“Bu qanun qərb demokratiyasına qarşı beynəlxalq avtoritar koalisiyanın qalxanıdır”

Gürcüstan parlamenti “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsini birinci oxunuşda qəbul edib. Müxalifət səsvermədə iştirak etməyib.

Gürcüstan parlamentinin saytında dərc edilən məlumata görə, mayın 17-də “Rus qanunu” ilə bağlı üçüncü və yekun dinləmələr olacaq.

Tbilisinin mərkəzində, parlament binası qarşısında xarici agentlər haqqında qanuna qarşı irimiqyaslı etiraz aksiyaları isə davam edir.

Qanun layihəsi onun qəbuluna qarşı olduqlarını bildirən Avropa ölkələri və ABŞ ilə münasibətləri gərginləşdirib. Əksər beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Avropa İttifaqının, Avropa Şurasının, BMT-nin yüksək vəzifəli rəsmiləri, həmçinin ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndələri, Qərb dövlətlərinin liderləri və beynəlxalq siyasətçilər bu qanunu qəbul etməməyə çağırıb. Gürcüstan rəhbərliyini dəstəkləyən yeganə ölkə Rusiyadır.

ABŞ bildirib ki, qanunun qəbulu Gürcüstanı “Avropa yolundan çıxaracaq”. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller jurnalistlərə deyib:

“Biz bu qanun layihəsinin qəbul ediləcəyi təqdirdə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarına zərər vuracağından və müstəqil media təşkilatlarına mane olacağından dərin narahatıq”.

Bütün bunlara baxmayaraq, Gürcüstan hökuməti geri çəkilməyəcəyini və qanunu qəbul edəcəyini bildirir.

Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvili “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanuna veto qoyacağını açıqlayıb.Bu barədə Prezident Gürcüstanda akkreditasiya olunmuş diplomatik korpusun təmsilçiləri ilə görüşdə bildirib.

“Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsi xaricdən vəsait qəbul edən təşkilatların xarici agent kimi qeydiyyatdan keçməsini tələb edir. Qeydiyyatdan keçməyənlərin cərimələnməsi nəzərdə tutulur.

Gürcü tənqidçiləri bu qanun layihəsini Kremlin Rusiyada müxalif fikirlərə təzyiq etmək üçün istifadə etdiyi oxşar qanunla müqayisə edərək, “Rusiya qanunu” adlandırıblar.

Qanun layihəsi və onun Gürcütanda yaratdığı durum barədə beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Elman Fəttah ASTNA-ya danışıb.           

* * *     

Sual: Elman bəy, “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında”, cəmiyyətdə “Xarici agentlər” və ya “Rusiya qanunu” kimi adlandırılan qanun layihəsi Gürcüstanda yenidən etiraz aksiyalarına səbəb olub. Sizcə qanun layihəsində cəmiyyətin qıcığına səbəb olan nə var?

Cavab: Gürcüstan cəmiyyəti demokratikləşməyə qədəm qoyduğu 2003-cü ildən bəri çox böyük inkişaf yolu keçib. 20 ildən artıqdır tətbiq olunan azad seçkilər Gürcüstan cəmiyyətində siyasi oyunçuların çeşidini zənginləşdirib. Bu da təbii olaraq müxtəlif güc mərkəzlərinin yaranması reallığında mərkəzi hakimiyyətin avtoritarlaşma imkanlarını məhdudlaşdırıb. Belə bir siyasi konfiqurasiyada Gürcüstan hakimiyyəti özünün avtoritar imkanlarını artırmağa, cəmiyyət isə özünün azadlıqlarını qorumağa çalışır. Bu iki antoqonist maraq Gürcüstanda hazırkı etirazları doğurur.

Konkret qanun layihəsinin cəmiyyəti niyə qıcıqlandırdığına gəlsək, birincisi layihə çox ümumidir.  Tutalım ki, bir qurum Gürcüstanda daha məhsuldar üzüm növü yetişdirmək üçün göstərdiyi fəaliyyətin maliyyəsinin 80%- ni xarici təşkilatlardan əldə edir. Amma qanun layihəsinə görə o, xarici agent kimi qeydiyyatdan keçməyə məcbur olacaq. Aktiv və ayıq gürcü cəmiyyətinin etirazının üzərinə sadə insanların maraqlarının tapdalanmasını da gəldikdə etirazlar belə kütləvi xarakter alır.

Sual: Hakim partiya bu qanun layihəsinin qəbul olunmasında israrlıdır. Maraqlıdır cəmiyyətin bu qədər təpkisinə baxmayaraq, hakim partiya niyə bu qədər israr edir? Nə qazandıracaq bu qanun Gürcüstan hakimiyyətinə?

Cavab: Gürcüstan hokuməti bu qanun layihəsi ilə nəsə qazanmaqdan daha çox indiyə qədər qazandığı üstünlüklərini qorumağa çalışır. Bilirsiniz bu yaxınlarda Gürcüstana Avropa İttifaqına (Aİ) qoşulmaqla bağlı namizədlik statusu verildi. Bu prosesdə Aİ-nin Gürcüstan hakimiyyətindən tələblərindən biri də “deoliqarxiya”dır. Bu, Gürcüstanın mövcud hakim partiyasının faktiki rəhbəri İvanaşvilinin maraqlarına birbaşa zərbədir. O, bu qanun layihəsi ilə Gürcüstan Aİ münasibətlərinin gələcəyini baltalamaq, özünün imkanlarının əlindən alınmasına müqavimət iradəsini nümayiş etdirmək məqsədi güdür.

Sual: Maraqlıdır, bu qanuna niyə “Rusiya qanunu” deyirlər? Çünki eyni zamanda qarşı tərəf əsaslandırma irəli sürür ki, belə bir qanun layihəsi 1938-ci ildə ABŞ-da və digər tarixlərdə Avropanın bir çox ölkələrində də qəbul olunub. Amma indi ABŞ və Qərb bu addıma görə Gürcüstanı qınayır. Səbəb nədir?

Cavab: Bu, layihə əlbəttə ki, Rusiya qanunudur. ABŞ-da qəbul edilmiş eyni adlı qanun konkret idi. Həmin Qanun Hitler nasizminə qarşı qəbul edilmişdi və yalnız lobbi təşkilatlarına şamil edilirdi, vətəndaş cəmiyyətini və medianı isə bu qanunun təsirindən qoruyurdu. Eyni adlı qanunun Rusiya variantı isə əksinə birbaşa vətəndaş cəmiyyəti və media institutlarına tətbiqi nəzərdə tutur. Bütövlükdə bu qanun qərb demokratiyasına qarşı beynəlxalq avtoritar koalisiyanın qalxanıdır.

Sual: Bu addım Avropa Birliyinə namizəd olan Gürcüstanın Qərbə inteqrasiyası istiqamətində yollarını kəsə bilərmi?

Cavab: Xeyr. Gürcüstan hakimiyyəti, İvanaşvili və onun hakim partiyası Gürcüstanı tam avtoritarlaşdırmaq üçün yetərli resurslara sahib deyil. Əvəzində gürcü cəmiyyəti hökümətin avtoritarlaşmasına qarşı müqavimət aparmaq üçün yetərli resurslara sahibdir. Bu prosesin qalibi növbəti dəfə gürcü cəmiyyəti olacaq və nəticədə Gürcüstanın Aİ ilə yaxınlaşmada əhəmiyyətli imkanlar qazanacaq.

Sual: “Xarici agentlər” haqda qanun Rusiyada, Belarusda, Qırğızıstanda qəbul olunub. Son olaraq isə Gürcüstanda qanunun qəbul olunması ilə bağlı proseslər gedir. Yəni postsovet ölkələrində.  Sizcə, Azərbaycanda da belə bir qanun layihəsinin qəbuluna hakimiyyət maraq göstərəcəkmi?

Cavab: Azərbaycan postsovet ölkələri arasında yazılmamış qanunlarla idarə edilməklə bağlı unikal təcrübəyə malikdir. Bizim ölkədə hər zaman belə olub ki, əvvəl qaydalar, tənzimləmələr sərtləşdirilir daha sonra tətbiq olunan siyasətə uyğun müvafiq qanunlar qəbul edilir. Məsələn, uzun illər Azərbaycanda siyasi poartiyaların, vətəndaş cəmiyyətinin , medianın fəaliyyət müstəvisi tam ölçüdə məhdudlaşdırıldı və sonda hər üç sahə üzrə real tətbiq edilən siyasətə uyğun mürtəce qanunlar qəbul edildi. “Xarici agent” yanaşması da son 10 ildir Azərbaycan hakimiyyətinin dövlət propaqandasında geniş istifadə edilən, hüquq mühafizə orqanlarının müxtəlif formada müxtəlif qurumlara və şəxslərə tətbiq etdiyi metoddur. AbzasMedia, Toplum TV işində irəli sürülən “Qrant qaçaqmalçılığı” ittihamı ilə hazırda Azərbaycanda xarici agent qanunu əslində ən kəskin formada tətbiq olunur. Keçmiş təcrübəyə istinad edərək proqnozlaşdıra bilərik ki, əgər hökümət istəyinə nail olduğuna əmin olarsa, yəni belə bir qanunun praktik müstəvisini tamamlaya bilsə, yekunda agent haqda qanunu da qəbul edəcək.