox marketlərdə bir neçə adda Azərbaycan çayının satıldığını deyir, amma onları Azərbaycan məhsulları saymağın mümkün olmadığını deyir: "Məsələ budur ki, yerli məhsulun müəyyən marka ilə istehsalı hələ o demək deyil ki, bütün xammal da ölkədə istehsal olunub. Bəzən belə olur ki, məhsulun adından başqa onu təşkil edən bütün tərkib, hətta qablaşdırılmasına sərf edilən qutu, yapışqanlar belə idxal məhsullarından ibarət olur. Dünyada elə ölkə yoxdur ki, özünü ərzaqla tam təmin etmiş olsun və Azərbaycan da bu mənada istisna deyil. Əgər ölkədə normal rəqabət və yaxşı biznes mühiti olsaydı, problem olmayacaqdı".

Ekspert hesab edir ki, əlverişli biznes mühiti olan yerdə sahibkar öz məhsulunu ixrac etmək üçün qablaşdırma məhsullarını idxal etməyəcəkdi, tələbatını yerli istehsal hesabına ödəyəcəkdi.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu, maliyyə baxımından da faydalıdır, bu isə dövlət prosesi stimullaşdıranda, vergi və gömrük güzşətləri təqdim edəndə baş tutur.

Müəllif isə rəsmi statistikaya bəzi göstəriciləri xatırladır ki, 2017-ci ildə ölkədə 6,58 milyard manatlıq kənd təsərrüfatı məhsulu isthesal edilib ki, bu 2016-cı il ilə müqayisədə 4,2% çoxdur. 2018-ci ilin nəticələrinə görə, Azərbaycan məhsullarının ixracı 234 milyon dollar və ya 29,1%, idxal isə 238 miloyn dollar və ya 52,8% artıb. Dünya bazarında neftin qiymətinin yüksəlməsi ixracda onun xüsusi çəkisini artırıb, belə ki, 2018-ci ilin yanvarında 874 milyon dollarlıq (84,2%) xam neft, 22,7 milyon dollarlıq təbii qaz (2,19%), 34,8 milyon dollarlıq (3,36%) meyvə-tərəvəz ixrac edilib. İdxalda isə əsas yeri 151.1 milyon dollarlıq (21,94%) olmaqla aparıcı dünya istehsalçılarından avadanlıqlar alınması tutub.

Meyvə-tərəvəz bahalığı

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Bayramdan sonra bazarda qıtlıq yaşanır, bəzi məhsullar 2 dəfə bahalaşdı" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif Novruz bayramından sonra bazarlarda bəzi kənd təsərrüfatı məhsullarının qıtlığının yaranmasını və kəskin qiymət bahalaşmasını gündəmə daşıyır.

Müəllif Bakının "8-ci kilometr bazarı"nda gördüklərinə əsasən bahalaşmanın səbəblərini araşdırmağa səy edir: "Bazarda xiyar-pomidorun da qiymətində kəskin bahalaşma müşahidə etdik, bayramdan öncə 3-4 manata təklif olunan məhsullar bu gün 5-7 manata satılır. Hazırda xiyarın 1 kq.-ı 8-12, bayramdan öncə 70 qəpiyə olan alma isə 1.50-2 manata qalxıb".

Yazı müəllifi deyir ki, satıcılar bu bahalığı Novuz tətillərilə bağlı topdansatış obyektlərinin mal gətirməməsilə izah edirlər: "Bu səbəbdən də kimin əlində nə məhsul qalıbsa bazara çıxarıb, qıtlıq yarandığından qiymətlər də bahalaşıb.

Alverçilərin başı bayrama qarışıb, istirahətə çəkiliblər. Gördüyünüz kimi, piştaxtaların çoxu boşdur. Bu səbəbdən də xiyar, pomidor, göyərti məhsulları kəskin bahalaşıb. Hazırda bazarda bu məhsullara tələbat həddindən artıq çoxdur".

Müəllif satıcılara istinadən bazarda qıtlığın hələ iki gün də davam edəcəyini, yeni mallar bazara gətirildikdən sonra qiymətlərin stabilləşəcyini bildirir.

Yazıda vurğulanır ki, cəmi iki yerdə göyərti satışı həyata keçirildiyi üçün əvvəllər 10 dəstəsi 1 manata təklif olunan göyərtinin indi bir bağlaması 20 qəpiyə təklif edilir, tərxunun bir dəstəsi 80 qəpik -1 manata satılır.

Müəllif müşahidələrinə əsasən qiymətlərin belə fantastik bahalaşmasının bazara gələn müştəriləri də təəccübləndirdiyini diqqətə çatdırır və alıcılardan biri deyir: "Novruz bayramı öncəsi bahalaşmanı başa düşdük, bəs indiki qiymət artımı nə deməkdir? İndi vəziyyət əksinədir, Novruzdan sonra qoz-fındıq ucuzlaşıb, meyvə-tərəvəz isə bahalaşıb. Sanki bütün satıcılar sözləşib, məhsullara standart qiymət qoyublar, 8 manata xiyar, 7 manata pomidor olar? Həmişə 70-80 qəpiyə aldığımız almalar 1.50-2 manat olub. Hansı satıcıya bunun səbəbini soruşuramsa cavab verir ki, topdan baha satılır".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, kartof, soğan, kök, kələm, turp və digər bu kimi tərəvəzlərin qiyməti sabit qalıb.

Müəllif deyir ki, artıq Novruz bayramı geridə qaldığından qoz-fındıq, quru meyvələr və digər bayramlıq məhsullar ucuzlaşıb, səbəb də budur ki, satıcılar bayram ərəfəsində aldıqları malları satıb qurtara bilmədikləri, bundan sonra bu məhsulların alıcılarının az olacağı üçün qiymətlərə endirim ediblər.