Qazaxıstan Transxəzər marşrutu üzrə neft tədarükünü artıracaq

Qazaxıstan Transxəzər marşrutu üzrə neft tədarükünü artırmaq, yaxın iki il ərzində nəql olunan həcmi 3 milyon tona çatdırmaq niyyətindədir.

2023-cü ildə Transxəzər marşrutu ilə 1 milyon ton neftin nəql edilib, 2024-cü ildə onun 1,5 milyon tona çatdırılması nəzərdə tutulur. Qazaxıstan prezidenti Qasım-Jomart Tokayev bundan əvvəl 2022-ci ildə Transxəzər dəhlizi ilə neft nəqlinin artırılması barədə göstəriş verib və bu, “KazMunayQaz” və Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) arasında strateji sazişin bağlanmasına səbəb olub. Bu müqavilə “Tengiz” yatağından Bakıya ildə 1,5 milyon ton xammalın göndərilməsini nəzərdə tutur ki, bu da Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri ilə sonrakı nəqli asanlaşdırır.

Xalq arasında “Orta Dəhliz” kimi tanınan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (TBNM) Çin və Avropanı birləşdirən əsas multimodal nəqliyyat arteriyasıdır. Rusiya və Ukrayna arasında münaqişə nəticəsində yaranan gərginliyin artması fonunda dəhliz iqtisadi sabitliyin təşviqindəki rolu və geosiyasi qeyri-müəyyənlik ehtiyat marşrut kimi ona diqqəti artırıb.

TBNM-in mürəkkəb səyahəti Dostıq və ya Xorqos/Altınkol marşrutları ilə Çindən Qazaxıstana dəmiryol xətti ilə başlayır. Daha sonra dəmiryol ilə Qazaxıstandan keçərək Aktau limanına, sonra isə Xəzər dənizini keçərək Bakı/Ələt limanına çatır. Səyahətini davam etdirən marşrut Azərbaycan və Gürcüstan ərazisindən dəmiryol ilə keçir və Avropaya son mərhələ üçün daha iki variant təklif edir: ya Türkiyə vasitəsilə dəmiryol ilə, ya da Qara dəniz vasitəsilə dəniz yolu ilə.

Mövcud qlobal ssenari TBNM-ə iqtisadi dayanıqlığı artırmaq və geosiyasi qeyri-sabitliyə uyğunlaşa bilən alternativ marşrut kimi xidmət etmək potensialına görə yüksək qiymətləndirilən transkontinental ticarət marşrutu kimi marağın artmasına səbəb olub. Dünya Bankının “Orta Ticarət və Nəqliyyat Dəhlizi” araşdırmasına əsasən, TBNM ticarət və iqtisadi baxımdan Azərbaycan, Gürcüstan və Qazaxıstan üçün ticarət marşrutlarının şaxələndirilməsi və nəqliyyat əlçatanlığının cəhətdən maraqlıdır.

Dünya Bankının analitikləri bildirirlər ki, əməliyyat səmərəliliyinin artırılsa, Orta Dəhliz 2030-cu ilə qədər Xəzər dənizi ilə yük daşımalarını üç dəfə artıraraq 2021-ci il səviyyəsi ilə müqayisədə təqribən 11 milyon tona çatdıra bilər. Qeyd edək ki, bu daşıma həcminin təxminən 4 milyon tonunun konteyner daşımalarına artan tələbat hesabına təmin ediləcəyi gözlənilir. TBNM ildə 10 milyon tona qədər yük daşımaq potensialına malikdir və bu logistik gücün əhəmiyyətli hissəsi 200 min tona çatan konteyner daşımalarının payına düşür.