ООН выпустила предупреждение об увеличении интенсивности горячих волн

Bakı/29.07.23/Turan: Birləşmiş Millətlər Təşkilatı xəbərdarlıq edib ki, dünya getdikcə daha intensiv isti hava dalğaları ilə üzləşməyə hazır olmalıdır.

Bu barədə BMT-nin Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının ekstremal istilər üzrə baş müşaviri Con Nairn Cenevrədə jurnalistlərə bildirib. "Bu hadisələr intensivliyi artmağa davam edəcək və dünya daha güclü isti hava dalğalarına hazırlaşmalıdır", - deyə o qeyd edib.

Ekspert Qorxmaz Ibrahimlinin fikrincə bu proqnoz çox da təəccübləndirici praqnoz deyil. Vaxt aşırı belə proqnozlar verilir.

“ Hesab edirəm ki, ötən il 60000 insanın ölüm səbəbinin istilər olduğu qeyd olunub. Bu çox da ciddi rəqəm deyil İnsanlar istilər zamanı ürək çatışmazlığından ölürsə bunu da istilərin ayağına yazmaqla bu rəqəmi daha da böyütmək mümkündür”.

Ekspertin fikrincə əvvəlki illərdə daha çox istilər müşahidə olunub. Avropada meşələrin yanğını  2021-ci ildə baş verib.

 “2 il öncə daha güclü istilər görülüb. Yay aylarında istilərin olması normal haldır. Xüsusəndə iyul avqust aylarında bu istilər müşahidə olunursa insanları bu cür məlumatlarla qorxutmağa ehtiyac yoxdur. İnsanlar belə məlumatları eşidib qorxduğu üçün normal günəş enerjisi almırlar. Günəşin zərərli olmadığı saatlarda çölə çıxmırlar. Hər kəs daha sərin məkanlara üz tutur.  Bu qışda insan orqanizimində müxtəlif növ xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur”.

Q. İbrahimli dünyada havaların kəskin istiləşməsinin əsas səbəbini insanlarda görür. İnsanlar təbii ehtiyatlardan düzgün istifadə etmədikdə, zaman-zaman baş verən hadisələr səbəbindən dünyada kəskin istiləşmə və kəskin soyuma prosseslərinin olduğunu vurğulayıb.

“İstilərin artmasının səbəbi karbon dioksidin(CO2) artmasıdır. Karbon dioksidin artmasına səbəb isə sənayeləşmədir. Metalın kəşfindən başlayan sənayeləşmə gətirib bu yerə çıxarır. Təbiət özü-özünü nizamlaya bilmədikdə kəskin istiləşmələr baş verir”. 

Ekspert Orta illik teperaturun hesablanması haqqında məlumat verdi:

Orta illik teperaturun hesablanması uzun bir dövrü əhatə edir.   Bu yüz illik hesablamalarla gedir.  Onun nəticəsində illər ərzində fərqlər görünür.  20-ci əsrin sonunda BMT digər ekoloji təşkilatlatlar təbiətdə temperaturun yüksəlməsinin verəcəyi fəsadları alimlər sayəsində elan edib. Bunun qarşısını almaq üçün müxtəlif sammitlər -Paris, Kioto sammiti keçirilib. Həmin sammitlərdə məsələlər müzakirə olunub. Qərara gəlindi ki, temperaturun 1.5 dərəcədən artıq yüksəlməməsi üçün müxtəlif tədbirlər planı təqdim olunub. Buna  da mane olan qlobal güclər var.  Bunlar Çin,Rusiya, Hindistan,ABŞ  kimi  ölkələr dünyaya daha çox karbon-dioksid kimi zərərli qazları buraxırlar.  Çünki onlar böyük sənaye dövlətləridir. İstiləşməyə təbii səbəblər də var: Meşə yanğınları, ildırımlar, Ozon qatında olan dəliklərdən gələn istilər və s. kimi bir çox səbəblər var. İstiləşmə sayəsində dünya okeanlarında suyun səviyyəsi artır, buzlaqlar əriyir. Bir müddət sonra bu prosses tərsinə olaraq dəyişəcək. Yəni, soyuqlaşmaya doğru gedəcək.

 Bundan əlavə ekspert Azərbaycanda olan istiləşmənin səbəblərini vurğuladı.

“Azərbaycanda da dünyada olduğu kimi son 100 ildə orta illik hərarətdə artım müşahidə olunur. Bizim az olan buzlaqlarımızın ərazisi kiçilib, su ehtiyyatlarımız azalıb( onsuzda biz trans sərhəd suların hesabına yaşayırıq). Bunların təbii səbəblərindən başqa ərazidə meşələrin sayı azalır, təbiətlə düzgün davranmırıq, şəhərsalmamız doğru deyil”

Q. İbrahimli xüsusənBakının və Abşeron yarımadasında hökm sürən hava şəraiti ilə bağlı qeydlər etdi.

“ Bakıda betonlaşma ilə daha da havanı istiləşdirmişik. Buxarlaşma artır. Abşeron yarımadası ərazisi onsuzda  nəmişlik olan bir yerdir. Daşlar, betonlar ətrafa daha çox isti yayır. Azərbaycanda qlobal istiləşmə ilə bağlı vəziyyət heç də ürəkaçan deyil. Çünki bizim təbiətə münasibətlə bağlı  davranış müxtəlifdir. Bir çox hallarda biz  təbiətə öz evimiz kimi yanaşmırıq”.

Ekspert Avropa ölkələrinin yanaşması ilə Azərbaycanda olan yanaşmasını müqayisə etdi.

“Məncə, Avropa normal yayı yaşayıb. Bəzi ölkələr- Yunanıstan, İtaliya, Türkiyəyə Afrika havası daxil oldu. Bu isə normaldır. 5-10 ildən bir baş verən hadisədir. Cənubdan havalar daxil olur. Bəzən istilik 50 dərəcəyə çatır. Bu təhlükəlidir. Əhaliyə öncədən xəbər olunur”

Qorxmaz İbrahimli problemin həlli üçün də insanların özünü görür. Avropa ölkələri bunun qarşısını almaq üçün yaşıllıqları artırır, su ehtiyatları israf olunmur. Bunun qarşısını almağın ilk yolu insan amilidir.

İnsan ətrafına qarşı diqqətli olmalıdır. Necə ki, biz dənizi, küçələrimizi zibilləyirik. Bəzi insanlar küçəni təmizləyən qadınlara belə hörmət etmir. Biz  təbiətə nə ediriksə onun da qarşılığını alırıq.

Ekspert həll yollarının biri kimi ümumilikdə yaşıllıqlar artırılmalıdır, əhalinin urbanizasiya prossesini nizamlamaq lazımdır, əhali iri şəhərlərdən kiçik qəsəbələrə daşınmalıdır, Yeni iş yerləri açılmasında, universitetlərin müxtəliv şəhərlərə bölünməsində görür. Belə olduqd şəhərlərdə insanlar azalır.

“Hökumətimz bubları  həyata keçirsə, dəstək olsa bir çox təhlükənin qarşısını alarıq”.