İnsanın mənəvi axtarışları: "Hər şey yaxşı olacaq: Sabah ve ya nə vaxtsa"

Müasir insanın kimlik və həyatda məna axtarışları son zamanlarda bir çox sənətçi tərəfindən müraciət edilən bir mövzudur. YAY Qalereyasında nümayış olunan Rasim Babayev, Elşən Baba, Orxan Hüseynov, Tərlan Qorçu, Aida Mahmudova,Qafar Rzayev, Zamir Süleymanov və  ve CHINGIZ-in əsərlərindən ibarət "Hər şey yaxşı olacaq: Sabah ve ya nə vaxtsa" adlı qrup sərgisində müasir insanın həqiqəti, kimlik axtarışları və s. mövzular müxtəlif aspektlərdən işlənib. Sərginin kuratoru Zəhra Məmmədovadır.

İncəsənətin insan üzərində təsirini unutmayan sənətçilər bu mövzuyada toxunublar.

“Bu sərgi tamaşaçını. incəsənətin dəyişikliklərə səbəb olmaq kimi əzmini və qüdrətini nəzərdən keçirməyə məcbyr etməklə, "incəsənət - eyni zamanda həm güzgü, həm də bir vasitədir" düşüncəsi ilə üz-üzə qoyur. Müxtəlif medialarda çalışan və fərqli təcrübələri olan səkkiz rəssam, bu sərgidə bir araya gəlib və onlardan hər biri, bu dəyişiklik gücünə üst-üstə düşən və bir-birinə bağlı olan paralel həqiqətlərə bənzərsiz baxış təqdim edir”.

Sərgidə izləyiciləri ilk qarşılayan əsər artıq izləyiciyə sərgi boyu onu necə əsərlərin gözləyəcəyi ilə bağlı təsürat yaradır. İzləyici sərgiyə sualla başlayır.

İnsanın təklik, tənhalıq hissi yerli izləyiciyə onun daha rahat anlayacağı formada təqdim olunub. Beləki, Tərlan Qorçunun yun xalça üzərində təqdim olunan  “Tənhalıq” əsəri ilə müəllif bizə öyrəndiyimizin tam əksini deyir. Müəllif xalçanı sadəcə naxış toplusu anlayışından  çıxarıb, ona yeni nəfəs verir. “Azərbaycan xalq ədəbiyyatı və xalq musiqisində insanın duyğuları barədə yetərincə nümunələr var. Xalça sənəti isə yüz illər boyu əsasən dini, dünyəvi və daha çox mücərrəd mövzulara müraciət edib. Müəllif düşünür ki, xalçalarımızda intim, duyğusal hisslər demək olar ki, yox dərəcəsindədir”.

Aida Mahmudovanın “Liminallıq” silsiləsindən olan əsəri foto, qarışıq texnika ilə hazırlanaraq izləyicinin qarşısına çıxır. Bu əsərdə izləyici məkan anlayışına diqqət çəkir. Rəssam bildirir ki, "biz məkan daxilində mövcuduq, paralel olaraq birgə yaşayırıq və məkan bizim içimizdə mövcuddur".  Bu əsərlə biz məkanın həm insanın daxili həm də xarici dünyasını əks etdirdiyi fikri ilə qarşılaşırıq.

Rəssam şəxsi və ictimai məkanların insan baxışından onun üçün nə yerdə olduğunu tədqiq edir. Şəxsi məkanlar, insanın özünü ifadə edə bildiyi və rahat hiss etdiyi yerlərdir. İctimai məkanlar isə insanlar arasında qarşılıqlı əlaqələrin baş verdiyi və kollektiv təcrübələrin yaşandığı yerlərdir.

“Rəssam, bu fərqli məkan növlərinin bir-biri ilə necə ünsiyyət qurduğunu və insanın bu məkanlardakı mövcudluğa necə təsir etdiyini tədqiq edir. Nəticədə, rəssamın əsərləri məkanın müxtəlif yönlərini və bu yönlərin insan həyatında oynadığı rolu göstərir. Məkanın fiziki və mənəvi aspektləri, şəxsi və ictimai məkanların qarşılıqlı əlaqəsi və "liminallıq" anlayışı rəssamın əsərlərində əsas mövzulardır”.

Sərginin ikinci mərtəbəsində bizi video, foto, parça instaliyasiyalar qarşılayır.

Elşən Babanın həyatı yaşama sürətimiz mövzusunda hazırladığı “Kağız üzərində qələm” əsərinə baxarakən izləyici özünü sorğulamağa məcbur olur. Bu əsərdə o insanın təlaş, qarışıqlıq və ya sakitlik içində yaşaması nüansını vurğulayır. İzləyici öz yaşamını və gündəlik həyatını sorğulamağa başlayır.

“Sakit yaşamağa çalışdıqda dolğun, xatirələrlə dolu ömür sürərək, həyat çızmaqaramızı daha tünd edirik. Amma təlaş içindəyiksə həyatımız sürətli axır, yazımız isə məsafəli, bir-birindən uzaq xətlərdən ibarət olur”.

“Ekspozisiya özündə rəssam "gündəliyini" ehtiva edir. Bu gündəlik, bəlkə də, rəssamın şəxsən özü üçün məna kəsb edir, amma eyni zamanda tamaşaçı üçün rezonans doğurur və kollektiv təcrübəni əks etdirir”.

CHINGIZ-in “Cavabları eşidən mənəm?” Parça üzərində çap Müxtəlif ölçülü instaliyasiyası izləyiciyə konkret suallar verərək. Onu düşünməyə vadar edir. Əsər, insanın kainatdakı yerini sorğulayaraq insanın olmanın nə olduğu sualı üzərində dayanır.  Burada insan varlığının mənası, məqsədi və mahiyyəti dərin bir şəkildə tədqiq olunur. Nəticədə, bu əsər, insanın kainatdakı yerini və varlığını sorğulamaqla, oxuculara və tamaşaçılara öz həyatlarını və dünyadakı rollarını yenidən nəzərdən keçirmək üçün bir fürsət təqdim edir. Bu, onları daha dərin düşünməyə və həyatın mənasını daha geniş bir perspektivdən anlamağa təşviq edir.

Sərgidə diqqət çəkən  əsərlərdən biri də Zamir Süleymanovun “Peşman zəfəran” adlı 11 dəqiqə 47 saniyəlik video instaliyasiyasıdır. Bu instaliyasiya 2021-ci ildə hazırlanıb. Bunun da xüsusi bir hekayəsi var. Film Amsterdam, Paris, Budapeşt və İstanbulda çəkilib. Əsərdə əsas məsələ Parisdə Şimal körpüsündə pişmaniye yeməkdir. Bu hadisənin xüsusi bir mənası var.

“Bu, məşhur fransız kinorejissoru Jak Rivet'in "Şimal Körpüsü” filmindən ilham alınaraq hazırlanıb. Rəssam, Rivet'in bu filmindəki hadisələri izlədikdən sonra peşmanlıq hissinə qapılır və Parisdə Şimal körpüsündə pişmaniye yeməklə öz peşmanlığını simvolik olaraq ifadə etmək istəyir”.

“Əsər müxtəlif şəhərlərdə çəkilərək rəssamın daxili dünyasını və emosional vəziyyətini əks etdirir. Bu özünü müxtəlif performativ aktlarda ifadə edir, ancaq hər şeyin sonunda, Parisdə Şimal körpüsündə pişmaniye yemək, onun üçün həlledici an olur”.

Ümumilikdə sərgi boyu bütün sənətçilərin işi ilə tanış olan zaman izləyici həyatın mənası, kimlik və bir çox insanın mənəvi dünyası ilə bağlı suallar yaradacaq əsərlərlə tanış olur. Bütün əsərlər bir araya gəldikdə insanın daxili aləmi ilə bağlı veriləcək bütün sualları verir. Əsərlər bir-birini tamamlayır.

“Əsərlərdə bizim ictimai-siyasi reallığımız ilə dialoq, ruhumuza ünvanlanan və onunla danışan səmimi, açıq bir söhbət var. Suallar baş qaldırır, onlar bizi konflikt və xaosu nəzərdən keçirməyə, eyni zamanda daxili aləmdə gözəllik və məqsəd tapmağa mecbur edir.

Hər bir rəssam, özünəməxsus şəkildə öz dövrünün həqiqət carçısı sayıla bilər və bizi öz hekayələrində məna tapmağa dəvət edir. Sərginin başlıca məqsədi, müəyyən "düşüncə toxumlarının" cücərməsinə sövq etmək, insanları çətin dövrlərdə incəsənətin gücünə inanmağa vadar etməkdir. Hələ ki, sənətçilər öz hekayələri və baxış bucaqları ilə bölüşür, biz təsəlli tapa və daha gözəl gələcəyə ümid bəsləyə bilərik”.

Qeyd edək ki, sərgi dekabrın 8-nə qədər davam edəcək.