G7 liderləri Rusiyaya qarşı sərt mövqe nümayiş etdirərək, Çin ilə bağlı narahatlıqlarını vurğulayırlar

Rusiyaya siqnal göndərmək üçün vacib bir addım olaraq, G7 liderləri Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenskini mayın 19-21-də Xirosimada keçirilən sammitdə iştirak etməyə dəvət etdilər. Zelenskinin daxil edilməsi G7-nin Rusiyaya qarşı möhkəm mövqeyini və Ukraynaya dəstəyini vurğuladı.

Bundan əlavə, G7 liderləri Rusiyaya qarşı qlobal sanksiyaların yeni dalğasını tətbiq edərək, onun dünyanın ən sərt sanksiyalarına məruz qalan ölkə statusunu vurğulayıblar. Liderlər prezident Vladimir Putinin hərbi əməliyyatlarına qarşı mövcud maliyyə sanksiyalarının effektivliyini artırmaq planlarını açıqladılar. Son sanksiyalar artıq sanksiya altında olan və hərbi əməliyyatlarda iştirak edən şəxslərə və şirkətlərə qarşı daha sərt məhdudiyyətlər tətbiq edir. Məsələn, Birləşmiş Ştatlar 125 ölkədə 20-dən çox fərdi və təşkilata qarşı sanksiya tətbiq edib.

Prezident Co Bayden Ukraynaya zirehli döyüş maşınları və artilleriya da daxil olmaqla 375 milyon dollar dəyərində əlavə hərbi yardım paketi elan edib. O, həmçinin ABŞ və Çin arasında son onilliklərin ən aşağı səviyyələrindən birində olan münasibətlərin gələcək yaxşılaşması ilə bağlı nikbinliyini ifadə etdi.

Rusiya əvvəllər digər yeddi ölkə ilə birlikdə bəzi sammitlərdə iştirak etmişdi, lakin 2014-cü ildə Krımın ilhaqından sonra o zamankı "Böyük səkkizlik" dən kənarlaşdırıldı.

G7 liderləri də Çinin nəhəng bir rəqibə çevrilməsindən narahatlıqlarını ifadə etdilər. Böyük Britaniyanın Baş naziri Rishi Sunak, Çinin həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə artan avtoritarizmini əsas gətirərək bu əsrdə qlobal təhlükəsizliyə və firavanlığa ən böyük meydan oxuduğunu vurğuladı.

Yeddilərin  qrupu, "iqtisadi məcburiyyətə"xüsusi diqqət yetirərək, Hind-Sakit Okean və Tayvandakı mübahisəli mövzularda mövqelərini açıqlayan iki açıqlama yayımladı. Çinin investisiya siyasəti inkişaf etməkdə olan ölkələri Böyük borclarla yüklədiyinə görə tənqid olundu. Son illərdə Çin, pandemiyanın səbəblərini müstəqil şəkildə araşdırmağa çağırdığı üçün Avstraliyadan idxalın azaldılması, Amerika raket sisteminə ev sahibliyi etmək qərarına görə Cənubi Koreyanı hədəf alması və bundan sonra Litvaya qarşı tədbirlər görməsi kimi qəbul edilən laqeydliyə cavab olaraq ticarət tədbirlərindən çəkinmədi. Tayvana de-fakto səfirlik yaratmağa icazə verdi. "Böyük yeddilik "bu cür məcburiyyətin" Böyük yeddilik " üzvlərinin və dünyanın digər tərəfdaşlarının xarici və daxili siyasətini pozmağa yönəldiyini bildirib.

Liderlər, ölkələrə Çin investisiyalarına alternativ təqdim etməyi hədəfləyən bir proqram çərçivəsində 600 milyard dollara qədər maliyyə cəlb etmək məqsədlərini təsdiqlədilər.

G7 liderləri, Amerikanın Çindən ayrılma konsepsiyasının daha mülayim bir versiyası olan Avropa Komissiyası prezidenti Ursula von der leyenin yanaşmasına uyğun "risklərin azaldılması" siyasətini müdafiə etdilər. Onlar həmçinin məcburiyyət və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarla əməkdaşlığa qarşı "koordinasiya platforması" işə salıblar. Bu platformanın konkret təfərrüatları bəlli olmasa da, ticarətin təşviqi və ya Çin blokadalarını aşmaq üçün maliyyə təmin etməklə bir-birini dəstəkləyən ölkələrin iştirak edəcəyi gözlənilir. Ən vacib tədarük zəncirlərinin gücləndirilməsi, rəqəmsal infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və çoxtərəfli ixrac nəzarətinin tətbiqi G7 tərəfindən planlaşdırılan tədbirlər arasındadır. ABŞ, Yaponiya və Hollandiya artıq Çinə Çip və texnologiya ixracına qadağa da daxil olmaqla ixrac nəzarətini tətbiq etdi.

Rusiyaya münasibətdə davamlılığını nümayiş etdirən və Çinin Ukrayna böhranının həllində rolunu tanıyan G7 liderləri Çinlə konstruktiv və sabit münasibətləri inkişaf etdirməyə hazır olduqlarını bildirdilər. Çinin dünya birliyindəki mövqeyini və qlobal problemlərin həllində və ümumi maraqların qorunmasında iqtisadi əhəmiyyətini tanıdılar. Liderlər izah etdilər ki, onların siyasi yanaşmaları Çinə zərər vermək və ya onun iqtisadi tərəqqisinə və inkişafına mane olmaq məqsədi daşımırdı. Çinin beynəlxalq qaydalara riayət etməsinin vacibliyini vurğuladılar və bu qaydalar çərçivəsində fəaliyyət göstərən Çinin dünyaya fayda gətirəcəyini iddia etdilər. Yeddi qrup qarşılıqlı əlaqəni qorumaq və təcrid olunmamaq öhdəliyini təsdiqlədi və iqtisadi davamlılığı təmin etmək üçün risklərin azaldılması və şaxələndirilməsinin vacibliyini qəbul etdi.

Sammitdə G7 liderləri dünya iqtisadiyyatının möhkəmləndirilməsi və qiymət artımı nəticəsində ailələrin və dövlət büdcələrinin üzləşdiyi artan təzyiqin aradan qaldırılması üzrə təşəbbüsləri müzakirə ediblər. Bu problem xüsusən Afrika, Asiya və Latın Amerikasının inkişaf etməkdə olan ölkələrinə təsir edir.

Sammitdə istifadə olunan diplomatik ritorikaya baxmayaraq, G7 koalisiyasının Çinə və Rusiyaya münasibətdə siyasətinin daha da sərtləşəcəyi gözlənilir. Aparıcı iqtisadiyyatlar ittifaqı, göründüyü qədər, Çinin ixrac potensialına məhdudiyyətlər tətbiq etməklə və Birləşmiş Ştatlar və onun müttəfiqləri üçün böyük maraq təşkil edən regionlarda ilhaqın qarşısını almaqla, Çinin iqtisadi təsirini azaltmaq qətiyyətindədir. Maraqlıdır ki, bu regionlara keçmiş Sovet İttifaqının ərazisi, habelə Afrikada çox şey vəd edən, amma zəif inkişaf etmiş bölgələr daxildir. Çin üçün, eləcə də Çinin iqtisadi tənəzzülünün nəticələrindən çoxdan narahat olan beynəlxalq ictimaiyyət üçün gələcək çətin görünür. Bu yaxınlarda baş verən Covid-19 pandemiyası bu təzahürün ən gözəl nümunəsidir.