Bakının balanslandırılması: şəhərin böyüməsi və ekoloji problemləri necə üzləşdirmək olar

Xəzər dənizinin sahilində yerləşən Bakı ziddiyyətlər şəhəridir. Azərbaycanın iqtisadi və mədəni mərkəzi olan şəhər, sürətlə artan urbanizasiya və sənaye inkişafı ilə çoxlarına rifah gətirsə də, bunun ekoloji xərci kifayət qədər ağır olub. Şəhər sakinləri havanın çirklənməsi, yaşıllıq ərazilərinin azlığı və tullantıların idarə edilməsi kimi məsələlərdən artan narahatlıq keçirirlər, bunlar isə həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir.

Ekoloq Rövşən Abbasovun fikrincə, Bakının əsas ekoloji problemlərindən biri hava keyfiyyətidir. “Hava çirkliliyinə səbəb olan əsas amillər nəqliyyat vasitələrinin emissiyaları və sənaye fəaliyyəti ilə bağlıdır,” o izah edir. “Şəhər həmçinin transsərhəd mənşəli yüksək toz səviyyəsi ilə üzləşir, bu tozlar əsasən Xəzər dənizini keçərək Mərkəzi Asiya və tropik bölgələrdən ölkəmizə gəlir.”

Bu məsələyə əlavə olaraq, tikinti layihələri də ekoloji standartlara çox vaxt əməl etmir ki, bu da toz səviyyəsinin artmasına səbəb olur. Bununla belə, Bakıya xas olan küləklər bəzi çirkləndiriciləri azaldaraq şəhərin hava keyfiyyətini nisbətən yaxşılaşdırır. “Orta hesabla, Bakıda havanın keyfiyyətini kafi kimi qiymətləndirərdim,” Abbasov qeyd edir. “Uzun müddətli quraqlıq dövrlərində toz səviyyəsi artır, lakin küləklər avtomobillərdən yayılan zərərli çirkləndiricilərin miqdarını azaldır.”

Yaşıllıq sahələri isə Bakının digər zəif nöqtələrindəndir. Abbasovun dediyinə görə, şəhərdə yaşıllığın miqdarı təkcə urbanizasiya səbəbindən deyil, həm də şəhərin yarımsəhra iqlimindən dolayı azdır. “Burada əkilən ağacların əksəriyyəti yerli deyil, bu da onların böyüməsini çətinləşdirir,” o deyir. “Ancaq şam ağacları kimi quraqlığa davamlı növlərin əkilməsi, xüsusən də əsas yollar və şəhər ətrafı ərazilərdə vəziyyəti yaxşılaşdırır.” Son vaxtlar isə uzunömürlü və dayanıqlı olduğuna görə zeytun ağacları da əkilməyə başlanıb.

Nəqliyyat sahəsindəki islahatlar isə müsbət addımlardandır. Abbasov, Bakının avtobus parkının tamamilə elektrik avtobusları ilə yenilənməsi və elektrik avtomobillərinin gömrük rüsumlarından azad edilməsi kimi təşəbbüslərin əhəmiyyətli olduğunu vurğulayır.

Bununla yanaşı, ekoloji problemlərlə mübarizədə ictimai maarifləndirmə də vacibdir. “Çox vaxt ətraf mühitin çirklənməsi sakinlərin tullantıları düzgün idarə etməməsindən qaynaqlanır,” o bildirir. “Bu məsələlərdə maarifləndirmə mühüm əhəmiyyət kəsb edir.”

İcma əsaslı təşəbbüslər də şəhərin yaşıllaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Salaam Cinema mədəniyyət və incəsənət məbədi, əvvəllər boş və baxımsız bir həyəti olan məkanını icma bağçılıq tədbirləri vasitəsilə yaşıllığa qərq etmişdir. Üç ağacdan ibarət olan bu həyət indi Bakının iqliminə uyğunlaşdırılmış müxtəlif bitkilərlə zəngin bir məkan halına gəlib.

“Bu təşəbbüslər yalnız şəhərin yaşıllığını artırmır, həm də sakinlərə bitkiyə düzgün qayğı göstərməyi və həyət baxımı kimi vacib bacarıqları öyrədir,” bir iştirakçı deyir. “Şəhər mərkəzlərində bu kimi təşəbbüslər insanlara təbiətə yaxınlaşmaq üçün nadir bir fürsət təqdim edir.”

Bakı böyüməyə davam etdikcə, həssas bir tarazlıq aktı ilə üzləşir. Havanın keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, yaşıllıq sahələrini artırmaq və ictimaiyyəti maarifləndirmək istiqamətindəki səylər ümidverici olsa da, şəhərin unikal iqlimi və sürətli inkişafı ciddi problemlər yaradır. Bununla belə, şəhərin həyətlərində və ağaclarla bəzədilmiş küçələrində daha yaşıl və dayanıqlı bir Bakının təməlləri yavaş-yavaş formalaşır.