Avropada sentyabr böhranı, Azərbaycanda fasiləsiz böhran

Bir sıra beynəlxalq struktur, o cümlədən Beynəlxalq Valyuta Fondu və RGE Monitor Fondu dərin maliyyə böhranı olacağını deyirlər. BVF sentyabr böhranını 40 illik ənənəsi olan tendensiya sayır, Rubini hadisələri üst-üstə yığır. 

Belə ki, sentyabrda Avropa Mərkəzi Bankı, BVF və Avrokomissiya təmsilçiləri Afinada Yunanıstana növbəti maliyyə yardımı verilməsini müzakirə edəcəklər. Pul versələr, boyunlarına mindirirlər, verməsələr, defolt yaranacaq və Yunanıstan avrozonadan çıxacaq. Yəqin ki, deyinib, sonra verəcəklər. 

Portuqaliya dövlət istiqrazlarının səviyyəsi də narahatlıq doğurur. RGE Monitor-da hesab edirlər ki, bu ölkə öhdəliklərini yerinə yetirə bilməyəcək və yardım istəyəcək. İspaniyada Avropa Maliyyə Sabitliyi Fondundan (EFSF) yerli bank sisteminin sağlamlaşması üçün alınacaq borcun həcmini müzakirə edirlər. 

Almaniyada sentyabrın ortalarında Konstitusiya Məhkəməsi Avropa İttifaqının iyul sammitində qəbul edilən qərarların qanuniliyinə baxacaq. ESFS və ESM-in problemli avrozona ölkələrindən birbaşa qiymətli kağızlar almaq hüququ ləğv edilə bilər. Onda Almaniya hökuməti kasıb müttəfiqlərə köməkdən imtina edə bilər. 

Fransa sentyabrda gələn ilin büdcəsini müzakirə edəcək və sosial sahədə ixtisarlar edəcək. Bu isə əhalinin narazılığını yaradacaq. 

Niderland parlamentinə seçkilərdə Aİ-nin problemli ölkələrinə maliyyə yardımına qarşı çıxan deputatların sayının artacağı göslənilir. 

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Qubad İbadoğluya görə, Azərbaycan iqtisadiyyatının xaricdə etibarlı aktivləri var (əsasən, ARDNF-nin) və o, neft-qaz sahəsinə xarici investisiya axını ilə qorunur. Amma bu, nikbin hesabatlar üçün əsas vermir. 

Büdcənin gəlirlər hissəsində aqrar sənaye məhsullarının payı 4,5%-dir, dövlət bu sahəyə “başqa xərclər”dən az vəsait ayırır. Yolların çoxsaylı təmiri, körpü tikintisi, turist komplekslərinə qoyulan vəsaitlər isə daha çoxdur. Elmə, kəşflərə, səmərələşdirici təkliflərə az vəsait ayrılır, bütün texnologiyalar xaricdən alınır. Bu siyasət zamanı neftin yüksək qiyməti yaxşı amortizator deyil. Çünki yüksək texnologiyalı məhsullar baha alınır və hər zaman təyinatı üzrə istifadə edilmir. 

Onun fikrincə, bütün sahələrdə idxalın inhisarlaşması real iqtisadiyyatın inkişafına imkan vermir. Yerli kənd təsərrüfatı malları, paltar, geniş istifadə malları, cihaz və avadanlıqlar istehsalının xüsusi çəkisi çox aşağıdır. Yerli sahibkarlar ölkədə keyfiyyətli meyvə və tərəvəz olmasına baxmayaraq, GMO olan ucuz mallar alırlar, bu isə əhalinin sağlamlığı üçün təhlükədir. 

Gizli iqtisadiyyatın səviyyəsi yüksəkdir, deyə ekspert bildirir. Dövlətstatkom, Gömrük Komitəsi və ölkədəki xarici səfirlilərin ikitərəfli ticarət münasibətləri barədə verdiyi rəqəmlərdə ciddi fərqlər olur. 

DSK-ya görə həyat səviyyəsi, onun ölkə başçısının fərmanı ilə indeksləşdirilməsi və reallıqlar üst-üstə düşmür – əhalinin xərcləri bəyan ediləndən iki dəfə çoxdur. 

Əhalinin rifahı ölkənin zənginliyidir. Sentyabrı gözləmək lazım deyil, Azərbaycanda, xüsusən əyalətlərdə böhran çoxdan başlayıb və hökumətin əhaliyə bu cür münasibəti şəraitində azalmaq niyyətində deyil, - deyə iqtisad elmləri doktoru düşünür. --17D—