Azərbaycanda 9 May

Bu gün mayın 9-da faşist Almaniyası üzərində qələbənin 70-ci ildönümündə Azərbaycanda heç bir bayram tədbiri keçirilmir.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Qələbə paradında iştirak etmək üçün Moskvaya gedib.

Mayın 7-də o, Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının yeni inzibati binasının açılışında iştirak edib, orada Böyük Vətən Müharibəsinin və Silahlı Qüvvələrin veteranları ilə görüşüb.

Burada o, Sovet İttifaqının Almaniya üzərində qələbəyə töhfəsi tarixinə yenidən baxılmasının yolverilməz olduğunu bildirib. “Bu, dözülməzdir, qəbuledilməzdir”, deyə o bildirib.

Əliyev qeyd edib ki, sovet ordusu Bakını müdafiə edib və bu, Azərbaycan xalqını böyük fəlakətlərdən xilas edib. “300 min Azərbaycan nümayəndəsi qəhrəmancasına həlak olub. Amma Hitler ordusu Bakını ələ keçirsəydi, xalqımıza qarşı soyqırım törədilərdi, belə ki, faşizm ideologiyası irqçilik, ayrı-seçkilik, ksenofobiya, başqa millətlərə qarşı ədavət əsasında qurulub”, deyə prezident bildirib.

Əliyev müasir dünyada faşist ideologiyasının güclənməsi ilə bağlı narahatlığını bildirib, Xocalıda soyqırım törətmiş və Azərbaycan ərazilərini işğal etmiş erməni faşizmini onun təzahürlərindən biri adlandırıb. “Biz erməni faşizminə qarşı mübarizə aparırıq və qurbanlarımıza görə qisas alırıq. Biz faşistləri layiqli cəzasını çəkməsi üçün zəruri tədbirləri görürük və bundan sonra da görəcəyik”, deyə o bildirib.

Qeyd etmək lazımdır ki, Əliyev ilk dəfədir ki, qələbə günü ərəfəsində tarixin yenidən qiymətləndirilməsi cəhdləri və erməni faşizmi təzahürü haqqında belə sərt bəyanatla çıxış edir.

8-9 may tarixi Azərbaycan üçün ikili xarakter daşıyır. Bir tərəfdən, bu, İkinci Dünya Müharibəsində Qələbə bayramı, digər tərəfdən isə erməni silahlı qüvvələrinin Qarabağın keçmiş paytaxtı olan Şuşa şəhərini işğal etdiyi tarixdir (8-9 may 1992).

Lakin bu tarixlərdən heç birinin dövlət səviyyəsində geniş şəkildə qeyd edilmədiyi nəzərə çarpır. Həmçinin, prezidentin İkinci Dünya Müharibəsində bütün həlak olanların xatirəsinə ikiqat Sovet İttifaqı qəhrəmanı general Həzi Aslanovun abidəsi önünə ənənəvi gülqoyma mərasimini həyata keçirib-keçirmədiyi məlum deyil. Bu barədə rəsmi məlumat yoxdur.

1941-1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsində Azərbaycanın hər beş sakinindən biri döyüşüb. 3,4 milyonluq (1941) əhalidən 681 min nəfəri (onlardan 10 mindən çoxu qadındır) cəbhəyə gedib. Bu, müxtəlif millətlərin nümayəndələri idi və onlardan 250 min nəfəri həlak olub.

400 mindən çox əsgər və zabit döyüş ordeni və medalı ilə təltif edilib, 14 nəfər Şöhrət ordeni kavaleri, 123 nəfəri Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb, qəhrəmanlardan 44-ü etnik azərbaycanlılardır.

Müharibə illərində Azərbaycan neft və neft məhsullarının əsas ixracçısı idi (SSRİ-də həmin vaxt istehsal olunan neft və neft məhsullarının 70%-dən çoxu). Bakıda 130-dan çox növdə silah və döyüş sursatı istehsal edilirdi. Müəssisələrdə və kolxozlarda işləyənlərin təxminən 70%-i qadınlar idi.

Azərbaycan ərazisində 87 batalyon, 1123 özünümüdafiə dəstəsi, 77-ci, 223-cü, 396-cı, 402-ci və 416-cı milli atıcı diviziyası yaradılıb, bu diviziyalar döyüşərək Qafqaz dağının ətəklərindən Pribaltikaya, Şərqi Avropa və Berlinə qədər keçib.

Azərbaycanlılar arasında ilk dəfə qəhrəman adına 42-ci atıcı alayının tağım komandirinin köməkçisi, baş serjant İsrafil Məmmədov layiq görülüb. 35-ci tank briqadasının komandanı, qvardiyaçı general-mayor Həzi Aslanov iki dəfə qəhrəman adına layiq görülüb.

Ölkə hospitallarında cəbhədə yaralanmış 440 min nəfər müalicə olunub.

Azərbaycanlılar Almaniya tərəfdə də müstəqil dövlət yaranması uğrunda döyüşüblər. Müharibə illərində siyasi mühacirlər Azərbaycan Milli Komitəsini yaradıblar, komitə almanlar Qafqazı ələ keçirdikdən sonra ölkəyə rəhbərlik edəcəkdi. 1941-ci ildə Qafqaz Müsəlman legionu yaradılıb, 1942-ci ildə adı dəyişdirilərək Azərbaycan (Azerbajdzansche) legionu qoyulub.

Qafqaz cəbhəsində 4,500 azərbaycanlı əsgərdən ibarət 5 batalyon döyüşüb, onlar özlərini ən yaxşı tərəfdən göstəriblər. Məsələn, 804-cü “Aslan” batalyonu bütün xarici hissələrlə müqayisədə daha çox sayda əsgərinin müxtəlif döyüş “xidmətlərinə” görə təltif edilməsi ilə fərqlənirdi. Həmçinin, “Berqman”, “Donmek” batalyonları da fərqləniblər.

1943-cü ilin yayında 162-ci türk piyada diviziyası yaradıldı. 1944-cü ildə Azərbaycan legionu Azərbaycan milli-azadlıq ordusunun birləşmiş qərargahına çevrildi.

Ümumilikdə almanların tərəfində 38 min Azərbaycan əsgəri və zabiti döyüşüb. -0-