“S&P Global” Azərbaycanın reytinqini BB+/B səviyyəsində təsdiqləyib. Proqnoz "sabit"dir

İyunun 7-də “S&P Global” beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycanın suveren kredit reytinqini BB+/B səviyyəsində təsdiq edərək, proqnozu “sabit” saxlayıb. Agentlik ölkə ixracının 80%-ni təşkil edən karbohidrogenlərin əlverişli qiymətləri sayəsində 2024-2027-ci illər arasında Azərbaycanın həm büdcə, həm də cari əməliyyatlar hesabında profisit əldə edəcəyini gözləyir. Bununla belə, neft hasilatının uzunmüddətli azalmasının davam edəcəyi gözlənilir və yeni qaz ixracı çətin ki, bu tendensiyanı tam kompensasiya edə bilsin.

İqtisadi və büdcə perspektivi

Azərbaycan Dövlət Neft Fondunda (ARDNF) əhəmiyyətli likvid maliyyə aktivləri toplanılıb və onların 2023-cü ilin sonuna ÜDM-in 70%-ni təşkil edəcəyi təxmin edilir. Bu ehtiyatlar qısamüddətli risklərdən qorunma təmin edir. “S&P Global”ın “sabit” proqnozu neft hasilatının proqnozlaşdırılan azalmasına baxmayaraq, Azərbaycanın əhəmiyyətli büdcə və xarici ehtiyatlarının iqtisadiyyatı potensial ticarət şoklarından qorumağa kömək edəcəyi ilə bağlı gözləntilərə əsaslanır.

Potensial risklər və imkanlar

Agentlik xəbərdarlıq edir ki, Azərbaycanın büdcə balansı ortamüddətli dövrdə gözləniləndən daha çox pisləşərsə, ehtimal ki, neft hasilatının gözləniləndən daha sürətli azalması səbəbindən reytinq aşağı düşə bilər. Bundan əlavə, karbohidrogenlərin satışından əldə olunan gəlirlərin azalması digər ölkələrlə müqayisədə bütövlükdə Azərbaycanın iqtisadi göstəricilərinə mənfi təsir göstərə bilər. Əksinə, regionda geosiyasi risklər azalarsa və Azərbaycan fiskal ehtiyatlarını cari proqnozlardan kənara çıxarsa, reytinqin yüksəldilməsi nəzərdən keçirilə bilər.

Reytinqlərin əsaslandırılması

Azərbaycanın xarici bazarlarda sabit maliyyə və fond mövqeləri onun suveren reytinqlərini dəstəkləyir. Hökumət ARDNF vasitəsilə əhəmiyyətli likvid aktivlər toplayıb və onların 2027-ci ilə qədər ÜDM-in təxminən 70%-ni təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır. Ümumi dövlət borcunun ÜDM-in təxminən 20%-i səviyyəsində sabitləşəcəyi gözlənilir. Azərbaycanın növbəti üç il ərzində fiskal və cari əməliyyatlar hesabının profisitini saxlayacağı gözlənilir, neftin qiymətinin 2024-cü ilin sonuna qədər orta hesabla 85 dollar/barel, bundan sonra isə 80 dollar/barel olacağı proqnozlaşdırılır.

İqtisadi konsentrasiya və həssaslıq

Azərbaycan iqtisadiyyatı ÜDM-in təxminən 50%-ni və ixracın 80%-ni təşkil edən neft-qaz sektorundan ciddi şəkildə asılı olaraq qalır. Bu konsentrasiya iqtisadiyyatı karbohidrogen qiymətlərindəki dalğalanmalara qarşı həssas edir. Məsələn, 2015-ci ildə neftin qiymətinin aşağı düşməsi dövlət kəsiri, cari əməliyyatlar hesabına və xalis ehtiyatlara əhəmiyyətli təsir göstərərək, dollar yığımına keçidə və milli valyutanın devalvasiyasına təkan verdi. Əhəmiyyətli ehtiyatlara baxmayaraq, onlar yüksək təmərküzləşmiş iqtisadiyyatı ixrac qiymətlərinin uzunmüddətli enişindən, xüsusən də neft hasilatının struktur azalması fonunda tam qoruya bilmirlər.

İnstitusional və iqtisadi profil

Azərbaycanda neft hasilatı yataqların köhnəlməsi ilə bağlı uzunmüddətli azalma tendensiyasına malikdir. Qaz hasilatı son artımlardan sonra platoya yaxınlaşır və orta müddətli dövrdə yalnız 2023-cü il səviyyəsindən bir qədər yuxarı qalxacağı gözlənilir. “S&P Global” 2024-2027-ci illər arasında Azərbaycanın iqtisadi artımının orta hesabla 2%-dən bir qədər aşağı olacağını, qeyri-neft sektorunun isə ildə 3-4% artacağını proqnozlaşdırır.

Azərbaycanın institusional mühiti zəif olaraq qalır və siyasi hakimiyyət Prezident Administrasiyası ətrafında cəmlənib. Regional geosiyasətin dəyişməsi fonunda Ermənistanla sülh danışıqları davam edir. Sülh müqaviləsinin mübahisəli məsələlərindən biri də sərhədin demarkasiyasıdır. Bundan əvvəl Ermənistan hökumətinin bir neçə eksklav kəndinin Azərbaycana verilməsinə razılıq verməsi Ermənistanda etirazlara səbəb olub. Hər iki ölkə sazişi 2024-cü ilin noyabrında Bakıda keçiriləcək COP-29 konfransına qədər imzalamaq niyyətindədir.

Məlumat boşluqları və sektor göstəriciləri

Azərbaycan hakimiyyətinin dərc etdiyi iqtisadi məlumatlarda xərclər üzrə milli gəlir haqqında ətraflı hesabatların və beynəlxalq investisiya mövqeyinə dair məlumatların olmaması daxil boşluqlar qalmaqdadır. 2024-cü ilin əvvəlində Azərbaycanın iqtisadi artımı daha güclü temp nümayiş etdirib, neft sektorunda azalmaya baxmayaraq, qeyri-neft sektorunda artımın təsiri ilə real ÜDM illik müqayisədə 4,3% artıb. Bu, bütün 2023-cü il üçün 1,1%-lik cüzi artımdan sonra gəlir. 2024-cü ilin yanvar-aprel aylarında qeyri-neft sektoru nəqliyyat, informasiya və rabitə xidmətləri və pərakəndə ticarət hesabına, demək olar ki, 8% artıb, tikinti sektoru da Qarabağ bölgəsinə investisiyalar sayəsində əhəmiyyətli artım nümayiş etdirib. Qarabağla bağlı investisiyalar olmasaydı, qeyri-neft sektorunun inkişafı daha zəif olardı.

“S&P Global” ortamüddətli perspektivdə qeyri-neft sektorunun hər il 3-4% artacağını gözləyir. Bununla belə, məhdud struktur islahatları və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi üzrə davamlı səylər daha sürətli artıma mane olacaq. Agentlik Azərbaycanın nominal ÜDM-nin təxminən 50%-ni təşkil edən karbohidrogen sektorundan hasilatın 2024-2027-ci illər arasında sabit qalacağını proqnozlaşdırır.

Karbohidrogen sektorunda proqnozlar

Neft hasilatının 2027-ci ilə qədər orta hesabla sutkada 0,65 milyon barel olacağı gözlənilir ki, bu da yataqların köhnəlməsi səbəbindən 2019-cu ildəki 0,79 milyon bareldən aşağıdır. Qaz hasilatı ildə təxminən 35-36 milyard kubmetr səviyyəsində sabitləşir, “Şahdəniz 2” (SDII) və “Abşeron” qaz-kondensat yatağında artıq əhəmiyyətli artım əldə olunub. Uzunmüddətli perspektivdə “Abşeron” yatağının işlənməsinin növbəti mərhələsi və “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) qaz yatağının dərindən işlənməsi kimi gələcək layihələr hesabına qaz hasilatı arta bilər.

Maliyyə və xarici mövqelər

S&P Global proqnozlaşdırır ki, 2024-2027-ci illər arasında Azərbaycanda ÜDM-in müvafiq olaraq 1,7%-i və 7%-i olmaqla, ikiqat büdcə və cari əməliyyatlar hesabının profisiti saxlanılacaq.

Azərbaycan həmçinin 2027-ci ilə qədər dövlət idarəetmə sektorunun xalis aktivlərinin orta payını ÜDM-də təxminən 50% səviyyəsində saxlayacaq.

Mərkəzi bankın məhdud əməliyyat müstəqilliyi, valyuta bazarına tez-tez müdaxilələr və yerli valyutada kapital bazarlarının inkişaf etməməsi səbəbindən pul-kredit siyasətinin effektivliyi məhdud olaraq qalır.

Bununla belə, Azərbaycanın ARDNF-nin əhəmiyyətli xarici aktivləri ilə gücləndirilmiş güclü xarici mövqeyi onun reytinqində əsas amil olaraq qalır.

S&P Global proqnozlarına görə, Azərbaycanın cari əməliyyatlar hesabının profisiti 2022-ci ildə 30%-lik rekord profisitdən sonra 2024-2027-ci illər arasında ÜDM-in orta hesabla 7%-ni təşkil edəcək.

Bu güclü xarici mövqenin iqtisadi tsikllərin daxili inkişafa mənfi təsirini azaldacağı gözlənilir.