Rusiyada avtoritar populizm hökm sürür

***

- Yüz günlük “xüsusi əməliyyat” prezident Putinin lokal tapşırığının yerinə yetirilməsindən daha çox ikinci əfqan müharibəsidir. RF cəmiyyətində bu, başa düşülür?

- Rusiyada müşahidə olunanlar, bəlkə də, sizin xoşunuza gəlməyəcək. Bizdə elə bir siyasi rejim formalaşıb ki, o, sadəcə olaraq diktatura deyil. Bu, avtoritar populizmdir. Əhalinin müəyyən hissəsinə arxalanır. Bu qrup (hazırda bunun azlıq və ya çoxluq olduğunu demək çətindir) despotik dövləti qaçılmaz şər kimi qəbul edir. Amma bu dünyada şər adi haldır, dövlət isə daha böyük şərdən – xarici düşməndən (təbliğat ciddi cəhdlə onun obrazını yaradır), həmçinin vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən (müxtəlif maraqlar qruplarının bir-biri ilə münasibətlərini zorakılıq vasitəsilə həll etməyə çalışması) müdafiə üçün lazımdır. Bu şəraitdə hazırki hakimiyyət daha böyük fəlakətdən qoruyucu kimi qəbul edilir. Bu gün nə qədər pis yaşasaq da, sabah daha da pis ola bilər, buna görə qonşu ölkədə dəhşətli hadisələr törətsə də, biz bu hakimiyyəti dəstəkləyirik, - Rusiyada əksəriyyət belə düşünür.

Və azlıq bu məntiqə qarşı çıxır. Onlar başa düşürlər ki, düşmən obrazı hakim qrup tərəfindən öz hakimiyyətini qoruyub saxlamaq üçün süni olaraq yaradılıb. Amma, eyni zamanda, bu azlığın əlində əksəriyyətin fikrini dəyişdirmək üçün heç bir imkan yoxdur. Acizlik hissi və mövcud vəziyyətlə barışaraq şəxsi həyatları ilə məşğul olmaq və ya sadəcə olaraq mühacirətə getmək istəyi buradan irəli gəlir.

- Rusiyanın Ukraynanın başına gətirdiklərində Qərbin təqsirli olduğu haqqında bir çox spekulyasiyalar var.

- Təəssüf ki, bu mənada Qərb hökumətlərinin davranışı Rusiyada mövcud rejimin yalnız xeyrinədir. Bir tərəfdən ən ziyalı və müvəffəqiyyətli insanların Rusiyadan mühacirəti qəbul edən ölkələrə müəyyən fayda verir. Digər tərəfdən, Putinin təhdidlərinə öz təhdidləri ilə cavab verən Qərb ona hakimiyyətin əksəriyyətin zehninə təsirini qoruyub saxlaması üçün lazım olan düşmən obrazını yaratmaqda kömək edir.

Beləliklə, Rusiya əhalisinin müharibənin əleyhinə olan hissəsi iki tərəfdən hücuma məruz qalır. Bir tərəfdən hakimiyyət və ona loyal olan əhali, digər tərəfdən Qərb aqressiv davranışı ilə onlara hücum edir, Rusiyadakı sülh tərəfdarlarını düşmənin maraqları üçün hərəkət edən satqın vəziyyətinə salır. Burada məntiq işləyir: bizimlə olmayan bizim əleyhimizədir. Bunun cavabı isə əhalinin müharibənin əleyhinə olan hissəsinin daxili mühacirəti, əhalihin loyal hissəsinin əhval-ruhiyyəsinə nə cürsə təsir etmək imkanı olmadan, dar bir dairə içində qapalı qalması olur.

- Yüz günlük müharibə ərzində RF-də insan itkiləri, yəqin ki, o qədər çoxdur ki, bu, artıq mücərrəd anlayış deyil, qonşunuzun evində və ya yaşadığınız həyətdə konkret bir kədərdir. İnsanlar Ukraynada öz vətəndaşlarının ölümünə necə yanaşırlar?

- Rusiya böyük ölkədir. Müharibə əleyhinə əhval-ruhiyyə böyük şəhərlərdə yayılıb, orduda müddətdən artıq hərbi qulluq göstərənlərin əksər hissəsi isə əyalətlərdə, Uralın o tayında və ya depressiv şimal vilayətlərindəki nisbətən kiçik şəhərlərin sakinləridir. Əlbəttə, orada ailə üzvləri üçün doğmalarının itkisi kərərlidir, amma, axı onlara başa salırlar ki, həlak olan şəxs qəhrəmandır. O, vətənimizin azadlığı uğrunda, dəhşətli NATO (və ya Ukraynadakı faşistlər) ilə mübarizədə həlak olub.

Belə yerlərdə kriminaldan və ya həbs yerlərində mühafizəçi işindən başqa heç bir iş yoxdur. Buna görə orduda xidmət etmək müəyyən mənada çıxış yoludur, həlak olma riski isə təbii hal kimi qəbul edilir. Buna görə, insan həyatına dəyər verən demokratik cəmiyyətlərdən fərqli olaraq, Rusiyanın dərinliklərində döyüş meydanında ölüm qəbulolunan bir şey kimi görülmür. Həm də itki miqyasları gizlədilir, qohumlar isə əyalət ölçülərinə görə yüksək olan hər cür ödəniş vədləri ilə susdurulur. Ağızlarını açsalar, pul da almayacaqlar.

- Bəşəriyyətin Rusiya idarəçiliyinə başqa qüvvələrin gəlməsinə olan ümidləri doğrulmur.

- Göründüyü qədər, müharibə uzun sürəcək. Rusiyada siyasi rəhbərliyin dəyişməsi perspektivi hələlik görünmür, birinci şəxsin başına nə isə gəlsə belə, onun ideya yoldaşları, çox güman ki, hakimiyyəti əllərində saxlayacaqlar və müharibəni davam etdirəcəklər. Hazırda Rusiya cəmiyyəti iki qeyri-bərabər hissəyə bölünüb və onun böyük hissəsi hakimiyyətin tərəfindədir. Burada müxtəlif səbəblər var, amma əsas səbəb odur ki, təbliğat “kollektiv Qərb”in şəxsində müvəffəqiyyətlə düşmən obrazı yaratmağa nail olur. Bu düşmən iqtisadi və texnoloji cəhətdən bizdən çox-çox güclüdür və yaradılan obraza əsasən, bizi məhv etməyə çalışır, buna görə bizə hakimiyyətin ətrafında birləşmək və son ana qədər mübarizə aparmaq qalır. Bu ritorika daha az təhsilli yaşlı nəslin nümayəndələrinə, kiçik şəhərlərin sakinlərinə daha yaxşı təsir edir – amma ümumulikdə bütün bunlar hakimiyyətə xalqın onun tərəfində olduğunu iddia etmək imkanı verir.

İctimai təfəkkür belə olduğu üçün hakimiyyətin əli-qolu açıqdır və o, hələ uzun müddət ölkə daxilində ciddi müqavimətlə qarşılaşmadan geosiyasi oyunlarını davam etdirə bilər.

Beləliklə, müharibə əleyhdarları arasında əksəriyyət passiv mövqedədir. Onlar öz baxışlarını açıq şəkildə ifadə etmirlər və baş verənlərin dəhşətini hiss etsələr də, şəxsi həyatları ilə məşğul olaraq, sadəcə olaraq özlərini psixoloji cəhətdən ondan qorumağa çalışırlar.

*Təhlükəsizlik məqsədilə müsahibə verən şəxsin adını dəyişdirdik.