Dünya 20 ilin ən güclü geomaqnit qasırğasına hazırlaşır

GIZMODO:  Milli Okean və Atmosfer Tədqiqatları İdarəsinin Kosmik Hava Proqnozları Mərkəzi mətbuata açıqlamasında mayın 10-da axşam Yer kürəsində üz verəcək gözlənilən “şiddətli günəş fırtınası”nı proqnozlaşdırıb. Bu geomaqnit qasırğaları çox tez-tez baş verir, lakin Günəş 11 illik Günəş dövrünün maksimumuna yaxınlaşdıqca kosmik hava getdikcə intensivləşir.

Geomaqnit qasırğası Günəşdə partlayış və tac kütlələrinin atılması (CME) baş verdikdə olur ki, bu da Yerin maqnit sahəsinin qoruyucu qabığı olan Yerin maqnitosferini vuran Günəş küləyinin dəyişməsinə səbəb olur.

Günəşdən gələn yüklü hissəciklərin maqnit qütbləri boyunca Yer atmosferini təşkil edən hissəciklərlə toqquşması və görünən işıq saçması nəticəsində fırtınalar ən yaxşı halda möhtəşəm, lakin zərərsiz qütb parıltıları yaradır. Lakin ən pis halda fırtınalar GPS kimi yerüstü naviqasiya sistemlərini sıradan çıxara və elektrik şəbəkəsi, radio və peyk rabitəsi kimi infrastrukturun pozulmasına səbəb ola bilər.

Kosmik Hava Proqnozları Mərkəzi geomaqnit qasırğasına səbəb olan gözlənilən fırtınanı “Şiddətli” (G4) olaraq qiymətləndirib, 2005-ci ilin yanvarından bəri ilk dəfə belə bir xəbərdarlıq edilir. Mərkəz mayın 10-u günortadan mayın 12-si bazar gününə qədər ən azı beş kosmik şüanın Yerə yönəldiləcəyini gözləyir. Cümə axşamı Günəşdə güclü partlayış, xüsusilə X1.1 partlayışı olub; NASA deyir ki, "X sinfi ən güclü alovları ifadə edir və rəqəm onların gücü haqqında daha çox məlumat verir". Günün əvvəlində NOAA güclü X2.2 partlayışı kimi təsnif edilən daha da güclü Günəş partlayışı qeydə alıb.

NOAA-nın Kosmik Hava Proqnozu Mərkəzinin ekspertləri fırtına və onun mümkün nəticələrini müzakirə etmək üçün mətbuat konfransı keçirəcəklər.

NOAA cədvəlinə görə, son bir həftə ərzində baş verən bir neçə Günəş partlayışı Yerdən təxminən 16 dəfə böyük olan böyük Günəş ləkəsi klasteri ilə əlaqələndirilir.

Davam edən Günəş dövrü 2019-cu ilin dekabrında başlayandan bəri NOAA yalnız üç böyük geomaqnit qasırğasını müşahidə edib, ən sonuncusu (həmçinin G4 olaraq qiymətləndirildi) 2024-cü ilin martında baş verdi. Eyni qrafikə görə, sonuncu G5 geomaqnit qasırğası - daha güclü səviyyə - 2003-cü ilin oktyabrında baş verib və Skandinaviyada elektrik enerjisinin kəsilməsinə və Cənubi Afrikaya qədər infrastrukturun zədələnməsinə səbəb olub.

Günəşin intensivliyi 11 illik dövr ərzində yüksəlir və azalır, yəni indiki Günəş dövrü 2030-cu ilə qədər bitməyəcək. “Gizmodo”nun 2022-ci ildə bildirdiyi kimi, bizim gözlənilməz ulduzumuz yerdənkənar infrastruktur, xüsusilə Günəş dalğalarına həssas olan peyk operatorları üçün əsl problemdir. Tezliklə davam edən Günəş hadisəsinin təsirləri haqqında daha çox öyrənəcəyik, lakin infrastruktur xaosu olmadan gözəl qütb parıltısı görəcəyimizə ümid edirik.