İ.Məmmədovun işi iki alternativin mübarizəsi səciyyəsi daşıyır

***

-Xalid bəy, Ali Məhkəmənin Plenumu İlqar Məmmədovun işinə yenidən baxılması üçün Şəki Apelyasiya Məhkəməsinə göndərdi. O biri tərəfdə isə Avropa Məhkəməsinin İlqar Məmmədovun dərhal azadlığa buraxılması ilə bağlı qərarı var. İndi belə çıxır ki, yenidən işə baxmaqla hökumət onun azadlığa buraxılmaması üçün manevr edir?

-Avropa Məhkəməsinin İlqar Məmmədovla bağlı iki qərarı olub. Birinci qərara görə Konvensiyanın 5 və 18-ci maddələrinin pozuntusu tanınıb, yəni İlqar Məmmədovun həbsinin qanunsuz olması və siyasi səbəblərdən baş verməsi tanınıb. İkinci qərara görə 6-cı maddənin pozuntusu tanınıb, yəni İlqar Məmmədovla bağlı məhkəmənin ədalətli olmaması. Birinci qərarın tələbinə görə İlqar Məmmədov həbsdən azad edilməli idi, ikinci qərara görə İlqar Məmmədovun mühakimə edilməsi barədə işə yenidən ədalət standartlarına uyğun baxılmalıdır. Hökümət birinci Avropa məhkəməsinin qərarını 2014-cü ildən bəri icra etməkdən imtina edir. Bununla bağlı da, Azərbaycanla bağlı xüsusi icraat başlanıb, Azərbaycanın Konvensiyanı icra etməyən ölkə kimi tanınması üçün Avropa Məhkəməsinin Böyük Palatası qərar qəbul etməlidir.

-Prosedur qaydalar necə olmalı idi? Pozuntu varmı bu məsələdə?

-Avropa Məhkəməsinin İkinci qərarının icrasına gəldikdə isə Ali Məhkəmənin Plenumu bu qərarı icra etməsi ilə bağlı qərarları ləğv edib işi yenidən baxılması üçün aşağı məhkəməyə göndərməli idi ki, bunu edib. Lakin burda bir məsələ var ki, birinci məhkəmənin qərarına görə İlqar Məmmədov azad edilməlidir. Digər tərəfdən də İlqar Məmmədovun son Plenum qərarından sonrakı statusu artıq məhkum edilmiş şəxs deyil, təqsirləndirilən şəxsdir. 5 il 4 ay bu statusda adamın qalması biabırçılıqdır. Yəni sən bir şəxsi həbs etmisən, adam 5 il 4 aydır həbsdədir, hələ də onun təqsirli olub olmadığını müəyyən edə bilmirsən. Belə olan halda elə pleniumun özü İlqar Məmmədov barədə qətimkan tədbirini dəyişdirməli və ya ləğv etməli idi. Lakin Plenium bunu etmədi. Belə olan təqdirdə Şəki Apellyasiya məhkəməsi bunu dərhal etməlidir. Yəqin ki, İlqar Məmmədovun vəkili belə bir vəsatət də verəcək. Bütün bu hallar göstərir ki, hakimiyyət İlqar Məmmədovu buraxmamaq üçün son durumdan bəhanə kimi istifadə etmək istəyir, amma fakt faktlığında qalır ki, İlqar Məmmədovun azad edilməsi üçün bütün məcburi vəziyyət var.

-Bundan əvvəl də səhv etmirəmsə Ali Məhkəmənin Plenumu belə bir qərar çıxarmışdı və işə Şəki Apelyasiya Məhkəməsi bir daha baxmışdı. Və qərarı qüvvədə saxlamışdı. İndi yenidən işə baxmaqla qərar dəyişə bilərmi?

-Bəli. Əvvəl də bir dəfə Plenum yox, Ali Məhkəmənin kollegiyası İlqar Məmmədov barədə aşağı məhkəmənin qərarını ləğv edib, işi yenidən baxılması üçün Şəki Apellyasiya Məhkəməsinə qaytarmışdı. Maraqlıdır ki, həmin vaxt Ali Məhkəmə Konvensiyanın 6-cı maddəsinin pozulmasına, yəni ilkin baxış zamanı İlqar Məmmədovun işinə aşağı məhkəmələr tərəfindən ədalətli baxılmamasına istinad etmişdi. Lakin yenidən işə baxan Şəki Apellyasiya Məhkəməsi Ali Məhkəmənin qərarında göstərilənlərə əhəmiyyət verməyib, hökmü yenidən qüvvədə saxladı. Bu qərardan kassasiya şikayət verilsə də, Ali Məhkəmə ikinci apellyasiya məhkəməsinin qərarını heç nə olmamış kimi qüvvədə saxladı. Bu dəfə Artıq Avropa Məhkəməsi 6-cı maddənin pozuntusunu tanıyıb. İlqar Məmmədova qarşı istifadə edilmiş sübutların mötəbər olmadığı və onların işdə olan müdafiə tərəfinin mötəbər sübutları ilə açıq aşkar təkzib edildiyinə istinad edib. Belə olan təqdirdə işə yenidən baxacaq Şəki Apellyasiya məhkəməsinin yenidən ittihamın həmin sübutlarına istinad etməsi və müdafiə tərəfinin İlqar Məmmədovun təqsirsizliyini göstərən sübutlarını gözardı etməsi problemlidir. Normal məhkəmələr yəqin bunu etməyəcək. Təəssüf ki, bizdə normal məhkəmədən danışmaq olmur. Əsasən belə siyasi həssas işdə.

-Əgər qərar dəyişməsə İlqar Məmmədovun müdafiəçiləri hüquqi cəhətdən hansı addımlar ata bilərlər?

- Əgər Şəki Apellyasiya məhkəməsi bu dəfə də hökmü qüvvədə saxlasa, hesab edirəm ki, həmin qərardan kassasiya şikayəti verməklə yanaşı, müdafiəçilər Avropa Məhkəməsinin ikinci qərarının icra edilməməsi əsasında Avropa Şurasının Nazirlər Kabinetinə müraciət etməlidir. Bu hal Avropa Məhkəməsinin birinci qərarın qəsdən icra edilməməsi arqumentini gücləndirəcək.Bu dəfə hər iki Avropa Məhkəməsinin qərarının icra edilməməsi əsas götürülərək hüquq çərçivəsində mübarizə davam etdirilməlidir.

-Sizcə, İlqar Məmmədovun azadlığı məsələsi yalnız Azərbaycan hakimiyyətinin iradəsindən asılı məsələdir? Yoxsa digər tərəflərin zəifliyi də rol oynayır? Xüsusən də beynəlxalq aləmin prinsipial olmaması da onun həbsdə qalmasına şərait yaradır?

- Məncə İlqar Məmmədovu azad etməməkdə ilk növbədə birbaşa İlham Əliyevin iradəsi rol oynayır. Bu hal artıq iki alternativin bir başa mübarizəsi səciyyəsi daşımağa başlayıb. Hakimiyyətin islahat aparmaq kimi heç vaxt səmimi niyyəti olmayıb, çox güman ki, heç vaxt da olmayacaq. İslahatlar bu sistemin sonu deməkdir. Sistemin sonu İlham Əliyevin sonudur. Burda Qərb institutlarının iradə problemi var. Qərb liberal demokratiyası ümumilikdə böhran içərisindədir. Bir yandan liberal demokratiya uzun illər bürokratiya içində boğulur və dişsizləşir. Digər tərəfdən də daxili problemlər artmağa başlayıb. Bura maraqları da əlavə etsək, o zaman Qərbin bu məsələdə prinsipal mövqeyinin niyə axsadığını anlamaq olar. İlqar Məmmədovun siyasi kimliyinin olması da, onun müdafiəsinin prinsipallığına təsir edən bəhanələrdədir. Bu da İlham Əliyevə və onun kimi qeyri demokratik hakimiyyət sahiblərinə demokratik dünyanın böhran yaşayan liberal demokratiyasının son iş qaydaları arasında manevr etmək imkanı yaradır.