Azərbaycanda seçki hüquqlarının müdafiəsi üçün effektiv hüquqi vasitə yoxdur

Əvvəlki seçki kampaniyalarında olduğu kimi 9 oktyabr prezident seçkiləri də Azərbaycanda qanun pozuntuları ilə bağlı şikayətlərin araşdırılması və vətəndaşların pozulmuş hüquqlarının bərpası üçün effektiv hüquqi vasitələrin olmadığını üzə çıxardı. Bu barədə  dekabrın 12-də  “Hüquq və inkişaf”  qeyri-hökumət təşkilatının rəhbəri Hafiz Həsənov 9 oktyabr prezident seçkiləri zamanı seçici hüquqlarının pozulması və qanun pozuntusu ilə bağlı şikayətlərə baxılmasının monitorinqinin nəticələrinə dair yekun hesabatı təqdim edərkən bildirib.

Monitorinq “Seçki iştirakçılarının hüquqi müdafiəsi” layihəsi çərçivəsində keçirilib. Layihə Amerikanın German Marşal Fondu, ABŞ səfirliyi və ATƏT-in Bakı ofisinin dəstəyilə baş tutub.

“Hüquq və inkişaf” QHT-nin hüquqşünası Azər Qasımov bildirib ki, layihə çərçivəsində ölkənin 20 regionunda 28 maarifləndirici tədbir keçirilib. Tədbirlərə 2 min seçki iştirakçısı – seçicilər, müşahidəçilər, namizədlərin səlahiyyətli nümayəndələri, seçki komissiyalarının üzvləri, həmçinin QHT fəalları və media təmsilçiləri cəlb olunublar.

Maarifləndirici  www.electionrights.az saytı yaradılıb. 

Bundan əlavə, Bakıda və 8 regionda pulsuz hüquqi yardım mərkəzləri yaradılıb ki, bunlar tərəfindən 600-ə yaxın seçki prosesi iştirakçısına məsləhətlər verilib.

Seçki komissiyalarına təqdim etmək üçün 127 ərizə tərtib edilib. Digər 43 ərizə isə məhkəmələrə təqdim olunmaq üçün hazırlanıb. 14 halda ərizəçilərin maraqları apellyasiya məhkəmələrində və Ali Məhkəmədə müdafiə edilib. Bu işlərlə yanaşı Konstitusiya Məhkəməsinə 2, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə 2, BMT İnsan Hüquqları Komitəsinə 4 müraciətin edilməsi nəzərdə tutulur. Bəzi hallarda “Hüquq və inkişaf” QHT məhkəmə çəkişmələrinə özü təşəbbüs göstərib.

Belə ki, QHT exit-pollun keçirilməsi barədə MSK-nın normativ aktının qanuniliyi ilə bağlı məhkəmədə iddia qaldırıb. Belə ki, burada arzu edənlərin belə sorğuların keçirilməsini təşkil etməsi üçün Seçki Məcəlləsində nəzərdə tutulmayan əlavə tələblər irəli sürülüb. 

“Sumqayıt gənclərinin hüquqi maarifləndirilməsi” QHT-nin exit-poll keçirməsi üçün akkreditədən imtina edilməsi sübut edib ki, MSK-nın normativ aktından məhdudlaşdırıcı məqsədlərlə istifadə edilməsi ilə bağlı narahatlıqlar əsaslı olub. 

Lakin əvvəlcə məhkəmələr “Hüquq və inkişaf” QHT-nin MSK-nin təlimatının qanunsuzluğu ilə bağlı iddiasını, sonra isə Sumqayıt QHt-nin akkreditədən imtinanın əsassız olması barədə iddiasını təmin etməyiblər.

H.Həsənov digər qanun pozuntusu kimi teledebatlar zamanı baş vermiş insidentə görə MSK-nın Milli Şuranın namizədi Cəmil Həsənliyə “ciddi xəbərdarlıq” etməsini göstərib. Hətta hesab etsək ki, C.Həsənli qanunu pozub, yenə də qanunvericilikdə bu cür “ciddi xəbərdarlıq” yoxdur.

“Bu məsələ ilə bağlı işi Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə çıxarmağı planlaşdırırıq. Düzdür, Strasburq məhkəməsi prezident seçkiləri üzrə müraciətlərə baxmır. Amma biz ifadə azadlığının pozulması məsələsini qaldıracağıq, çünki Cəmil Həsənli İlham Əliyevi tənqid etdiyinə görə cəzalandırılıb”,  - H.Həsənov vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, məhkəmələr  C.Həsənlinin seçkilərin nəticələri ilə bağlı şikayətinə formal olaraq baxıblar.

O xatırladıb ki, C.Həsənlinin şikayətinə MSK-da baxılarkən onun nümayəndəsi Gülağa Aslanlı polis tərəfindən saxlanılıb.

C.Həsənlinin, həmçinin namizədliyinin qeydiyyatından imtina edilmiş üç namizədin – Əhməd Oruc, Əli Əliyev və Fuad Əliyevin işi üzrə BMT İnsan Hüquqları Komitəsinə şikayət veriləcək.

Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəsinin rəhbəri Anar Məmmədli ölkədə və xaricdə vətəndaşların seçki hüquqlarının pozulmasında günahkar olan şəxslərin və qurumların ictimai qınaq kampaniyasının aparılmasının vacibliyini bildirib.

“Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Məzahir Pənahovun rəhbərlik etdiyi MSK-nın pozuntuları haqda 20 qərar qəbul edib. Belə orqana etibar ola bilməz. Məzahir Pənahovun beynəlxalq arenaya çıxışı qapadılmalıdır”, - A.Məmmədli vurğulayıb. 

Seçkilərin monitorinqinin yekunları üzrə seçkilərdən şikayətlərin verilməsi, MSK yanında ekspert qrupu tərəfindən şikayətlərə baxılması qaydalarının ləğv edilməsi və faktların müəyyən edilməsi üzrə müstəqil qrupun yaradılmasına dair tövsiyələr qəbul edilib.

Həmçinin seçki hüquqlarının pozulmasına görə məsuliyyət tədbirlərinin sərtləşdirilməsi, məhkəmələr tərəfindən şikayətlərə operativ baxılması mexanizminin yaradılması təklif edilir. Eyni zamanda seçkilərin etibarsız sayılması ilə bağlı normaların konkretləşdirilməsi və Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən səsvermənin nəticələrinin təsdiqlənməsi qaydalarının ləğvi təklif edilir.—06C--