Gürcüstanda "Zəngəzur dəhlizi"ni "Yuxarı Lars"dan keçən yola rəqib hesab etmirlər

2020-ci ildən Azərbaycan və Rusiya diplomatları Rusiya və Ermənistan arasında yolu xeyli qısaldan və ucuzlaşdıran Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün yorulmadan və birgə çalışırlar. Ermənistan tərəfi müxtəlif siyasi bəhanələrlə dəhlizin açılmasını ləngidir, lakin yeni qısa yolun bu ölkəyə iqtisadi fayda verəcəyilə razılaşır. Ermənistan baş nazirinin müavini Mger Qriqoryanın sözlərinə görə, Gürcüstanın "Yuxarı Lars" avtomobil nəzarət-keçid məntəqəsinin buraxılış qabiliyyətilə bağlı problemlər "Ermənistandan Avrasiya İqtisadi Birliyi ölkələrinə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını" ciddi şəkildə ləngidir.

Rəsmi Tbilisi Zəngəzur dəhlizinin deblokadası mövzusunda danışıqlarda iştirak etmir. Bundan əlavə, bu yol coğrafi baxımdan Gürcüstan ərazisindən uzaqdır, bu ölkə rəhbərliyinin səssizliyi Tbilisinin "Yuxarı Lars"dan keçən yeganə yolun alternativsizliyi statusundan məhrum olmaq istəməməsilə izah olunur. Belə ki, Ermənistana məxsus yük maşınları Rusiyaya bu yolla gedirlər.

"Yuxarı Lars"ın buraxılış qabiliyyəti sutkada 200 minik avtomobili, 170 yük maşını, 30 avtobus və 4000 fiziki şəxsdir. Əslində yük və sərnişin axını daha böyükdür və nəqliyyat axını hər il artır.

Gürcüstan Beynəlxalq Yük Daşıyıcıları Assosiasiyasının baş katibi Giya Sipuriya xatırladıb ki, "Yuxarı Lars" dan keçən hər yük maşınından Gürcüstan büdcəsi 80 dollar alır. Yol Gürcüstan üçün əlverişsiz olsaydı, ölkə onun tutumunu genişləndirmək üçün vəsait qoymazdı. Üstəlik, "yaxın gələcəkdə Abxaziya və Cənubi Osetiya vasitəsilə “Yuxarı Lars”a alternativ yolların açılmasına ümid etmək lazım deyil”, - o belə hesab edir.  Bundan əlavə, Gürcüstan üçün bu yol ilə Orta Asiyaya mal tədarükü limanlardan və bərə istifadə etməkdən daha ucuzdur.

Rusiya və Gürcüstan daşıyıcıları üçün əsas alternativ kənar marşrut Rusiya-Azərbaycan sərhədində "Yaraq-Kazmalar" çoxtərəfli avtomobil buraxılış məntəqəsidir  (Samur çayı üzərindəki körpüdən 500 metr məsafədə Dağıstan və Azərbaycan Respublikasının cənub sərhədi, 2003-cü ildə açılıb). Zəngəzur nəqliyyat dəhlizinin açılması ilə bu yol Ermənistana yüklərin çatdırılması üçün daha qısa və cəlbedici olacaq. Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh əldə ediləndən sonra Ermənistan şirkətləri yoldan istifadə edə biləcəklər.

Gürcüstanda Ermənistan və Azərbaycan vasitəsilə rəqabətli yol açmaq istəyirlərmi?

Gürcüstan İctimai İşlər İnstitutunun professoru Tornike Şaraşenidze əmindir ki, Gürcüstanın tranzit funksiyası üçün Ermənistan-Azərbaycan kommunikasiyalarının açılması təhlükəsi çox şişirdilib.

“Əvvəlkilərin bərpası və yeni Ermənistan-Azərbaycan-Rusiya kommunikasiyalarının qurulması üçün vaxt və xeyli vəsait lazım olacaq",- o, “Ъ” Ilə söhbətində bildirib. Ekspertin fikrincə, "Azərbaycan Naxçıvana dəmir yolu xəttini bərpa etsə də, çətin ki Azərbaycan, Naxçıvan, xüsusilə də Türkiyənin bütün ehtiyaclarını ödəyə bilsin". Dünyanın istənilən nöqtəsinə yük göndərməyin mümkün olduğu Batumi və Poti limanlarının potensialını isə cənab Şaraşenidze unikal və əvəzolunmaz hesab edir.

Tbilisi Millətçilik və Münaqişələrin Öyrənilməsi İnstitutunun direktoru Paata Zakareişvili deyir ki, əgər Ermənistandan və ondan sonra Azərbaycandan keçən yol açılsa, "Gürcüstandan bəzi yüklərin Rusiyaya axını olacaq, çünki "Yuxarı Lars" nəzarət-keçid məntəqəsinin müvəqqəti bağlanması və kilometrlik tıxaclar səbəbindən Gürcüstandan yüklərin daşınması vaxtını hesablamaq mümkün deyil. Maşınların çoxu dayanır, buna görə də qısa yola baxmayaraq, yük maşınlarının dayanması səbəbindən nəqliyyat baha başa gəlir. Amma yenə də Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Gürcüstandan keçən yoldan istifadə olunacaq. O, Gürcüstan limanlarının (Qara dəniz) həddindən artıq yüklənməsini Gürcüstan vasitəsilə yol daşıyıcıları üçün üstünlük göstəricisi kimi qeyd edib.

Zakareişvili Zəngəzur magistralının açılmasının Gürcüstan üçün faydasını da qeyd edib, belə ki, ümumilikdə Cənubi Qafqazın nəqliyyat əhəmiyyəti artacaq və region dünya nəqliyyat daşıyıcıları üçün daha etibarlı olacaq.

Eyni zamanda, bütün ekspertlər eyni fikirdədirlər ki, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərindəki mürəkkəb siyasi hadisələrə görə Zəngəzur yolunun açılması tezliklə baş tutmayacaq bir işdir. Buraya Rusiyanın regionda iştirakının ağırlığı da əlavə olunur.