Rusiya sərhədçilərinin Ermənistan və İran sərhədində xidmətini dayandırması: Rusiyanın Ermənistana güzəşti, yoxsa geri addımı?

2025-ci ilin yanvarın 1-dən Rusiya sərhədçiləri Ermənistan və İran sərhədindəki keçid məntəqəsində xidmətini dayandıracaq. Bu barədə Rusiyanın Prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Moskva görüşündə razılığa gəliblər.

Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinə (FTX) Ermənistandakı sərhəd idarəsinə dörd sərhəd dəstəsi daxildir – Gümrü, Armavir, Artaşat və Mehri.

Qeyd olunub ki, Nikol Paşinyan görüşdə “Dünyanın kəsişməsi” proqramını təqdim edib. Bu, Yerevanın təklif etdiyi, Ermənistanın Sünik rayonu ərazisindən keçən və Azərbaycanı onun eksklavı – Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirən Zəngəzur nəqliyyat dəhlizinə alternativdir.

Belə çıxır ki, Zəngəzur dəhlizinin Rusiya sərhəd qoşunları tərəfindən mühafizəsi məsələsi gündəmdən çıxarılır. Bu isə Bakı ilə təhlükəsizlik rejimilə bağlı danışıqlarda Yerevanın mövqeyini gücləndirə bilər.

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert, III Respublika Platformasının Qurucu Heyətinin üzvü Elman Fəttah mövzu ilə bağlı ASTNA-ya danışıb.

* * *

Sual: Elman bəy, 2025-ci ilin yanvarın 1-dən Rusiya sərhədçiləri Ermənistan və İran sərhədindəki keçid məntəqəsində xidmətini dayandıracaq. Bu müsbət haldırmı?

Cavab: Bu, Ermənistanın öz suverenliyinə sahib çıxması yolunda atdığı ən əhəmiyyətli addımdır. Sovet dağılandan sonra Ermənistan sərhədlərinin mühafizəsini Rusiyaya həvalə etməklə suverenliyini müəyyən mənada mübahisəli hala gətirmişdi. Bu baxımdan yeni ilin ilk günündən öz sərhədlərinin mühafizəsini özünün təmin etməyə başlaması ilə Ermənistan dövlət suverenliyi üzərindəki qara ləkəni təmizləmiş olacaq.

Sual: Bəs, sizcə, Rusiya Ermənistana nəyin müqabilində belə güzəşt edir?

Cavab: Rusiya güzəşt etmir, geri çəkilir. Hazırda Rusiya-Ermənistan münasibətləri qarşılıqlı güzəşti deyil, qarşılıqlı hesablaşmanı diqtə edir. Paşinyana qədərki Ermənistan birmənalı olaraq Rusiyanın forpostu idi. Paşinyan dövründə isə Ermənistan Rusiyadan asılılıqdan həqiqi müstəqilliyə doğru addımlar atır. Qərblə inteqrasiyanı dərinləşdirir və rəsmi Moskva deyinə-deyinə də olsa, Ermənistanın addımlarını hələlik həzm edir. Bu da onlardan biridir.

Sual: Bu məsələdə Rusiya tərəfdən Ermənistana Zəngəzur yolunun açılması şərt kimi qoyula bilərmi?

Cavab: Bu, ağlabatan deyil.  Sərhədlərinin mühafizəsinin Ermənistana qaytarılması əvəzinə Zəngəzur dəhlizində Rusiya qüvvələrinin yerləşməsi Yerevanın yox, Moskvanın uduşu olardı.

Sual: Ermənistanla sərhəd məsələsində İran və Türkiyə faktorunu nəzərə almaq lazımdır. İranın və Türkiyənin bu məsələdə mövqeyi necə olacaq?

Cavab: Həm Türkiyə, həm də İran üçün bu müsbət haldır. Qafqazın qonşuluğundakı 3 böyük— Rusiya, Türkiyə, İran kimi—-  müttəfiq/rəqib ölkələrin hər biri digərinin mövqelərinin zəifləməsini əlbəttə sevinclə qarşılayır. Türkiyə və İran sərhədlərindən rus əsgərlərinin çəkilməsindən məmnun olacaqlar.

Sual: Rusiya sərhədçiləri Ermənistan və İran sərhədindəki keçid məntəqəsində xidmətini dayandırmasının Azərbaycana təsiri necə olacaq? Və Azərbaycanın mövqeyi bu məsələdə nə olmalıdır?

Cavab: Bu hadisənin Azərbaycana təsirinin müsbət olması mübahisələndirilə bilməz. Biz həm 1993-cü ildə, həm də bu il rus əsgərlərinin ərazimizi tərk etməsini bayram kimi qeyd edirik. Rus ordusunun bizim coğrafiyadan bir az da uzaqlaşmasından gözəl nə ola bilər?

Sual: Bəzi analitiklərin fikrincə, bu razılaşma ilə Zəngəzur dəhlizinin Rusiya sərhəd qoşunları tərəfindən mühafizəsi məsələsi gündəmdən çıxarılır. Bu isə Bakı ilə təhlükəsizlik rejimilə bağlı danışıqlarda Yerevanın mövqeyini gücləndirə bilər. Bu fikirlərlə razılaşırsınızmı?

Cavab: Fikrin birinci hissəsi ilə razılaşmaq olar. Ancaq Zəngəzur dəhlizinin Rusiya sərhəd qoşunları tərəfindən mühafizəsi məsələsinin gündəmdən çıxmasının Azərbaycanın strateji maraqlarına zidd olması iddiası tamamilə yersizdir. Bu, sadəcə olaraq Putin–Əliyev dostluğunun itkisi sayıla bilər. Gələcəyin Azərbaycanı üçün hadisələrin belə nəticələnməsi arzulanandır.