Ukrayna bu gün bizim də azad gələcəyimiz və təhlükəsizliyimiz üğrunda qanlı mübarizə aparır

Sual: Rüfət bəy, sosial şəbəkədə paylaşdığınız və böyük marağa səbəb olan son yazınızda yazırsınız ki, Rusiya yaxın vaxtlarda çox ağır duruma düşə bilər. Hətta bunu son imperiyanın çöküşü adlandırmısız. Niyə belə düşünürsünüz?  

Cavab: Ona görə ki, Rusiya Ukraynaya hücüm edərkən bəlkə də özü bilmədən ilk növbədə özünü sınağa çəkmiş oldu. Bu sınaq əsasən ölkədəki hərbi hazırlıq səviyyəsini, sosial-siyasi durumu və iqtisadi potensialı üzə çıxartdı və hər üçündə də Rusiyanın acınacaqlı durumda olduğunu göstərdi.   Savaşın hələ ki 4-cü həftəsinin bitməsinə baxmayaraq rus ordusu ağır itkilər verərək bu müddətdə heç bir ciddi əsgəri uğur əldə edə bilməyib və yalnız mülki əhaliyə qarşı amansız vəhşilik sərgiləyib. Savaş hələ bitməyib ancaq görünən o ki, bundan sonra da Rusiya ordusu hərbi anlamda həlledici uğur qazana bilməyəcək. 

Bu savaş eyni zamanda ölkənin ağır sosial-siyasi və iqtisadi duruma düşməsinə də səbəb olur. Rusiyanın müstəqil ölkəyə qarşı bütün beynəlxalq hüquq normalarını açıq-aşkar çeynəyərək təcavüzkar və iyrənc savaş açması ölkə daxilində bunu haqlı tənqid edən etiraz səslərinin yaranmasına gətirib çıxarıb. Bu isə ölkədə onları boğmaq üçün get-gedə sərtləşən hərbi-polis və siyasi diktaturaya çevrilməyə yol açıb. Ölkənin xaricində isə dünya ictimaiyyətinin nifrətini qazanan Rusiya özünə qarşı dünya ölkələrinin misli görünməmiş iqtisadi və siyasi sanksiyalarına məruz qalıb.

Nəticədə Rusiya özünü dünyadan izolyasiya etmiş, mütərəqqi dünya ilə demək olar ki, bütün sahələrdə əlaqələrini kəsmiş və beləliklə olduqca ağır siyasi-iqtisadi duruma düşüb. 

Bu total sanksiyalar nəticəsində, daha doğrusu sanksiyaların yalnız 1-2 həftəsi nəticəsində Rusiyanın bir sıra şəhərlərində artıq ərzaq qıtlığı, ölkədə yüksək inflyasiya, kütləvi ixtisarlar müşahidə edilməkdədir. Bir çox vacib sahələrdə, o cümlədən, nəqliyyatda, ticarətdə, yüksək texnologiya sahəsində, tibbdə, turizmdə, sənayedə və digər sahələrdə artıq böhran hiss edilməkdədir. Hərçənd hökumət və onun total nəzarəti altında olan KİV-lər bunu gizlədirlər. Aydındır ki, ölkə bu duruma çox tab gətirə bilməyəcək, get-gedə tənəzzülə uğrayacaq və bir müddət sonra tam çökəcək.  

Bu mənfur savaşa qədər əgər bəziləri Rusiyanı, özü-özünü qələmə verdiyi kimi, super-dövlət və super-dövlətə xas olan bütün atributlara, yəni güclü, inkişaf etmiş iqtisadiyyata, güclü, müasir texnoloji əsaslı orduya, dünyada yüksək nüfuza malik, mütərəqqi və zəngin bir dövlət olduğunu  hesab edirdisə, bu savaş zamanı bunun belə olmadığını onlar da artıq görməkdədir. Nüvə silahının mövcudluğu isə, təbii ki, ölkəni hələ super-dövlət etməz, olsa-olsa yalnız “çəkindirici”, “qorxuducu” qüvvə edə bilər.  Bunlar isə fərqli şeylərdir. 

Rusiya bu savaşla dünya önündə özünü imtahana çəkdi və imtahandan, gözlənildiyi kimi, kəsildi. 

O ki, qaldı Rusiyanı “son imperiya” adlandırdığıma və nədən çağdaş dünyada Rusiyanın da seçdiyi “neoimperiya” modeli uğurlu ola bilməməsi tezisimə - buna aydınlıq gətirəcəm.

Sual: Rusiyanı niyə imperiya ilə müqayisə edirsiniz? Rusiyanın imperiyaçılıq siyasəti özünü harda və necə göstərirdi? 

Cavab: Rusiya Birinci Dünya Müharibəsindən sonra bütün qalan klassik imperiyalardan fərqli olaraq o zaman dünyada böyük vüsat almaqda olan cazibədar sosial-demokrat ideyaları “modernləşdirib” Sovetlər Birliyinə transformasiya etməklə öz Çar İmperiyasını ayaqda tuta bildi, həyatını uzatdı. Sovet Rusiyası yeni anlayış və sosial-iqtisadi münasibətlər (bolşevizmi) elan etsə də, klassik imperiya mahiyyətini qoruyub saxlamışdır - eyni təcavüzkar tarixi yaranışı (ittifaq respublikalarının zor gücünə Sovetlərə birləşdirilməsi, məsələn Azərbaycanda 1920 il 28 Aprel və s.), birləşdirdiyi xalqların üzərində total siyasi-iqtisadi hegemoniyası. 

Beləliklə, bəzilərin indiyəcən dərk etməməsinə baxmayaraq, Sovetlər Birliyi 20-ci əsrin son imperiyası idi və keçən əsrin uydurulmuş, elmi əsası yanlış olan nəzəriyyəsi və məlum xalqlar üzərində aparılmış misli görünməmiş başıpozuq sosial-siyasi eksperiment nəticəsində yaranan tarixi anaxronizmi idi.  “Avropanın Jandarmı” adını qazanmış Rusiya Çar İmperiyasının davamı olan bu dəfə də “Şər İmperiyası” adına layiq görülmüş Sovetlər Birliyi başqa bir eybəcər və dəhşətli ideologiya olan nasizm və faşizmin çoküşüylə bir müddət güclənib və ruhlanıb dünya çaplı güc mərkəzinə çevrilmək arzusunda idi. Ancaq zəbt etdiyi qonşu xalqlara zor gücündən və metropoliya-koloniya eybəcər və gerici münasibitlərindən başqa mütərəqqi heç bir şey təklif edə bilmirdi – metropoliya olduğu kimi, koloniyaları da get-gedə tənəzzülə uğrayırdı və inkişafında azad ve demokratik ölkələrlə müqayisədə çox geridə qalırdı.  

Burada iki məsələni ayırd etmək lazımdır: 1. Bolşevizm ideologiyası özü-özlüyündə yanlış və zərərli idi. 2. Bu ideologiya Rus İmperiyasının davamı olan ölkədə tətbiq olunurdu.

Beləliklə, bunu aydın görmək lazımdır: SSRİ - Rus İmperiyasının dəyişilmiş davamı idi.  

1991-ci ildə SSRİ-nin rəsmi süqutundan sonra Rusiyanın yüzillərlə sürən və zamanın artıq anaxranizminə çevrilmiş imperiya təfəkküründən və quruluşundan nəhayət qurtulmaq şansı yaranmışdır. Ancaq bu dəfə də Rusiya tarixin verdiyi şansdan istifadə edib mütərrəqi və demokratik, zamana uyğun dövlət qurmadı – yenə toplumda və rəhbərlikdə imperiya və rus şovinist ideyaları üstün gəldi.  Rusiya yenə yeni azadlığına qovuşan və müstəqil dövlətlərini qurmaq istəyən xalqlara qarşı fitnələr və zorakılıq siyasətindən əl çəkmədi. Qarabağ, Dnestryanı bölgə, Osetiya, Abxaziya, Krım, Donbass – bunlar hamısı həmin siyasətin qanlı nəticələri idi. Azərbaycanda məsələn yeni yaranan müstəqilliyini və demokratiyasını məhv etmək üçün 4 iyun 1994-ci ildə  dövlət çevrilişi Rusiyanın ölkəmizi yenidən koloniyası halına gətirmək arzusu idi. Eyni siyasəti digər keçmiş respublikalara göstərdiyinin də şahidi olduq.  

2022-ci ildə Ukraynaya etdiyi təcavüz isə bu İmperiya siyasətinin pik nöqtəsi oldu. Keçmiş koloniyası olmuş ancaq azadlığına və demokratiyaya qovuşmağa can atan Ukrayna xalqına ən vəhşi üzünü, ağlasığmaz nifrət və qısqanclığını göstərdi. 

Sual: Amma müasir dövrdə imperiya siyasəti qəbulolunandırmı? İmperiyaçılıq köhnəlməyibmi? Və Rusiya bunu anlamırdımı? 

Cavab: Təbii çoxdan köhnəlib və əksər insanların və xalqların azad, müstəqil və demokratik şəraitdə yaşamaq arzusunda olan müasir dünyada imperiya quruluşu qəbuledilməzdir. Bu ideologiyanı tərənnüm edən kəslər qanlı savaşlar aça bilər, humanitar faciə torədə bilər, ancaq sonucda heç zaman qalib gələ bilməz, çünki mütərəqqi qüvvələr hər zaman irtica üzərində tarix boyu sonucda qalib gəlib.

Azadlığa can atma gücü insanın təbiətindən qaynaqlanır.

Rusiyada bunu anlayanlar da var, anlamayanlar da. Ancaq son hadisələr göstərir ki, mütərəqqi, insansevər, əsl beynəlmiləlçi (yalançı sovet beynəlmiləlçiliyi yox), sağlam rəqabətçi və sağlam düşüncəli insanların sayı və təsiri rus şovinist və “şanlı”imperiya təfəkkürünü tərənnüm edənlərə uduzur. Düşünmək ki, Putin və bir qrup rus şovinisti Rusiyada hakimiyyəti ələ keçirib və bütün xalqın iradəsinə zidd olaraq indiki üzdəniraq siyasəti həyata keçirir, sadəlöhvlük olardı. Qorxuram, durum daha vahiməlidir. Əlbəttə, Putin və onun komandası dövlət resurslarını məharətlə istifadə edərək rusların bu ictimai yalançı “vətənpərvərlik” sevdasını alovlandırır və istismar edir və inanılmaz dərəcədə var-dövlət toplamaqla məşğuldur. Ancaq bu durum on illərlə sürürsə demək ki, Putinin dedikləri xalqın qəlbində ahənglik tapır. Bu isə qorxuncdur. Zamanında Hitlerin də dedikləri alman xalqının rəğbətini qazanırdı. Görünür, bəşəriyyət hələ şovinizmə qarşı peyvənd icad edə bilməyib və bu ağır sosial xəstəlikdən yenə də köhnə üslubla qurtulmaq zorunda qalacaq - əməliyyət üsüluyla, hərbi əməliyyət üsuluyla.

Sual: Həqiqətənmi düşünürsünüz ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi bu “imperiya”nın sonu olacaq? Çünki hələ Rusiyanın geri çəkilmək niyəti hiss olunmur. 

Cavab: Bəli, əminəm, sonucda sonu olacaq. Nəhayət bu son imperiyanın sonu olacaq, Rus İmperiyasının sonu olacaq. 1917-də yarımçıq qalan, sonra 1991-də yenə yarımçıq qalan prosesin sonu olacaq. Bu iş nəhayət tamalanacaq. Ancaq bu proses nə qədər sürəcək və ən başlıcası və nə qədər insan həyatını alacaq – bu hələ sual altındadır. 

Ukrayna ilə savaşa qədər Rusiyanın regionda böyük və güclü dövlət kimi az-çox nüfuzu var idisə, bu savaş olan-qalan nüfuzunu da heçə endirdi. İndi hər kəs əyani gördü ki, Rusiya “gildən ayaqlar üstündə duran bir Kolossdur”, yəni daxili gücü olmayan bir “nəhəgdir”. 

Rusiyanın əlində indi tək “arqumenti” qaldı – nüvə silahı. Yəni bu gün Rusiya əlində dünyanı qorxudan nüvə silahı olan başıpozuq manyaka bənzəyir, bir növ “Joker” adlı filmin baş qəhrəmanı asosial və təhlükəli qatil Jokerdir.

Ümid edək ki, iqtisadi və siyasi sanksiyalar nisbətən az qanla bu ŞƏR imperiyasını nisbətən az acılarla sonuclandıracaq. Amma manyak Jokerin hansı addımı atacağını öngörmək çox çətindir. Ümid edək ki, nüvə silahları dövriyyəyə girməz. 

Rusiya bu savaşda müəyyən hərbi uğur qazana bilər, ancaq bu qalıcı uğur olmayacaq, çünki ruslar Ukrayna şəhərlərini fiziki olaraq tutsa belə, qəhrəman Ukrayna xalqı heç vaxt bununla ruhən razı olmayacaq. Onlar tam azad olana qədər mübarizə edəcəklər. Bütün dünya gördü onların şücaətini. 

Digər tərəfdən Rusiyaya qoyulmuş total sanksiyalar gec-tez öz məqsədinə nail olacaq. Rusiya dünyadan təcrid olub, sonda məğlub olacaq və bu ölkənin indiki quruluşu dağılacaq. Rusiyanın geniş demokratik dəyişikliklər üçün yeni şansı yaranacaq. Sual belədir: Növbəti dəfə belə bir şansı əldən verməyəcəkmi?