Manatın devalvasiyası ilə büdcə və strateji valyuta ehtiyatlarının qorunması təmin edilib. Amma ilin ilk 4 ayı göstərdi ki, bütün maliyyə sisteminin sabitliyinin qorunması çox vacibdir. O, ciddi sınaqlara məruz qalır. Fevraldan sonra iqtisadiyyatda dollarlaşma başlayıb. O, valyuta hərraclarının kəskin artan həcmində, əhalinin depozitlərində dolların artmasında özünü daha aydın göstərdi. Əvvəllər manat depozitləri valyutadan iki dəfə çox idi. İndi tam əksidir (Əlavəyə bax). Aydındır ki, bu, əhalinin devalvasiya gözləntiləri ilə bağlıdır. Borcalanlarla banklar arasında problemlər yaranıb. Devalvasiya gözləntisi olanda dollar və manatla kredit götürmək də diskomfortlu olur.
Devalvasiyadan sonra valyuta ilə borc alanlar gözləyirdlər ki, borcu əvvəlki məzənnə ilə ödəyəcəklər. Amma mayın 15-də Konstitusiya Məhkəməsi borcun ödənilən vaxt mövcud olan məzənnə ilə ödənilməsi barədə qərar çıxardı. Müxalifət bunun mülkiyyətçi hüququnun pozulması kimi qiymətləndirdi. Amma bir çox hüquqşünaslar hesab edir ki, KM haqlıdır. Başqa qərar bankları var-yoxdan çıxarardı.
Bir sıra maliyyə təşkilatları öz valyuta səbətini formalaşdırır. “Finanslizinq” ASC öz resurs bazasını şaxələndirir – QKDK ona milli və xarici valyuta ilə istiqraz buraxmaq hüququ verib. Onlar eyni həcmdədir (300 min manat və 300 min dollar, faiz dərəcəsi 14%, dövriyyə müddəti 1080 gün). Həcm böyük olmasa da, bu istiqrazların satışı valyutaya marağı müəyyən etmək üçün lakmus olacaq.
İqtisadiyyatın dedollarizasiyası çətin olacaq. Depozitlərin valyutaya konvertasiya edilməsini qadağan etmək olmaz – bu, xaricə kapital axını ilə nəticələnər. Burda ən yaxşı çıxış stimullaşdırıcı tədbirlərdir: manat əmanəti üzrə zəmanətin gücləndirilməsi, investisiya kreditləşməsinin genişləndirilməsi, manatla kreditləşmədə güzəştlər və nağdsız hesablaşmaların artırılması. İstisna olunmur ki, kommersiya banklarının valyuta ehtiyatları yaratmaq və onları xaricdə yerləşdirmək hüququ məhdudlaşdırılacaq. Deofşorlaşma haqda qanunun zəruriliyi barədə söhbətlər təsadüfi deyil. Manat sərmayələri daha cəlbedici olmalıdır – bu iş artıq gedir. Amma manatın «qayıtmasının» əsas şərti iqtisadiyyatın real sektorunun artımıdır.
I rübdə pul təklifi xeyli azalıb (Əlavəyə bax). Bunun nəticəsi dərhal təzahür etməyəcək. Pul bazası ciddi şəkildə azalıb.
AMB özü də problemlərlə üzləşib. Ötən ilin sonunda o, son illər ilk dəfə ziyanda olub. Əgər 2013-cü ildə 280,573 mln manat mənfəətlə işləmişdisə, ötən ili 308,734 mln manat ziyanla başa vurub.
AMB həyəcan təbili çalır. MM-in son iclaslarından birində «Mərkəzi Bank haqqında» qanuna dəyişikliklik edilib. Dəyişikliklər AMB-nin xüsusi kapital çatışmazlığı probleminə toxunur. Bundan sonra ilin sonunda xarici valyuta və qızılla aktiv və passivlərin yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan ziyan bankın öz kapital ehtiyatı ilə ödəniləcək. Yəni aktivlərin həcmi passivlərdən az olanda yaranan kapital çatışmazlığı bir maliyyə ili sonra buraxılan dövlət qiymətli kağızları hesabına ödəniləcək.
«Kredit oliqarxları» ətrafında qalmaqal AMB-nin fəaliyyətinin zəif cəhətlərini də üzə çıxardı. Amma hadisələr elə inkişaf edib ki, guya AMB-nin bu hadisələrə dəxli yoxdur.
AMB yenə inflyasiya üzərində nəzarəti əsas vəzifəsi sayır və manatın real məzənnəsini diqqətlə izləyir. Görünür, manat kütləsinin azalmasını bununla izah etmək lazım gəlir (Əlavəyə bax). Amma AMB iqtisadi problemlərə yetərincə laqeyddir. Halbuki artım əsasən ticarət və tikintidə baş verir. Kredit dərəcəsinin azaldılması bank sistemində devalvasiyadan sonrakı gərgin vəziyyətlə izah edilir (Əlavəyə bax). Real dərəcələr isə çox yüksəkdir. O da təəccüblü deyil ki, 2014-cü ilin yekununda valuta ilə orta dərəcə daha yüksək idi.
Bank sistemində birləşmə yenidən aktual olub. 5-10 bankdan danışırlar. Amma proses çox uzanır, halbuki AMB-nin bunu sürətləndirmək üçün çoxlu rıçaqları var. AMB ilin əvvəlində elan etmişdi ki, NK toplamayan bankların lisenziyası ləğv edilməyəcək. Bunu bankların əmənatçi və borcalanlarında təşviş yaratmamaq üçün edildiyi bildirilirdi. Maraqlıdır ki, bu, hökumətin bank kapitalı və sənayenin konsentrasiyası və mərkəzləşdirilməsi xəttinə ziddir. AYİB əvvəlki illər olduğu kimi, bankların birləşməsində tərəfdaş kimi iştirak etməyə hazır olduğunu bildirdi. AYİB-in iştirakı ilə sonuncu belə birləşmə 2005-ci ildə olub. AİB də Azərbaycan banklarının kapitalında iştirak arzusu ifadə edib.
I rübdə bankların kredit portfelində vaxtı keçmiş kreditləri payı 6%-i keçərək 1,2 mlrd manat olub. Ötən ilin eyni dövründə bu göstərici 854 mln manat olub. Amma son hadisələrə görə mühakimə yürütsək, bu göstərici daha yüksəkdir.
«Kredit oliqarxları» hadisəsi onu da göstərir ki, AMB nəzarət funksiyasından pis istifadə edir. Aydın deyil, necə olub ki, bu qədər borc yığılıb? Başqa izahlar da var – ABB-nin “muxatiyyəti”, zənglə iri kreditlərin verilməsi. İstənilən halda, AMB həyəcan siqnalı verməli idi. «Bank of Azərbaycan»ın iflasa uğraması da yada düşür. Bir sıra məlumatlara görə, bu bankın əmanətçiləri hətta dövlətin zəmanət verdiyi hissəni də ala bilmir.
Deyəsən, anlayırlar ki, bundan sonra maliyyə bazarı fond bazarı olmadan inkişaf edə bilməz. Milli Məclis mayın sonunda «Qiymətli kağızlar haqqında qanun»u üçüncü oxunuşda qəbul edib. Qanun layihəsi 2011-2020-ci illərdə qiymətli kağızlar bazarının inkişafı Dövlət Proqramının yerinə yetirilməsi çərçivəsində hazırlanıb.
Qanuna əsasən, AMB-yə QK bazarına investisiya qoymaq hüququ verilib. Bundan sonra qiymətli kağızlarla ticarət yalnız elektron formada olacaq. Bazarda peşəkar fəaliyyəti yalnız lisenziyalı iştirakçılar göstərə biləcək. Bu bazarın mütəxəssisləri hesab edir ki, qanun yetərincə tamdır, normativ aktlar və qanuna real əməl olunması lazımdır.
Hələlik bazar birtərəfli inkişaf edir. Not və DQİ praktik olaraq yoxdur. İstiqraz bazarının 60%-i Sənaye və İqtisadiyyat Nazirliyinin istiqrazlarıdır. Onları ARDNF ödəyir. Bu vəsaitlər Azərbaycanın TANAP-dakı payının ödənilməsinə xərclənəcək. Fond bazarının böyük hissəsini törəmələr, yəni faktik olaraq Foreks təmin edir. Qanun bu situasiyanı dəyişməyə imkan yaradır. AYİB və AİB-in hökumətlə daimi əlaqəsi var və səyləri hara yönəltməyi yaxşı bilir. Fond bazarını canlandırmaq üçün AYİB yerli və xarici investorlar üçün avrobondlar buraxmaq istəyir. AİB də bizim fond bazarına çıxmaq istəyir.
Mayda 2014-cü il büdcəsinin icrası müzakirə edilib. Büdcənin gəlirləri 18 400,565 mln manat, xərcləri 18 708,999 mln manat olub. Profisitli büdcə dövrü, deyəsən, başa çatır. Bu ilin I rübündə büdcəyə 3,9 mlrd manat daxil olub, 4,2 mlrd xərclənib. Büdcə kəsiri 251,0 mln manat və ya ÜDM-in 2,2%-i qədər olub. Büdcə investisiya yönümlüdür – iqtisadiyyatın inkişafına 2,1 mlrd manat, sosial müdafiə və təminata 522,1 mln, təhsil və səhiyyəyə 387,6 mln manat ayrılıb.
Əvvəli: http://contact.az/docs/2015/
http://contact.az/docs/2015/
http://contact.az/docs/2015/
Ardı var
İqtisadiyyat
-
İqtisadiyyat Nazirliyində yerli istehsalın stimullaşdırılması və ixrac potensialının genişləndirilməsi yollarının araşdırılması məqsədilə iyulun 26-da qeyri-neft sənayesi sahibkarları ilə görüş keçirilib.
-
Azərbaycanın internet provayderləri “Aztelekom” və “Baktelekom” avqustun 15-də qiymət strukturunda böyük dəyişikliklər edəcək. Yeni tariflərə əsasən, minimum internet sürəti 100 Mbit/s-dək artacaq, Mbit/s-nin qiyməti 0,45 AZN-dən 0,25 AZN-ə enəcək. Müvafiq olaraq, ödəniş 100 Mbit/s üçün 25 AZN, 150 Mbit/s üçün 30 AZN, 250 Mbit/s üçün 36 AZN-ə uyğunlaşdırılacaq.
-
Müstəqil ekspertlər Azərbaycanın ticarət dövriyyəsinin və ödəniş profisitinin azalması səbəbindən öz valyutası manatın növbəti devalvasiyası ərəfəsində ola biləcəyini ehtimal edirlər. Gözlənilən iqtisadi düzəlişlər valyuta axınının azalması və neft hasilatının azalması fonunda baş verir.
-
Azərbaycanın Xarici İşlər Naziri Ceyhun Bayramov bu gün Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyində Somalinin Xarici İşlər və Beynəlxalq Əməkdaşlıq Naziri Əhməd Moallim Figi ilə görüşüb. Bu görüş, əvvəlki gün Figi ilə Azərbaycanın İqtisadiyyat Naziri Mikail Cabbarov arasında keçirilmiş müzakirələrdən sonra baş tutub.
Rəy yaz