Demokratiya absurdları rədd edən sistemin adıdır

9  iyul 2018-ci ildə prezident üsuli-idarəsinə keçən Türkiyədə siyasət 2 qütbün ittifaqına bölünüb: iqtidarı “Cümhur ittifaqı”, müxalifəti isə “Millət ittifaqı” təmsil edir (Dövlət Bahçəli gündüz “Zillət ittifaqı” deyir, axşam isə o ittifaqın ikinci sıradakı partiyasının liderini “Cümhur ittifaqı”na dəvət edir. Yəni, elə bilinməsin ki, siyasi kriteriya və prinsipləri tapdalayan təkcə Fəzail Ağamalıdır, haqsızlıq olar).

Məclisdə müxalifət blokundan bir millət vəkiliylə də olsa təmsil edlməyə haqq qazanan Demokrat Partiyası növbəti seçkiyə müstəqil getməyi qərarlaşdırdı.

Demokratik siyasətin mövcud olduğu hər yerdə partiyaların ittifaq yaradıb-pozmaları ən normal haldır. Biz də işə bu tərəfindən yox, prezident üsuli-idarəsindəki ittifaqların anatomiyasını gözlər önünə sərmək üçün baxırıq. Çünki Məclisə qarşı heç bir məsuliyyət daşımayan prezidentlk sistemlərində siyasi ittifaqların hədəfləri kiçildiyi kimi manevr sahələri də daralır, iqtidar qütbü öz ömrünü uzatmaq üçün ölkə məsələlərini bir tərəfə qoyub əks tərəfi parçalamağa, əks tərəf isə (müxalifət) həm hücumlardan sarsılmamaq, həm də hədəfə doğru irəliləyərkən yeni güc toplamaq üçün ittifaqın sıralarını genişləndirməyə çalışır.

Parlamentin önəminin qalmadığı yerdə siyasətin nisbi təmsil ədaləti aradan qalxdığı kimi partiyaların liderləri şəxsi mənafedən başqa bir şey düşünməyən “vintcik və təkərcik” halına gəlirlər. Siyasət xalqa və cəmiyyətə xidmət vasitəsi olmaqdan çıxıb maddi ehtirasların “instrumenti”nə çevrilir.

Türkiyədə prezident üsuli-idarəsinə keçilməsi idarəçilik sistemiylə birlikdə siyasi sistemin də iki əsas partiya üzərində dizaynını nəzərdə tuturdu. Prosesin startı 2016-cı ilin oktyabrında kürd təmayüllü partiyanın sədri həbs edilər-edilməz MHP lideri Bahçəlinin “prezident üsuli-idarəsinə feilən keçidin başlaması üçün lazımi addımlar atılsın” açıqlamasıyla verilmiş, konstitusiyada dəyişikliklər etmək üçün 16 aprel 2017-ci ildə keçirilən referendumda siyasi partiyalar iki əks qütbdə ittifaq yaratmanın məşqini etmişdilər.

24 iyun 2018-ci ildə keçirilən prezident və parlament seçkilərində isə ittifaqların  gətirib-gəldiyi  imkanlardan axıra istifadə etməyə çalışmışdılar.

31 mart 2019-cu ildəki bələdiyyə seçkisində bunun  bəhrəsini müxalifətin ittifaqı  görmüşdü. 23 iyunda İstanbulda təkrarlanan bələdiyyə seçkisi  müxalifətin “Millət ittifaqı”nın  bütün imkanları səfərbər etmiş iqtidar ittifaqı üzərindəki əzici qələbəsiylə nəticələnincə iqtidar ittifaqı öz gücünü mərkəzi hakimiyyət ətrafında konsolidə etsə də 18 illik iqtidar partiyasının  içindən iki yeni siyasi qurum çıxmış, bələdiyyələrin fəaliyyətləri üzərindən gücünü artırmaq yoluyla buna müvəffəq olan müxalifət ittifaqı isə “parlamentar sistemə qayıtmaq şərtiylə erkən seçki” tələbini tədavülə daxil edərək iqtidarı bu şəkildə sıxışdırmağa başlamışdı.

AKP-dən ayrılan keçmiş baş nazir Əhməd Davudoğlunun  Gələcək Partiyası və Əli Babacanın DEVA-sı da “parlamentar sistemi” ön plana çıxarınca iqtidar ittifaqı mövcud üsuli-idarənin qorunması üçün kürd əsilli vətəndaşların dəstəyindən başqa yolun olmadığını görərək o meydançada məşqlər etməyə başlasa da hələ ki real nəticələr əldə edə bilməyib. İqtidar ittifaqının  kürd əsilli vətəndaşların dəstəyini ala bilmək üçün özünə “yeni sahə” aça bilməməsi halında parlamentar sistemə qayıdılmasını müdafiə edənlərin mövqeyinin güclənəcəyin təxmin etmək çətin deyil.

Belə olan halda ən kiçik siyasi qurumların da manevr sahələrinin müəyyən qədər genişlənəcəyi çoxpartiyalı siyasətin naturasından irəli gələn durumdur. Yəni, Türkiyə siyasətinin və dövlət idarəçiliyinin bu gün gəldiyi mərhələdə ikipartiyalı sistemin cəmiyyət tərəfindən qəbul edilmədiyini görməkdəyik. Müxalifət ittifaqındakı Demokrat Partiyası bunu görərək qərarlı addımını atıb. Bunu iqtidar ittifaqındakı Böyük Birlik Partiyasının da görməsi mümkün olacaqmı? Əslində cəmiyyət üçün çox da önəmli deyil, seçki bundan sonra da siyasi proseslərin nəticələrinə ayna tutacaq.

Yəni, demək istəyirik ki, Türkiyə cəmiyyəti 1946-cı ildən bəri həyata keçirilən çoxpartiyalı sistemə qayıdılmasına üstünlük verərək siyasətin “iqtidarı dəstəkləyən müxalifət partiyaları” absurduna həyat sahəsi tanımamağa doğru gedir.

Yəni, təəssüf ki, Mustafa Desticidən Türkiyənin Mirmahmudunun çıxması mümkün olmayacaq.