Azərbaycanın ÜDM-i 2024-cü ilin ilk səkkiz ayında 0,8% artdı

Azərbaycanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM) 2024-cü ilin yanvar-avqust dövründə 0,8% artaraq 80,96 milyard manat (47,62 milyard dollar) təşkil edib. Bu, 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ümumi istehsalın sabitliyini əks etdirir, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə.

Bu rəqəm Dövlət Statistika Komitəsinin 2024-cü ilin yanvar-avqust dövrü üçün ÜDM artımının 4,3% olduğunu bildirən hesabatı ilə ziddiyyət təşkil edir və rəsmi məlumatlarda uyğunsuzluqlar olduğunu vurğulayır. Aprel ayında ÜDM-in 4,5%, may ayında isə 3% azalma göstərməsinə baxmayaraq, Dövlət Statistika Komitəsi 4,5%-lik artım iddiasında davam edir. Turanın hesablamalarına görə, ÜDM 2024-cü ilin ilk yeddi ayında cəmi 0,24% artıb, halbuki Dövlət Statistika Komitəsi 4,5% artım olduğunu iddia edir. Komitə hələ də təqdim olunan məlumatlar arasındakı fərqlərin səbəblərini açıqlamayıb.

Bu ilin ilk səkkiz ayı üzrə hesabat, sektorlar üzrə əsas dəyişiklikləri ortaya qoyub. Azərbaycanın qeyri-neft və qaz sektoru sabit artım nümayiş etdirir. 2024-cü ilin yanvar-avqust dövründə bu sektor 7% artıb ki, bu da 2023-cü ilin eyni dövründə qeydə alınmış 2,6%-lik artıma nisbətən əhəmiyyətli bir təkmilləşməni göstərir. Bu rəqəmlər ölkənin iqtisadiyyatını şaxələndirmək və neft gəlirlərindən asılılığı azaltmaq üçün davam edən səyləri vurğulayır.

Əksinə, neft və qaz sektorunda 2024-cü ildə mülayim bərpa müşahidə olunub, əlavə dəyər əvvəlki ildəki 1,1%-lik enişlə müqayisədə 0,2% artıb.

Neft və qaz sektorunun üstünlük təşkil etdiyi sənaye 2024-cü ildə Azərbaycanın ÜDM-nin ən böyük mənbəyi olaraq qalmaqda davam edib və ümumi istehsalın 37,9%-ni təşkil edib. Bununla belə, bu, 2023-cü ildə 42,4%-lik payla müqayisədə azalmanı göstərir ki, bu da sənaye fəaliyyətinin azalmasına işarə edir.

Digər sektorlarda isə cüzi artım müşahidə olunub. 2024-cü ildə ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmiri ÜDM-ə 9,7% töhfə verib, 2023-cü ildə bu göstərici 9,5% olub. Tikinti də artaraq 4,8%-dən 6,1%-ə yüksəlib. Digər diqqətəlayiq töhfə verənlər arasında nəqliyyat və anbar təsərrüfatı (7%), kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq (6%), həmçinin yerləşdirmə və qida xidmətləri (2,5%) var.

Məhsul və idxal üzrə xalis vergilər ÜDM-in 10,1%-ni təşkil edib, bu göstərici keçən il 9,4% idi.

Adambaşına düşən ÜDM 2024-cü ildə 7,941.3 manata qədər artıb, 2023-cü ildə isə 7,895 manat olub ki, bu da Azərbaycan vətəndaşlarının orta gəlir səviyyəsində kiçik bir artımı əks etdirir.

2024-cü il üçün ÜDM artımı proqnozu 1,8% təşkil edir ki, bu da 2023-cü il proqnozu ilə eynidir. Qeyri-neft sektorunda artımın 4,9%-ə çatacağı, neft sektorunda isə 1,5% azalma gözlənilir. Bu rəqəmlər ölkənin iqtisadi inkişaf trayektoriyası ilə bağlı sabit gözləntiləri göstərir.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, Azərbaycanın ÜDM-i 2022-ci ildə 4,6% artmış, qeyri-neft və qaz sektoru isə 9,1% genişlənmişdir ki, bu da son iki ildə iqtisadi aktivliyin azalmasını göstərir.

Nominal ÜDM göstəriciləri və real artım templəri 2023-cü ilin yanvar-avqust dövründən 2024-cü ilin eyni dövrünə qədər sabit qalsa da, Azərbaycanın iqtisadi strukturu əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb. Qeyri-neft sektorunun daha yüksək performansı və sənaye fəaliyyətinin azalması ölkənin daha şaxələndirilmiş bir iqtisadiyyata keçidini göstərir. Neft sektoru, hərçənd ki, bir qədər bərpa olunur, potensial narahatlıq sahəsi olaraq qalır, ticarət və tikinti kimi digər sektorlar isə artmaqda davam edir.