Lazım gələrsə, Kreml Kiyevin dekorasiyasını qurub orada qələbə paradı keçirər

***

- “Moskva” kreyserinin məhvini Ukrayna ilə müharibədə əlamətdar hadisə hesab etmək olarmı? Məlum oldu ki, raket silahları ilə, öz HHM sistemilə silahlanmış, eyni zamanda digər gəmiləri də qorumağa borclu olan flaqman zəif imiş. Bu fakt müharibənin ümumi gedişilə yanaşı, NATO ilə qarşıdurma kontekstində Rusiya ordusu haqda dünyanın təsəvvürünü dəyişirmi?

- Düşünmürəm ki, bu kreyserin taleyi müharibənin gedişatına hansısa ciddi təsir göstərə bilsin. Britaniya-Argentina müharibəsi zamanı (Folklend müharibəsi, 1982 - red.) argentinalılar da böyük bir gəmini batırmağa nail olmuşdular. Ancaq yenə də müharibəni uduzdular. Üstəlik, Rusiyada bunun təbliğatı bədbəxt hadisə kimi gedir, Ukraynanın hücumu kimi yox.

İctimai rəyə gəlincə, o, çox qütbləşib. Kəskin etiraz edənlər var, amma çox nadir hallarda açıq çıxışlar edirlər. Burada buna görə ciddi cəriməyə məruz qala bilərsən, yada həbs cəzası ala bilərsən. Müharibə entuziastları da var, ancaq belələri azdır. Elə onlar da başqalarından donos yazmağa hazırdırlar. Əksəriyyət, sadəcə, diskomfort məlumatlardan qorunur. Onlar ya sosioloqların suallarına cavab vermirlər, ya da “lazım olduğu kimi” cavab verirlər. “Putinə tərəfdar” olan 80% buradan gəlir. Reallıqda isə adamlar, sadəcə, istəyirlər ki, onlardan əl çəksinlər. 

Bəzi təsəvvürü gənclər mühitindəki əhval-ruhiyyəni əks etdirən qraffiti yaradır. "Müharibəyə yox" və ya hətta "Putin qatildir" kimi yazılar mütləq üstünlük təşkil etdiyi halda, “Za Donbas” kimi çox nadir yazılar var. Ancaq bu, başa düşdüyünüz kimi, cəmiyyətin çox spesifik bir kəsimidir.

Əhalinin reaksiyasına gəlincə, başa düşmək lazımdır ki, əhali çox müxtəlifdir. Ümumiyyətlə, üç qrup var.

Xüsusi əməliyyatı ciddi dəstəkləyənlər var. Bu, əhalinin təxminən 25-30%-ni təşkil edir. Bunun səbəbləri fərqlidir. Onlar seçkidə həqiqətən Vahid Rusiyaya səs verən adamlardır. Daha yaşlılar, daha sanballılar, dövlət qulluğu və ya güc strukturları ilə əlaqəsi olanlardır. Yaxud, sadəcə, televiziya təbliğatı ilə aldananlardır.

Bunun əleyhinə kəskin çıxış edənlər var. Bunlar daha gənc, təhsilli, iqtisadi cəhətdən dövlətdən az asılı olan adamlardır. Demək olar ki, televizora baxmırlar, İnternetdən məlumat alırlar. Buraya Ukraynada qohumları olanlar da daxildir - bu, əhalinin kifayət qədər əhəmiyyətli hissəsidir. Belə adamlar məncə, 15-20 faizdir. Onlar azlıqdadırlar, lakin bu, kifayət qədər əhəmiyyətli azlıqdır, böyük şəhərlərdə isə onlar xüsusi əməliyyatın aktiv tərəfdarlarından daha çoxdurlar.

Nəhayət, əhalinin əksəriyyəti, bataqlıq adlanan təxminən 60%-i. Bunlar normal gündəlik həyatlarını yaşamağa çalışan, siyasətə qarışmaq istəməyən adamlardır. Sorğularda onların fikrincə, sosial baxımdan arzuolunan cavabı verirlər: prezidentin siyasətini dəstəkləyirəm - sovet dövründəki kimi, amma əslində narazılıqlarını açıq bildirmirlər. Onlar nə lehinədir, nə də əleyhinə, nə rəsmi təbliğata inanırlar, nə də müxalifət kanallarının İnternetdə dediklərinə.

Bəzən rejim bu passiv dəstəyə söykənir, amma o, şərtidir. Ciddi çətinliklər yarandıqda, məsələn, müharibədə məğlubiyyət zamanı bu dəstək tez bir zamanda yox ola bilər. Hakimiyyət bunu yaxşı başa düşür və ona görə də nəyin bahasına olursa- olsun ona  qələbə təbliğatı lazımdır. Hətta bundan ötrü Kiyevin dekorasiyasını qurmaq və həmin dekorasiyalarda “faşizm üzərində qələbə paradı” keçirmək lazım gələrsə belə, çünki  sonradan bütün bunlar televiziyada göstəriləcək.

- Aİ və Amerikada beynəlxalq SWIFT sisteminin RF bank şəbəkəsi üçün bağlanmasına çox ümid vardı. O, RF üçün bağlıdır və çox sayda sanksiya qadağaları qəbul edilib. Ancaq Putin deyib ki, Rusiyanın maliyyə sistemi zərbəyə davam gətirir, maaşlar vaxtında verilir və s. Bundan hansı nəticələr çıxır? Əhalinin görmədiyi və sanksiyaların effektivliyindən xəbər verən dərin iqtisadi proseslər varmı?

- Sanksiyalar uzunmüddətli perspektivdə təsirli olur. Rusiyada həyat keyfiyyəti tədricən pisləşəcək. Lakin hələlik bu, ictimai əhval-ruhiyyəyə az təsir edir. Əhalinin əksəriyyəti hesab edir ki, bu çətinliklər müvəqqətidir və xarici brendlərsiz də keçinmək olar. Ciddi şəkildə əhalinin əhval-ruhiyyəsinə ərzaq və kommunal xidmətlərin qiymətlərinin xeyli artması təsir edə bilər. Hələlik bütün bunlar az-çox dözülə bilən səviyyədə qalır. Bundan əlavə, sanksiyalar Rusiya cəmiyyətində antiqərb əhval-ruhiyyəsini artırır və ilk növbədə onun ən Qərbyönlü hissəsini vurur - bu, orta təbəqədir, idxal mallarını almağa və xaricə istirahətə getməyə öyrəşmiş adamlardır. Əhalinin əksəriyyəti bunun üçün çox kasıbdır.

Sanksiyaların uzunmüddətli təsiri payızın əvvəlində özünü göstərəcək. İşsizlik, gəlirlərin azalması, hansısa malların qıtlığı. Hələ ki əhalinin buna necə reaksiya verəcəyi məlum deyil. O vaxta qədər çox şey ola bilər, o cümlədən hansısa siyasi dəyişikliklər də mümkündür.

Hazırda dolların məzənnəsi yüksəldi, sonra yenidən endi. İqtisadiyyat qismən sabitləşib. Neft və qaz hələlik satılır. Qiymətlər artır, lakin çox kritik deyil. Müəssisələr köhnə ehtiyatlarda işləyirlər, bu da iki-üç aya çatar. Geyim və digərləri Çin, hətta Qazaxıstan vasitəsilə gələ bilər. Odur ki, hələlik əhali sanksiyaların təsirini o qədər də hiss etmir. Daha doğrusu, hiss edir, amma xırda məişət narahatlığı kimi.

Müəssisələrin dayanması yayda başlayacaq, o zaman da adamlar bağ sahələrinə gedəcək və kartof əkəcəklər. Üstəlik, kovid səbəbindən miqrantların sayı xeyli azalıb, buna görə də xidmət sahəsində yoxsullar üçün çoxlu iş yerləri yaranıb. Odur ki, payıza qədər əksəriyyət birtəhər yaşayacaq. Svift isə heç bir şeyə təsir etmir, əgər xaricə pul köçürmək lazım deyilsə. Biznesmenlər (çoxları), əlbəttə ki, ruh düşkünlüyünə qapılıb, ancaq onlar azlıq təşkil edir, bir şəkildə vəziyyətdən çıxacaqlar.

Ümumiyyətlə, haqqında danışdığım bu laqeyd əksəriyyət öz həyatında ciddi dəyişiklikləri payızda hiss edəcək. Buna qədərsə bütün çətinliklərin müvəqqəti olması və tədricən hər şeyin həmişəki vəziyyətinə qayıdacağı barədə illüziya davam edəcək. Üstəlik, kovid də öz töhfəsini verdi – hamı müəyyən narahatlığa və məhdudiyyətlərə alışdı, ancaq yenə də düşünür ki, bunlar gec-tez sona çatacaq.

-Ukraynada hərbi hadisələr nə vaxtsa bitəcək. Yaxın 2-5 ildə, Putinin dövründə və Ukrayna "xüsusi əməliyyatı"nın nəticəsindən asılı olaraq, Rusiyanın gələcəyini necə görürsünüz?

- Hər şey hərbi əməliyyatların nəticəsindən asılıdır. İki ssenari mümkündür.

1. Vəd edilən hücum nisbətən uğurla baş verir. Rusiya qoşunları Ukrayna ordusunun böyük qruplaşmasını mühasirəyə almağa və onun tədricən məhvinə başlamağa müvəffəq olur. Ancaq bu, bir və ya iki ay sürə bilər. Odur ki, çox güman ki, hansısa danışıqlar aparılacaq və nəticədə Ukrayna şərqdə və cənubda ərazilərin bir hissəsindən imtina edəcək, Avstriya və ya Finlandiya nümunəsində müəyyən neytral statusu qəbul edəcək. Bundan əlavə, "nasist partiyalar" qadağan ediləcək, Banderanın abidələri söküləcək və küçələrin adları dəyişdiriləcək. Rus dili ikinci dövlət dili statusu alacaq.

Lakin bu ssenarini olduqca az ağlabatan hesab edirəm.

2. Digər ssenari hücumun inkişafı üçün Rusiyanın gücünün yetməyəcəyini nəzərdə tutur. Rusiyanın hücumu tamamən bitənə qədər Ukrayna az-çox effektiv şəkildə müdafiə olunacaq. Belə olan halda müəyyən bölgü xətti də müəyyənləşəcək və barışıq barədə danışıqlar başlayacaq, lakin şərtlər Rusiya üçün daha az əlverişli olacaq. Çox güman ki, heç bir “denasifikasiya” və rus dili statusu olmayacaq. Rusiyanın əldə edə biləcəyi maksimum şey Mariupol və Azov dənizi sahili də daxil olmaqla, Rusiyanın nəzarətində olan ərazilərin genişləndirilməsi olacaq. Atəşkəs imzalanacaq və münaqişə bir il və ya daha çox müddətə “dondurulacaq”.

Hadisələrin bu cür inkişafı halında Rusiya təbliğatına bunu öz əhalisinə "qələbə" kimi sırımaq çox çətin olacaq. Belə olan halda, sanksiyaların effekti və böyük itkilər haqda şayiələrlə birlikdə, bütün bunların daxili siyasi nəticələri ola bilər. Amma hansı nəticələr, bunu söyləmək hələlik tezdir. Çox güman ki, qısa perspektivdə repressiv rejimin sərtləşəcəyini görəcəyik. Uzun müddətdə nə olacaq, ona baxacağıq.