Azərbaycan ABŞ Dövlət Departamentinin siyasi dissidentlərə qarşı repressiyaların yolverilməzliyinə dair notasına töhfə verib

***

Sual: Əfqan bəy, ABŞ Dövlət Departamenti Vaşinqtondakı xarici səfirliklərə diplomatik nota göndərərək, onları "Birləşmiş Ştatlarda və ya öz ərazilərindən kənarda başqa bir yerdə" öz vətəndaşlarına qarşı repressiyalardan çəkinməyə çağırıb. Sizcə, Vaşinqtonu bu addımı atmağa nə vadar edib?

Cavab:Dövlət Departamentinin notası bir sıra avtoritar rejimlərə xəbərdarlıq kimi dəyərləndirilməlidir. Despotik rejimlər siyasi rəqiblərini, tənqidçilərini və jurnalistləri dünyanın müxtəlif ölkələrində təqiblərə məruz qoyurlar. Bu kimi halların ən dəhşətlisi Türkiyədə baş verən Qaşıqçı olayıdır. ABŞ ərazisində də bu tipli terror aktları barədə məlumatların olması da istisna edilmir.  Hazırda dünyanın diqqət mərkəzində Ukrayna-Rusiya münaqişəsidir. Təcrübə göstərir ki, adətən belə dövrlərdə, diqqətdən kənarda qalana vtoritar rejimlər öz rəqiblərinə qarşı total represiyalar həyata keçirirlər. Vaşiqton bu nota ilə avtoritar rejimləri xəbərdar edir ki, heç bir terror aktı, siyasi qısnama nəzərimizdən qacmayacaq.

Sual: Burada yəqin ki, təkcə ABŞ-dakı təqiblər nəzərdə tutulmur. Avropa və digər ölkələrdə də dissidentlərin təqibi əsas götürülür. Avropada bu hallar tez- tez yaşanırmı?

Cavab:Siyasi mühacirlərin təqib olunması, sui-qəsdlər, sifarişli həbslər daha cox Avropa məkanında baş verir. Siyasi rəqiblərin ölkə xaricində qətlə yetirilməsi praktikasından daha cox istifadə edən ölkə Rusiyadır. Çeçenistan prezidenti Ramzan Kadırovun Dubayda, Türkiyədə, Almaniya ərazisində onlarla siyasi qətlin sifarişcisi olduğu barədə informasiyalar mövcuddur. Avropa məkanında siyasi mühacirlərin qətlə yetirilməsi, oğurlanması, şantaja məruz qalması, bir sıra hallarda öz ölkələrinə deportasiya edilməsi halları mövcuddur.

Sual: Dövlət Departamenti 2019-cu il üçün Azərbaycanda insan hüquqları haqqında məruzəsinə "Ölkə hüdudlarından kənarda olan şəxslərə qarşı siyasi motivli repressiyalar" bölməsinə transmilli repressiyalar haqqında hissə əlavə edib. Demək olarmı ki, Dövlət Departamentinin bu çağırışındanAzərbaycan hakimiyyətinə də böyük pay düşür?

Cavab:Şübhəsiz ki, Dövlət Departamentinin narahatlığında Azərbaycan hakimiyyətinin xüsusi rolu var. Azərbaycan siyasi rəqiblərini ölkə hüdudlarından kənarda ən cox təqibə məruz qoyan ölkələr sırasındadır. Jurnalist Rauf Mirqədirov və sabiq deputat Hüseyn Abdullayev Türkiyədən, bloqer Elvin İsayev həbs olunaraq Ukraynadan Azərbaycana gətirilib, Müsavat Partiyasının fəallarından olan Daşqın Ağalarlı Gürcüstan və Polşada həbs edilib, məni Gürcüstandan oğurlayaraq Azərbaycana aparıblar. 2021-ci ildə ölkə xaricində olan 3 siyasi fəal ölüb. Bayram Məmmədov İstanbulda naməlum şəraitdə ölüb, Vüqar Rza Belçikada, Hüseyn BakıxanovTiflisdə qətlə yetirilib. Hər üç hadisənin şahidləri yoxdur və polis cinayət işini tələm-tələsik qapayıb. Avropada yaşayan bloqer Məhəmməd Mirzəliyə iki dəfə sui-qəsd edilib. Onu qətlə yetirməyə gələn iki nəfər bu günlərdə Fransa polisi tərəfindən həbs edilib. Həbs edilənlərdən biri Azərbaycan, digəri Moldova vətəndaşıdır. Ümümilikdə, Məhəmməd Mirzəliyə sui-qəsdə görə 5 nəfərdən artıq adam həbs edilb ki, onların azı 3 nəfəri Azərbaycan vətəndaşıdır. Azərbaycan hakimiyyətini, Əliyevlər ailəsini sərt tənqid edən digər bloqerlər də hucumlara məruz qalıblar. Siyasi mühacirlər eyni zamanda Avropada məhkəmə və istintaq təqibinə məruz qalırlar. Rövnəq Abdullayev və SOCAR-da təmsil olunan digər yüksək rütbəli məmurlar Avropada olan siyasi fəəlları məhkəmələrə verir. Məsələn, İsveçrədə siyasi mühacir və bloqer Fuad Ağayevin barəsində İsveçrə prokurorluğuna şikayət verilmişdi. Gözlənilmədən prokurorluq Fuad Ağayevi həbs etmək istiqamətində addımlar atırdı. Fuad bəy faktiki olaraq müdafiə hüququndan məhrum edilmişdi. Vəkili və tərcüməçisi istintaqa buraxılmırdı və ev ünvanı Azərbaycan hakimiyyətinə verilmişdi. Avropanın müxtəlif ölkələrində, o cümlədən Almaniyada Fuad Ağayevin müdafiəsi məqsədilə aksiyalar kecirdik. İsveçrənin Berlindəki səfirliyinin qarşısındakı aksiya rezonans doğurdu və məsələ parlamentdə müzakirə olundu. Bundan sonra Fuad bəyə qarşı qaldırılan cinayət işinə xitamverildi.

Sual: Azərbaycanlı dissidentlərdən kimlər, necə, harada təqib olunurlar? Və yerli hökumətlər onları qorumaq üçün hansı addımları atırlar?

Cavab: Azərbaycanlı siyasi fəallar əsasən Avropa İttifaqı ərazisində məskunlaşıb. Təəssüflər olsun ki, sui-qəsdlər, hucumlar, məhkəmələrlə hədələnmə və İnterpolvasitəsilə həbslər Avropa İttifaqı ərazisində baş verir. Xüsüsən Almaniya və Fransada daha cox neqativ hadisələrin şahidi oluruq. İyulun 10-da Berlində yaşayan bloqer Orxan Ağayevin avtomobili dağıdılıb və ona xəbərdarlıq edilib. Şərqi Avropa üç Baltikyanı ölkə istisna olmaqla azərbaycanlı siyasi mühacirlər üçün qorxusuz ölkələr hesab oluna bilməz. Tanınmış siyasi mühacirlərdən Daşqın Ağalarlı Polşada, Fikrət Hüseynov Ukraynada həbs edilmişdi. Azərbaycan hakimiyyətini sərt tənqid edən, Avropada siyasi fəaliyyətlə məşğul olan hər bir mühacir Əliyev rejiminin hədəfindədir. Burada konkret adlar çəkməyə ehtiyac görmürəm. Hədəfdə olanlar bəllidir.

Sual: Siyasi mühacirlərin  öz ölkələrinə qaytarılıb həbs olunmaması kimi məsələləri də bu kimi təqiblərə aid etmək olarmı? Əgər olarsa, onda belə çıxır ki, mühacirləri ölkələrindən çıxarıb öz ölkələrinə göndərən hökumətlər barədə də hansısa ölçü götürülməlidir?

Cavab:Beynəlxalq konvensiyalara əsasən öz ölkəsində siyasi səbəblərdən təqibə məruz qalan şəxslər deportasiya edilə bilməz. Təəssüflər olsun ki, Almaniyada Azərbaycandan olan siyasi mühacirlərin deportasiyasının şahidi oluruq. Artıq deportasiya olunanlardan 5 nəfəri həbs edilib. Onlardan 4-ü -Mütəllim Orucov, Malik Rzayev, Cəfər Mirzəyev və Pünhan Kərimli narkotik maddələrin satışında,  Samir Aşurov isə ağır bədən xəsarəti yetirməkdə ittiham olunaraq həbs edilib. Həbs edilənlərin hər biri işgəncəyə məruz qaldığını bildirib. Xaricdən Azərbaycana qayıdan jurnalist Rəşad Ramazanov da narkotik maddələrin satışında ittiham olunaraq həbs edilib. Deportasiya edilənlərin həbsi ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyinin və Dövlət Departamentinin diqqət mərkəzindədir. Dövlət Departamenti Mütəllim Orucovun həbsindən narahatlığını ifadə edib. Və bu narahatlıq illik hesabatda öz əksini tapıb. Şübhəsiz ki, ABŞ Avropa İttifaqı və digər ölkələrlə siyasi mühacirlər məsələsini müzakirə edir.

Sual: Ümumiyyətlə, dissidentlərin hər hansı bir ölkədə rahat, təhlükəsiz yaşaya bilməsi üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Cavab:Dissidentlərin təhlükəsiz yaşaması seçdikləri ölkələrin hakimiyyətlərindən asılıdır. Şübhəsiz ki, sığınma verən ölkə hər bir mühacir üçün xüsusi qoruma verə bilməz. Bu, imkansızdır. Təhlükə qarşısında olanlar xüsusi mühafizə altına alınır. Belə qoruma azərbaycanlı mühacirlərə də verilib. Lakin elə kateqoriyadan olan dissidentlər var ki, daimi olaraq qoruma altındadırlar. Əsas məsələ ölkələrin siyasi sığınacaq üçün edilən müraciətləri diqqətlə araşdırması və ədalətli qərarlar qəbul etməsidir. Bir cox hallarda biz ədalətsiz qərarların şahidi oluruq. Digər tərəfdən, təhlükə altında olan mühacirlər də öz təhlükəsizliyinin qeydinə qalmalıdırlar. Tək gəzməməlidirlər, təsadüfi tanışlıqlardan uzaq durmalıdırlar. Əsas məsələ isə siyasi rəqiblərini təqibə məruz qoyan diktatorlar dərhal cəzalandırılmalıdır. Cəzasızlığa, enerji resurslarına, strateji çıxarlara görə diktatorların qanlı əməllərinə göz yummamalıdırlar.