Hüquq böhranı

* * *

Sual: Nəsimi bəy, Bəxtiyar Hacıyevə qarşı baş verənlərdən xəbərdarsız. Sizcə, ona qarşı baş verənləri necə adlandırmaq olar? 

Cavab: Bəxtiyar Hacıyevə qarşı törədilən bu əməl öncədən planlaşdırılan, mütəşəkkil qrup tərəfindən həyata keçirilən cinayət hadisəsidir. İnsan ləyaqətini alçaldan pis rəftar və işgəncə faktıdır. Məqsəd Bəxtiyar bəyin şəxsiyyətini alçaltmaq,  qorxutmaq və fəaliyyətdən çəkindirmək olub. İstintaq obyektiv araşdırarsa digər məqsədlərin də üzə çıxması istisna deyil. 

Sual: Hüquqi dövlətdə belə bir şeylər etmək mümkündürmü? 

Cavab:Hər bir ölkədə cinayət baş verə bilər. İstənilən ölkədə cinayətə meyilli insanlar olur və olacaq. Təkbaşına və ya qrup şəkilində cinayət əməlləri də istisna deyil. Lakin hüquqi dövlətdə bu kimi cinayət olaylarının polis tərəfindən obyektiv təhqiqatı, istintaqı aparılır və sonda ədalətli məhkəmə qərarı ilə hüquqi qiymətini alır. Cinayətkarları hüquq mühafizə orqanlarının himayə etməsi kimi faktlara hüquqi dövlətdə nadir hallarda rast gəlmək mümkündür. Açılmayan cinayət olaylarının əksəriyyətində bir qayda olaraq dövlət qurumları maraqlı olur. Odur ki dövlət orqanları şübhəni öz üzərindən atmaq üçün mütləq cinayətkarları tapmalıdır. 

Sual: Doğrudur, DİN reaksiya verib, nazir görüşüb, cinayət işi açılıb.  Amma cəmiyyətdə bu hadisənin üstünün açılacağına dair inamsızlıq hökm sürür. Çünki bundan əvvəlki Tofiq Yaqublu hadisəsində, elə Bəxtiyar Hacıyevin DİN qarşısında aksiyasından sonra baş verənlərin bu formada açıqlanması və ictimaiyyətə verilən rəsmi açıqlamalar bu inamsızlığı formalaşdırıb. Niyə bu kimi hallar araşdırılmır və ictimaiyyətə doğru məlumat verilmir? Bunu gizlətməklə nəyi ört-basdır etməyə çalışırlar? 

Cavab: Nazir Vilayət Eyvazovun cevik reaksiyası, Bəxtiyar bəyi şəxsən qəbul edib dinləməsi və obyektiv araşdırma sözü verməsi özlüyündə müsbət haldır. Lakin, bu kimi qəbullar imitasiya üçün olmamalıdır. İndiyədək ictimai-siyasi fəal şəxslərə qarşı törədilmiş cinayət olaylarına hüquq mühafizə orqanlarının münasibətini analiz etsək, bu qurumlara inamsızlıq üçün ciddi əsaslar yaranıb. Hüquq mühafizə orqanları belə cinayətlərin üstünü açmadığına görə şübhələr onların üzərinə yönəlir. Bu qəbildən olan cinayətlərin açılmamasının iki səbəbi ola bilər. Ya dövlət qurumları cinayəti açmaqda maraqlı deyil, ya da peşəkarlıq çox aşağıdır. Hər iki hala görə məsuliyyət hakimiyyətin üzərindədir.

Müşahidələr göstərir ki hazırda Bakıda 4 mindən çox yol qovşağı və kəsişmələrdə 15 mindən çox kamera quraşdırılıb. Bütün şəhər təhlükəsizlik baxımından müşahidə altındadır. Belə bir şəraitdə cinayətlərin qapalı qalması ehtimalı çox aşağıdır. 

Xeyli vaxtdır ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının sistemli pozulması halları baş verir. Bu halı tərəddüd etmədən hüquq böhranı adlandırmaq olar. İnsanlar pozulan hüquqlarını ölkə daxilində ya ümumiyyətlə təmin edə bilmir, ya da çox çətinliklə edir. Ölkədə hüquqların qorunmasının mürəkkəb qanuni mexanizmləri olsa da praktikada onu reallaşdırmaq olduqca çətindir.  Vətəndaş hüquqlarını qorumalı olan dövlət orqanları da əsasən iqtidarın siyasi sifarişlərini icra edən orqanlara çevrilib. Hakimiyyətin ən üst iradəsi və müdaxiləsi olmadan insanların haqq və hüquqları bərpa edilmir. Xüsusilə də müxalif düşüncəli insanlarla bağlı durum çox pisdir. 

Sual: Hamı bilirdi ki, Bəxtiyar bəyin DİN-lə çəkişməsi var. Bununla belə onu oğurlayanların açıq şəkildə Daxili İşlər nazirinin adını çəkməsi bir çox şübhələr yaradır. Bununla bağlı bəzi versiyalar var. Birinci versiya ondan ibarətdir ki, kimlərsə DİN-i vurmaq üçün onun adından açıq şəkildə istifadə edir. İkinci versiya isə odur ki, bu addımı atanların Bəxtiyar bəyi susdurmaq üçün yuxarıdan razılığı var. Və onlar dərs vermək üçün belə addım atırlar. Bu versiyalardan hansı daha məntiqlidir? Və sizin versiyanız nə ola bilər?

Cavab: Rəsmi təhqiqatı gözləyək, bu versiyaların hansının gerçək olmasını dövlət qurumlarının davranışından müəyyən edəcəyik. Mən birinci və ikinci versiyaları, hətta üçüncü tərəfin təxribatı olması versiyasını da istisna edə bilmərəm. Cinayət işi açılıb təqsirkarlar məsuliyyətə cəlb ediləcəksə, deməli şübhəni hakimiyyət öz üzərindən atacaq. Yox, açmayacaqsa, o zaman məsələnin siyasi sifariş olması şübhəsi onun üzərində qalacaq. 

Xüsusilə də əlində çox böyük resurslar olan DİN bu məsələni aydınlığa çıxarmağa borcludur. Bir halda ki nazirin adı hallanıb, onun da borcu bunun əksini sübut etməkdir. 

Sual: Cəmiyyətdə bunu da deyənlər var ki, bu iki güc qurumu və ya iki qruplaşma arasındakı savaşın nəticəsidir. Ona görə açıq şəkildə ictimaiyyətə deyə bilmirlər. Və ya ölkəni qarışdırmaq istəyən üçüncü qüvvələrin işidir, təxribatdır.  Bu hadisədə hansısa başqa izlər axtarmağa dəyərmi? 

Cavab: Bəzən belə versiyalara ictimai müzakirələrdə rast gəlsək də hakimiyyət daxilində hansısa sərt qarşıdurmanın olmasına inanmıram. Hakimiyyət tək əldə çox möhkəm mərkəzləşib və onun ali iradəsindən kənarda belə özbaşınalıqların baş verməsi inandırıcı deyil. Hakimiyyət daxilində özbaşına bir-birinə qarşı belə əməllərə risk edən, suyu bulandırmağa, intriqa yaratmağa cəsarəti çatan şəxslər və qruplar nəinki indi, heç əzəldən olmayıb. Əliyevlər hakimiyyəti dönəmində bu kimi özbaşına əməllərin nəticəsi, bədəli onu törədənlər üçün faciə ilə nəticələnərdi.   

Sual: Son olaraq, nə etmək lazımdır ki, hüquq işləsin? Nə etmək lazımdır ki, ölkədə ictimai-siyasi şəxslər, bütün insanlar təhlükəsiz yaşasınlar?

Cavab: Düşündürücü və aktual sualdır. Həqiqətən də ölkədə hüquq böhranı var. Hazırkı siyasi sistemdə nə ölkə konstitusiyası və qanunlar, nə də məhkəmələr vətəndaşın hüquqlarına təminat rolunu oynaya bilir. Ölkədə azad seçki keçirmədən, hakimiyyət bölgüsü aparmadan, ictimai nəzarət mexanizmlərinin önünü açmadan müsbət dəyişikliklər gözləməyə dəyməz. Hüquq təminatı üçün cəmiyyətin bütün kəsimi tələbkar və səfərbər olmalıdır. Azad medianın, müstəqil vətəndaş cəmiyyətinin və çoxpartiyalı sistemin olmadığı cəmiyyətlərdə insanlar təhlükəsiz yaşaya bilməz.