Əliyevlə Paşinyan Moskvada nə barədə razılığa gəliblər? - Boris Navasardyan Çətin sualda

Siyasi analitik və Yerevan Mətbuat Klubunun Fəxri Prezidenti Boris Navasardyan “Çətin sual” proqramına verdiyi müsahibədə MDB-nin Moskva sammitinin nəticələrini, sammitdə əldə olunan razılaşmaları və qəbul edilən qərarları şərh edib.

Navasardyanın sözlərinə görə, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçirilən görüş zamanı əldə edilən razılaşma – yəni 1 yanvar 2025-ci il tarixindən etibarən Rusiya sərhədçilərinin Ermənistan-İran sərhədində yerləşən nəzarət-buraxılış məntəqəsində (NBM) xidmət aparmayacağı və nəzarətin Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidmətinə (MTX RA) təhvil veriləcəyi barədə qərar – Yerevandakı siyasi dairələr üçün tam bir sürpriz olub. Bundan əlavə, həmin tarixdən etibarən Ermənistan MTX Sərhəd Qoşunları Ermənistan-İran və Ermənistan-Türkiyə dövlət sərhədinin mühafizəsində Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin (FTX) Sərhəd Xidməti ilə birgə iştirak edəcək. Bu qərar Ermənistan hökumətinin öz sərhədlərini qorumaq məsələsini əvvəlcədən qaldırmadığı üçün gözlənilməz olub.

Nəticədə, Rusiya FTX-nin Azərbaycan Respublikasının qərb bölgələri ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında (Zəngəzur dəhlizi) nəqliyyat əlaqəsinə nəzarəti həyata keçirməsi məsələsi, 10 noyabr 2020-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikası Prezidenti, Ermənistan Respublikası Baş naziri və Rusiya Federasiyası Prezidenti bəyanatı”nın 9-cu maddəsində nəzərdə tutulduğu kimi, gündəmdən çıxarılıb.

Navasardyanın fikrincə, bu, belə bir sual doğurur: 10 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanat rəsmi olaraq yenidən nəzərdən keçiriləcəkmi? Əgər bu, baş verməsə, Rusiya FTX-nin dəmir yolu və avtomobil yolu üzərindəki nəzarəti qüvvədə qalacaq. Bu halda, Putin və Paşinyan arasında əldə olunan razılaşma yalnız Ermənistanın İranla sərhəddəki nəzarət-buraxılış məntəqəsinə nəzarəti əldə etməsi deməkdir ki, bu da FTX-nin dəmir yolu və avtomobil yolu üzərindəki nəzarətinin davam etməsini istisna etmir. Buna görə də Ermənistan ya bəyanatın mətninin dəyişdirilməsinə, ya da ondan imtina edilməsinə nail olmalıdır.

Əgər bəyanat olduğu kimi qalarsa, Ermənistanın NBM üzərindəki nəzarəti yalnız Aİ ilə viza liberallaşdırılmasına nail olmaq üçün əhəmiyyət kəsb edə bilər. Navasardyan ehtimal edir ki, bu güzəştə cavab olaraq, Moskva Ermənistandan Aİ “müşahidəçilərinin” Azərbaycanla sərhəddəki mandatının uzadılmasından imtina etməsi ilə bağlı razılıq ala bilər.